Nieuwsbrief 1138: Dwaallicht

Vandaag in uw nieuwsbrief een aantal bij elkaar behorende groepen: van Hoge Troeven tot Bill Bengelmerg. Varianten in boeken van Couperus en Elsschot, een dubbele Erens, een dubbele Fingesten, een dubbele Havelaar (geen Max), en een paar efemere Jos Léonard-publicaties. We sluiten af met een reeks ongewone documenten uit (of wegens) de Tweede Wereldoorlog, vol woorden die u vergeten was: schillenboer, hooikist, gaskomfoor, kleding keren, ketelsteen, Genemuider matten, gramofoonmotor, vloerboender, friseertangverwamer, dompelaar en bedkruik.

1. BOCCACCIO, Giovanni Decamerone. Vertaald door Frans Denissen. Met aantekeningen en een nawoord van René van Stipriaan. (Met honderd Vlaamse miniaturen in kleur). Amsterdam, Athenaeum-Polak & Van Gennep, 2004. Linnen met stofomslag. Leeslint. In cassette. 832 p. Mooi.
Verkocht
* Gouden Reeks.

2. CARMIGGELT, Willem Zes gedichten. (Met inleiding van P. Hennipman, 1945). Zonder plaats, eigen beheer, 1945. Cahiersteek met koord. (16) p. Gedrukt op Van Gelder in zeer beperkte oplage.Op de eerste pagina is een originele foto van Wim Carmiggelt (met handgeschreven identificatie) geplakt en op de titelpagina een vrolijk exlibris van Willem Carmiggelt. 1e druk. Keurig.
Verkocht
* Willem Carmiggelt (1922-1945), geboren in Menado, was als student economie in het verzet gegaan en overleed in het strafkamp Rodgau-Nieburg.

Van links naar rechts de nummers 3, 4 en 5 van deze lijst. De uitvouw-boekenlegger op de voorgrond behoort bij nummer 8.

3. COUPERUS, Louis Hooge troeven. Amsterdam, Veen, [1896]. Linnen (bandontwerp H.P. Berlage). (4), 124 p. 1e druk. Rug en omgeving wat verbleekt, schuingelezen, maar een goed exemplaar. Klein reepje van schutblad afgescheurd.
€ 65
* Van Couperus’ Koningsromans is dit de laatste – eigenlijk meer een novelle. Op troefkaarten geïnspireerde art-nouveauband. Braches 960529. VV 166,1.

4. COUPERUS, Louis Hooge troeven. Amsterdam, Veen, [1908]. Linnen (bandontwerp H.P. Berlage; zelfde ontwerp als voor 1e druk, maar dan in zwart en wit op grijs). (4), 124 p. 2e druk. Rug iets versleten, verder mooi. Schutblad ontbreekt. Naam voorin (‘P.W.C. Frieswijk’).
€ 65
* In deze kleurstelling subtieler dan de eerste druk. Schaars. VV 170, 5.

5. COUPERUS, Louis Hooge troeven. (Werken van Louis Couperus 11). Amsterdam, Veen, [1908]. Linnen (Werkenbandontwerp van H.P. Berlage, variant mét blauw boekbindersmerkje achterop). (4), 124 p. 2e druk. Achterop enkele vlekjes, maar een heel mooi exemplaar.
Verkocht
* Hooge Troeven bestaat in drie Werkenband-varianten: de 1e druk, de 2e druk zonder, en de 2e druk mét blauw boekbindersmerkje. Alle drie zijn zeldzaam. De tweede druk niet in VV. Collectie Veen 2.4. Matla VII.3wc.

6. COUPERUS, Louis & Ibrahim R. INEKE Hooge troeven. (Stripversie). (Haarlem, Sherpa, 2023). 24 x 19 cm. Karton. (64) p. Striptekeningen in kleuren. 1e druk. Als nieuw.
Verkocht
* Motto: ‘Voor alles, het Kleine’. Achterin, onder beider portret: ‘Beide auteurs zijn van Indische afkomst en geboren in Den Haag’.
‘Bij de verstripping staat Elena centraal en je leeft daardoor veel meer met haar mee. Zo maakt Ineke niet alleen een strip van een verhaal dat er al was, maar hij voegt ook iets toe: een net iets ander perspectief. Bij tekst van een alwetende verteller plaatst hij soms originele beelden, bijvoorbeeld van vleermuizen, waardoor de dreiging duidelijker wordt. De tekeningen hebben vaak een zekere sierlijkheid in de lijnvoering. Dat past niet alleen bij het milieu waarin het verhaal zich afspeelt, maar ook bij de vormgeving van de oorspronkelijke band van Hooge troeven, door H.P. Berlage.’ (uit een recensie van Teunis Bunt op 9e Kunst/ Serieus over strips).

7. COUPERUS, Louis Korte arabesken. Amsterdam, MGGL, [1927]. Tweekleurig linnen. 292 p. 3e druk. (‘7e duizendtal’). Netjes.
€ 20
* Onderhoudende stukken die tot de beste korte verhalen van Couperus behoren: ‘Romantiesch avontuur’, ‘Imperia’, ‘De oude Trofime’, ‘Il Mago’, ‘Van een millioen, dat Rockefeller zou kunnen verliezen’ en verschillende verhalen over Orlando. Rood-en-groene band met goudopdruk. Korte inleiding over het overlijden van de schrijver door uitgever Lion Simons. VV 263,7. Collectie Veen 3.1.

8. COUPERUS, Louis Korte arabesken. Bandontwerp en (4) houtsneden van Desiré Acket. Amsterdam, Wereldbibliotheek, 1938. Linnen met stofomslag. 290 p. Titelpagina in rood en zwart. 4e druk, 8e duizendtal. Fris exemplaar met aan de randen wat beschadigd wit stofomslag met groene letters, op de voorflap een aanprijzing voor dit boek, en op de achterflap reclame voor het Zwevende Schaakbord.
Verkocht
* Dit is een van 450 genummerde exemplaren, vervaardigd voor enkele boekenvriendenclubs in Nederland en Vlaanderen. De houtsneden zijn eigenlijk houtgravures, levendig en expressief. Ook versierd met forse houtgegraveerde initialen, die in de herdruk van 1952 zijn weggelaten. Collectie Veen 4.4. Niet in VV of Matla. Schaars met het stofomslag. Én inliggend een bijzonder leuke boekenlegger van de Nederlanden van 1845.

9. COUPERUS, Louis Korte arabesken. Bandontwerp en (4) houtsneden van Desiré Acket. Amsterdam, Wereldbibliotheek, 1952. Linnen met stofomslag. 290 p. 5e druk. Scheurtje in deels wat verkleurd omslag, enkele reparaties aan de binnenzijde.
€ 25
* Omslag vertoont twee Couperiaanse Dames. Levendige houtsneden! Bandtekening als die van de 4e druk van 1938, maar het boek is opnieuw gezet in geheel gewijzigde typografie. Collectie Veen nr. 6.2.

(Zie voor Couperus ook nr. 41 in deze lijst)

10. ELLENS, H. Het monogram voorheen en thans. Leeuwarden, Drukkerij Eisma, [1931]. Bibliotheek van den schilder nr. 4. Ingenaaid. 64 p. Geïllustreerd. 1e druk.
€ 25
* Vele voorbeelden, deels historisch, deels in art nouveau en art deco getekend door de auteur.

11. ELSSCHOT, Willem Het dwaallicht. Amsterdam, Van Kampen, [1946]. Karton met stofomslag (ontwerp B. Mohr). 100 p. 1e druk. Brekelijk stofomslag aan de randen wat beschadigd. Exlibris van Ch.P.J. van der Sluis.
Verkocht
* Schuhmacher M1. Een exemplaar met een minder mooi stofomslag is leverbaar voor € 20.

12. ELSSCHOT, Willem Het dwaallicht. Amsterdam, Van Kampen, [1947]. Karton met stofomslag (ontwerp B. Mohr). 100 p. 2e druk. Stofomslag beschadigd en gevlekt, rug stofomslag ontbreekt.
€ 10
* Schuhmacher M2Bd.

13. ELSSCHOT, Willem Het dwaallicht. Bezorgd en toegelicht door Peter de Bruijn. Met stadswandeling van Eric Rinckhout. Amsterdam, Athenaeum-Polak & Van Gennep, 2010. Garenloos. 104 p. 1e druk.
€ 10

14. (ELSSCHOT, Willem). MATENA, Dick Het dwaallicht. Een beeldroman door Dick Matena. Amsterdam, Athenaeum-Polak & Van Gennep, 2008. Linnen met stofomslag. 156 p.
Verkocht
* Een van de 200 genummerde en door Dick Matena gesigneerde luxe-exemplaren die werden gebonden in linnen. Het Dwaallicht in stripvorm. Zie de afbeelding bij nr. 15.

15. (ELSSCHOT, Willem). MATENA, Dick Het dwaallicht. Een beeldroman door Dick Matena. Amsterdam, Athenaeum-Polak & Van Gennep, 2008. Ingenaaid. 156 p.
€ 20
* Het Dwaallicht in stripvorm.

16. ELSSCHOT, Willem Villa des Roses. Bussum, Van Dishoeck, 1913. Linnen. (8), 228 p. 1e druk. Platten wijken iets naar buiten, niet storend vochtvlekje onderaan voorplat. Eindelijk weer eens een exemplaar van Elsschots zeldzame debuut in de originele band!
Verkocht
* Schuhmacher A1.b.

17. ELSSCHOT, Willem Villa des Roses. Bussum, Van Dishoeck, 1921. Linnen. (8), 228 p. 2e druk. Band langs randen licht verbruind, hoek uit voorste schutblad geknipt, krantenartikel aan de binnenkant van het achterplat geplakt. Verder een goed exemplaar.
€ 150
* Schuhmacher A2.a.

18. ELSSCHOT, Willem Villa des Roses. Bussum, Van Dishoeck, 1921. Geel linnen met zwarte opdruk. (8), 228 p. 2e druk. Scheefgelezen. Band langs randen wat verbruind, roestvlekjes op achterplat. Naam voorin.
€ 150
* Schuhmacher A2.d (‘Latere bindpartij, volgens nieuwe editie in het Volledig Werk, 2001, c. 1935’).

19. ELSSCHOT, Willem Villa des Roses. Amsterdam, Van Kampen, [1941]. Halflinnen. 240 p. 3e druk. Netjes.
€ 25
* Schuhmacher A3.d.

20. ELSSCHOT, Willem Villa des Roses. Amsterdam, Van Kampen, [1943]. Halflinnen met stofomslag. 240 p. 3e [= 4e] druk. Scheefgelezen, stofomslag wat gevlekt. Naam en datum (’15 Mei 1943′) op voorste schutblad.
Verkocht
* Schuhmacher A4f (‘getekende belettering in blauw’). Stofomslag: A4e. Het is ontworpen door de uit Rusland gevluchte kunstenaar Wladimir Bielkine (1895-1967).

21. ELSSCHOT, Willem Villa des Roses. Amsterdam, Manteau-Van Kampen, (1944). Halflinnen (bandstempel van Henri van Straten). 184 p. [5e druk]. Netjes.
€ 25
* Schuhmacher A5b. Een slecht exemplaar kunt u gratis bij een bestelling bekomen.

22. ELSSCHOT, Willem Villa des Roses. Amsterdam, Van Kampen, [1943]. Karton met stofomslag. 240 p. 4e [= 6e] druk. Stofomslag deels verkleurd en beschadigd, vooral op de rug.
€ 20
* Schuhmacher A6.

23. ELSSCHOT, Willem Verzameld werk. Bezorgd en toegelicht door Peter de Bruijn. Met illustraties van Peter van Hugten. Amsterdam, Athenaeum-Polak & Van Gennep, 2005. Linnen met stofomslag. Leeslint. In cassette. 852 p. 1e druk.
Verkocht
* Schitterende illustraties. Gouden Reeks.

24. ERENS, Frans Berbke. Arnhem, Hijman, Stenfert Kroese & Van der Zande, 1923. Ingenaaid met stofomslag. 40 p. Gedrukt onder leiding van Jan van KRIMPEN naar typografie van dezelfde in rood en zwart in een oplage van 155 exemplaren. Omslag deels wat verbruind.
Verkocht
* Prozajuweeltje. Palladium.

25. ERENS, Frans Berbke. Arnhem, Hijman, Stenfert Kroese & Van der Zande, 1923. Ingenaaid met stofomslag. 40 p. Gedrukt onder leiding van Jan van KRIMPEN naar typografie van dezelfde in rood en zwart in een oplage van 155 exemplaren. 1e druk. Rug iets hol.
€ 175
* Op naam gedrukt van de auteur: ‘Dit exemplaar is gedrukt voor Frans Erens’ staat in het colofon. Palladium.

26. EYSSELSTEIJN, Ben van Romance v F-dur. Praag, Plzákovo Nakladatelství v Praze, (1947). Halflinnen met stofomslag. 176 p. 1e druk. Omslag gekreukt en aan de onderkant beschadigd en gevlekt. Band onderaan stoffig.
Verkocht
* Tsjechische vertaling van Romance in F-dur (1934). Het omslag is ondanks de beschadigingen nog steeds indrukwekkend: ontworpen door de in Tsjechië en elders bekende surrealistische kunstenares Toyen.

27. (FINGESTEN, Michel) Himmlische und irdische Liebe. (Exlibris van G.M. van Wees). Ets afgedrukt in donkerblauw op zwaar papier. Plaatgrootte 135 x 98 mm, bladgrootte 19 x 14 cm. Blad opgeplakt op een groter blad getint papier. Rechtsonder gesigneerd ‘Fingesten’, linksonder genummerd 36/150.
€ 120
* Met foutje in de naam, er staat ‘M.G. van Wees’. De Joods-Oostenrijkse kunstenaar Michel Fingesten (1884-1943) was een van de beste exlibrismakers van zijn tijd.

28. (FINGESTEN, Michel). Iwan GOLL Die Nacht ist ein Rohstoff / Sie ähnelt sehr der Holzwolle. (Exlibris van G.M. van Wees). Ets afgedrukt in donkerblauw op zwaar papier. Plaatgrootte 136 x 100 mm, bladgrootte 18 x 13 cm. Blad opgeplakt op een groter blad getint papier. Rechtsonder gesigneerd ‘Fingesten’, linksonder genummerd 33/150.
€ 120
* De titel van het exlibris is een variant op de eerste regels van een schitterend gedicht van Yvan Goll:

Die Produkte der Nacht

Die Nacht ist ein Rohstoff
sie ähnelt etwas der Baumwolle

Man fabriziert daraus Schlaf
Zuweilen auch Traum

Der Schlaf ist aus schwarzer Watte
Der Traum aus goldener

Dann gibt es Unterprodukte der Nacht:
Teer und Gram

Mit Teer werden die Straßen des Lebens gesprengt
Mit Gram stellt man den billigsten Tod her

29. HAVELAAR & Zoon, Jan Handgeschreven complete vouwbrief aan bankiershuis ‘De Heeren Scheurleer & Zonen ’s Hage’. Gevouwen blad lichtblauw papier met rode poststempels ‘Rotterdam 20/10′ en ”s-Gravenhage’ en weggeknipte lakzegels. 27 x 21 cm. Gedateerd ‘Rotterdam 20 Octob 1847’. Gesigneerd in een andere hand dan die waarmee de brief is geschreven: Jan HavelaarZoon.
€ 35
* Het kassiershuis Jan Havelaar & Zoon werd rond 1745 gesticht en zou ruim tweehonderd jaar bestaan. De brief gaat over afzending van 2000 gulden, over een wisselbrief groot 3264 gulden, en remissies op C.H. van Pallandt en H.A. van Stappershoef. Mooi object.

30. HAVELAAR & Zoon, Jan Handgeschreven complete vouwbrief aan bankiershuis ‘De Heeren Scheurleer & Zonen te ’s Hage’. Gevouwen blad lichtblauw papier met rode poststempels ‘Rotterdam 7/8′ en ”s-Gravenhage’ met weggeknipte lakzegels. 27 x 21 cm. Gedateerd ‘Rotterdam 7 Aug’s 1847′. Gesigneerd in een andere hand dan die waarmee de brief is geschreven: Jan HavelaarZoon.
€ 35
* Het kassiershuis Jan Havelaar & Zoon werd rond 1745 gesticht en zou ruim tweehonderd jaar bestaan. De brief gaat over betalingen van een lange lijst met name genoemde personen (Sarluis, Merz, Leesberg, Van der Duin, Zandvliet, Goldsmit, Logher, Steengracht van Duivenvoorde, Van Bylandt, Van Rotterdam, Eyselle e.a.) tot een bedrag van 2297 gulden.

31. JUVENALIS Satyra X, of Tiende Berispdicht. In Nederduitsche Vaerzen vertaald, én met Aantekeningen vermeerdert. De twede Druk overzien, en van veele misslagen gezuivert. Amsterdam, Nil Volentibus Arduum, 1700. Ingenaaid met contemporain marmerpapier. (16), 48 p. Met gegraveerd frontispice en geëtste titelprent van Gerard de Lairesse. Met pen getekend onder het voorwoord door ‘Y.W.’ alias Ysbrand Vincent (1641-1718), papierfabrikant en secretaris van het toneelgezelschap Nil Volentibus Arduum. Niet afgesneden. 2e herziene druk. Omslag wat versleten, maar een net exemplaar.
€ 325
* Tweetalige uitgave, in het Latijn en het Nederlands. Uitvoerige inleiding over het leven van Juvenalis. Met voetnoten. Uit de voorrede blijkt, dat ‘voorbedachtelijk, om aanstootelijkheden te vermijden, op eenige weinige plaatsen, den Dichter niet stiptelijk is gevolgd’!
Dit is een van de boeken uit onze catalogus 89, Strange Desires. Het laat zien hoe onze voorouders van driehonderd jaar geleden over seks dachten: dezelfde teksten van tweeduizend jaar geleden werden vertaald in 1709, maar ook in 2006. Vergelijking van de vertalingen levert inzicht in andere tijden op.
Bijzonder met een paraaf van een van de direct betrokkenen!

32. KOOPMANS VAN BOEKEREN, R. Kappipo. Sijthoff, Leiden, [1871]. Ingenaaid met origineel typografisch omslag. 154 p. 4 getinte litho’s (incl. portret van de jeugdige auteur tegenover de titel). Met maar liefst 49 pagina’s van het originele kinderhandschrift in facsimile. 1e druk. Driemaal dezelfde naam op schutblad en titelpagina geschreven: Johanna Kluifhoofd. (Johanna (Overwater-)Kluifhoofd uit Numansdorp leefde van 1868-1928). Omslag vlekkig.
€ 25
* Curieus verhaal, door de kinderboekenschrijver Rinse Koopmans van Boekeren als negenjarige geschreven en door hem als werk van een ander kind in 1871 gelanceerd. Zie het artikel ‘Kappipo, of eerste proeve van een kinderboekenschrijver‘ (2002) van Rob van de Schoor (DBNL).

33. KOOTEN, Kees van Treitertrends. Amsterdam, De Bezige Bij, 1969. garenloos. 144 p. 1e druk.
€ 35
* Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur: ‘In oot-/ dee-/ en overmoed/ voor Manuel van/ Loggem,/ Kees van Kooten’.

34. LÉONARD, Jos / Willy GODENNE Wij willen eerst zijn in ons drukwerk.-Wij willen modern zijn in onze teekeningen. (Manifest van Studio Novio met twee uitnodigingen). Brussel-Mechelen, Studio Novo (Jos. Léonard & Willy Godenne), 1926. Uitklapvouwblad. 47 x 24 cm (uitgevouwen). Ontwerp van Jos Léonard, gedrukt door Willy Godenne. Het manifest is ondertekend met twee vierkanten, waarin men (met wat moeite) de initialen van de twee companen kan herkennen: G en L. Enkele kreukjes, maar in goede staat.
Met inliggende Nederlandstalige uitnodiging voor de tentoonstelling én een Franstalige uitnodiging. Prima conditie.
€ 275
* 1. Manifest voor de tentoonstelling in de Koninklijke Musea van het Jubelpark te Brussel, 23 oktober – 14 november 1926. Katrien Van Haute, Jos Léonard en de ontstaansgeschiedenis van het grafisch ontwerp in België, Catalogus (v.a. p. 353) A001/010.
Uitnodigingen: 2. Nederlandstalige briefkaart gedrukt (10 x 15 cm) in zwart met groen kader, met het beeldmerk van Studio Novo. Vergelijk met A001/008, een Nederlandstalige uitnodiging zonder groen en zonder afbeelding.
3. Franstalige briefkaart gedrukt (10 x 15 cm) in zwart met groen kader, met het beeldmerk van Studio Novo. Niet in Van Haute.
Jos Léonard was een belangrijk vernieuwer van de typografie in België. Hij was bevriend met Paul van Ostaijen, Jozef Peeters en de gebroeders Jespers. Vanaf 1926 werkte hij samen met de drukker Willy Godenne.

35. LÉONARD, Jos Un bouleversement. (Reclamekaart). Beveren-Roeselaere, Frères Jonckheere, ca. 1926-1930. Vouwblad van getint karton, tweezijdig bedrukt in paars en geel naar ontwerp van Jos Léonard. Enkele kleine vlekjes.
€ 60
* Reclamekaart van carrosseriefabriek Jonckheere (later Bussen Jonckheere) over de vernieuwing van het materiaal waar auto’s mee gevernist werden: geen olieverf meer, maar nitro-cellulose. Vergelijk Van Haute A015/003 en 4 (dat zijn beide eenzijdig bedrukte plano’s).

36. LÉONARD, Jos / Willy GODENNE Huwelijksuitnodigingen. Brussel-Mechelen, Studio Novo (Jos. Léonard & Willy Godenne), 1928.
Verkocht
* 1. Huwelijkskaart van Albert Verheyden en Elisa van Camp, Antwerpen 14 juli 1928. Ontwerp en uitvoering Studio Novo. 11 x 18 cm. Met gestileerde tekening van een paar. Gedrukt op zwaar karton. Van Haute A005/015.
2. Huwelijksconvocatie van Godelieve Thuysbaert en Lode Lagasse, Brussel, St Ludgardisdag / 16 juni 1928. 13 x 18 cm. Met kubistische tekening van een paar .Gedrukt op gehamerd papier. Van Haute A005/014. Deels iets verkleurd.

37. LUYKEN, Joh. Albert Drie manuscripten (studieboeken), 1802-1804. Drie uniforme, zwarte kartonnen banden, versierd met rood en wit gestippeld marmer. Geschreven in bruine inkt op goed papier. Duitse cursieve tekst. Zeer goede staat. Alle drie met stempel van “Haus Landfort bei Anholt i/W” en ex libris “Luyken Landfort”.
1. Ein Auszug aus Moritzens Götterlehre oder mythologische Dichtungen der Alten. Von Joh. Alb. Luyken, Detmold d. 12ten August 1802. 148 beschreven bladzijden. Het betreft Götterlehre oder mythologische Dichtungen der Alten van Karl Philipp Moritz (1791).
2. Alte Geographie aufgeschrieben bey dem Herr Rector Koeler von Joh. Albert Luyken. Zweiter Band. (…) Detmold d. 11ten October 1803. 369 beschreven bladzijden, genummerd 285-654.
3. Mittlere Staaten-Geschichte von Christi Geburt bis auf die Reformation aufgeschrieben bey dem Herrn Conrector Habicht von Joh.Alb. Luyken, Detmold d. 12ten Febr. 1804. 91 beschreven bladzijden.
€ 250
* Johann Albert Luyken (Wesel 1785-Landfort 1867), afkomstig uit een vooraanstaande Westfaalse familie, was een bekende arts van Duitse afkomst in Amsterdam. Hij was oogarts, chirurg en gynaecoloog en had een passie voor bomen, struiken en mossen. In 1823 kocht hij samen met zijn puissant rijke zuster het landgoed Landfort aan de oostgrens van Gelderland, nabij Anholt. Luyken bouwde het oude huis om tot een elegant en comfortabel paleisje. Zijn nakomelingen woonden er tot het einde van de 20e eeuw, waarna het huis werd verkocht en in zijn historische glorie werd hersteld.

38. ROBINSON SCHOENEN Van vijf jongens, een vlet en een hond. [Nijmegen], Robinson, (ca. 1950?). 14 x 9 cm. Geniet. 16 p. Geheel geïllustreerd. Laatste twee bladzijden reclame. Wat gevlekt aan de buitenkant.
Verkocht
* Alleraardigst avonturenboekje op rijm over een stel kinderen dat voor stoere zeelieden speelt, met opgeplakte snorren en baarden. Kundig is er reclame voor de stevige Robinson-schoenen in vervlochten. Robinson was een bekende schoenenfabriek in Nijmegen.

39. SCHOTEL, G.D.J. De legende van den Geusen Troubele over Zeelant in den jare 1572 ende 1573 door een Roomsch Catholyk Tijdgenoot. Met een voorwoord van Dr. G.D.J. Schotel. Leiden, A.W. Sijthoff, 1872. Cahiersteek met stijfselmarmeromslag. 48 p. Gezet en gedrukt bij Joh. Enschede & Zonen uit de Civilité en een ‘modernere’ letter. Gedrukt op geschept papier. Rugje versleten.
€ 20

TWEEDE WERELDOORLOG – Diverse curiosa van alledag

40. CLANDESTIEN MINIBOEKJE Wij leven vrij, wij leven blij. [Amsterdam, H.J. Koersen], 1944 (= 1945). 7,5 x 6 cm. Geniet. Oranje buitenkant met twee illustraties, binnenzijde omslag groen. 16 p. Tekst gedrukt in groen. 1e druk. Enkele onvermijdelijke kreukjes, maar een mooi exemplaar.
Verkocht
* Door de illegaliteit uitgegeven mooi miniboekje ‘tijdens de bezetting geheel door ‘onderduikers’ gedrukt’. Met nationale poëzie zoals ‘Wien Neerlands bloed’, het Wilhelmus, ‘Wij leven vrij’ en ‘Wij willen Holland houen’. De Jong 960.

41. COUPERUS, Louis (& een nuchtere vrouw) Gedachten van Louis Couperus. Verzameld door Elisabeth Couperus. Amsterdam, Veen, [1924]. Lichtblauw linnen met opdruk in donkerblauw. 256 p. Negen pagina’s reclame voor Couperus achterin. Rug verschoten, rafeltje aan bovenzijde rug.
Met enkele nuchtere notities van een jonge vrouw uit het voorjaar van 1945 over oorlog en bevrijding: ’17 Maart. Electrisch licht uitgeschakeld.’ ‘5 Mei. Nederland vrij. Bouwes geweest & had een borrel op kon je merken’. ’12 Mei. 1e Canadezen kwamen bij oma Vlught, Greetje en ik kregen cigaretten, mogen toch niet roken’.
€ 20
* Kalenderboekje met citaten uit het werk van Couperus bij elke dag van het jaar. VV 355,1.

42. DEYSSEL, Lodewijk van Handgeschreven, gesigneerde brief aan ‘Zeer geachte heer [Alfred A. Haighton]’. Gevouwen blad met opdruk ‘Haarlem/ Dreef 4′. 21,5 x 13,4 cm. Drie pagina’s beschreven. Gesigneerd ‘de uwe,/ K.J.L. Alberdingk Thijm’. Gedateerd ’27 Mei ’42’. 55 regels tekst. Perforatiegaatjes. Enkele kreukjes en vlekjes. Horizontaal gevouwen.
€ 250
* Uitvoerige brief, onthullend over de aanhankelijkheid van Lodewijk van Deyssel aan zijn geliefde literaire platform, De Nieuwe Gids, en, al of niet gespeeld, aan de eigenaar-hoofdredacteur, Alfred Haighton (1896-1943) die al twintig jaar onverbloemd fascist was geweest.
Van Deyssel betreurt dat de Nieuwe Gids binnenkort zal worden opgeheven en probeert om Haighton, als ‘feitelijk de eigenaar’ te overtuigen om er toch mee door te gaan. ‘In hoeverre de nog in het leven zijnde tijdschriften meer compleet in den geest van den tijd zijn, kan ik niet beöordeelen. Indien die tijdschriften voor een gedeelte buiten den tijdgeest zijn gebleven, en niet zijn opgeheven, blijkt daar uit, dat zulke dus ook kunnen bestaan.’ Naar aanleiding van de ‘beschikbare krachten, tot samenstelling eener andere redactie’ lijkt hij Henri Bruning (‘Brüning’) te suggereren. Van Deyssel zou ‘het noodlot, indien het over ons moet komen, zeer (…) betreuren, en wil Haighton ‘nadrukkelijk bedanken voor de aangename samenwerking waarin ik eenige jaren met u heb mogen zijn’. Hij zendt zijn beleefde en hartelijke groeten, ‘ook aan mevrouw uw echtgenote’ in de ‘verwachting van uw bezoek in de eerstvolgende maanden’.
Maar Haighton schreef bovenaan de brief met dikke vulpenletters ‘+ Beekbergen, 30 Mei 1942. Onnoodig’. Misschien omdat het tijdschrift vooralsnog bleef bestaan?
In 1942 adverteerde De Nieuwe Gids in allerlei tijdschriften (van Het Vaderland tot Storm, blad der Nederlandsche SS) veelvuldig met de leus ‘Krachtig als in Tachtig’. Het laatste nummer verscheen pas in juni 1943, nadat het in mei van dat jaar vergeefs ter overname was aangeboden in het tijdschrift De Pers (na het overlijden van Haighton in april).
Een belangrijke brief!

43. ONDERDUIKERS Affiche voor opduikende onderduikers in Wymbritseradeel, 1945. Sneek, Gemeente Wymbritseradeel, 1945. 32 x 22 cm. Eenzijdig gedrukt op eenvoudig papier. Tweemaal gevouwen, klein scheurtje onderaan.
€ 120
* Ontroerende poster over de opening van het ‘opduikbureau’ van de gemeente Wymbritseradeel, waarvan het gemeentehuis in Sneek stond. Voor een aantal dorpen, zoals Oppenhuizen, Scharnegoutum, IJsbrechtum, Abbega en 9 andere was het opduikbureau op 23 april 1945 geopend, terwijl het voor Gaastmeer, Heeg, Oudega, Woudsend en 10 andere op 24 april was. De provincie Friesland was (met uitzondering van de Waddeneilanden) na een bloedige campagne op 18 april geheel van Duitsers bevrijd.

44. RIJMELAAR, Dr. De Literaire nonsens I. (Typoscript met versjes uit het soldatenleven, 1939-1947). Kartonnen map met 24 inliggende bladen waarop getypte verzen in doorslag zijn geplakt. Met veel correcties en aanvullingen, maar foutloos qua spelling. De laatste pagina’s zijn voorzien van (5) heel kleine, gekleurde tekeningetjes. Nauwelijks een clou te vinden voor zijn identiteit, behalve dat hij mogelijk uit Maastricht kwam.
€ 90
* De onbekend gebleven soldaat Dr. De Rijmelaar had weinig last van hoogdravendheid en gekunsteldheid. Hij bakte dikke stapels versjes van de eenvoudigste soort, waarin het leven als gemobiliseerde soldaat in de Peel in de winter van 1939-1940, of afzwaaiend lid van de Irene Brigade in Wolverhampton (1945), of bij de politiële acties in Indië een humoristisch-realistische vorm kreeg. ‘De Tandarts heel ver, dat was heelemaal geen grap/ Die eischte vaak looppas want de tijd was zeer krap.’ ‘De X-ray aan den anderen kant,/ Werkt met veel dames, aan loopende band’. ‘In Princepeel, het was zeer afgelegen/ Was een Hospik, gereed en ook altijd bereid/ Voor kleine akkefietjes zoals wij ze kregen/ Maar de dokter uit Mill was de autoriteit’. Over de kakkerlak in de mandiebak, over vrijen aan de voordeur en nog ondeugender zaken – maar toch vooral over het leven van de soldaat in zijn kamp. Gevechten komen niet aan de orde, misschien was De Rijmelaar als verpleger werkzaam.
Of deze verzen ooit gepubliceerd zijn is niet duidelijk, misschien werden ze voorgedragen of gezongen.

45. (STATENHOFPERS). SPEENHOFF, J.H. Zeven dagen oorlog. Bezorgd en van een nawoord voorzien door Jacques Klöters. (Luxe-exemplaar). Den Haag, Statenhofpers, 2021. Verguld halfperkament met platten van antiek sierpapier en een verguld etiket met de auteursnaam op het voorplat geplakt. In foedraal (Frans den Breejen.). 120 p. Gezet uit een digitale revival van de Hollandse Mediaeval en gedrukt door Jan de Jong op 130 grams Lessebo ivoor in een oplage van 100 genummerde exemplaren. 1e druk.
€ 300
* Eén van de 15 Romeins genummerde luxe-exemplaren die door Frans den Breejen schitterend werden gebonden in halfperkament.
Aangrijpend en zeer gedetailleerd oorlogsdagboek over de eerste dagen na de Duitse inval. Op 10 mei 1940 werden Speenhoff en zijn vrouw in alle vroegte wreed gewekt door de oorlogshandelingen: ‘Opeens stond mijn vrouw voor mijn roekeloze bed en schreide. Ik troostte haar naar de mate mijner genegenheid, maar ze bleef snikken’.
Uitverkocht bij de Statenhofpers.

46. [TOONDER, Marten en Halbo C. KOOL] Nieuw welkomstlied. (Geillustreerd door Marten Toonder). [Utrecht, De Bezige Bij, 1944]. 42 x 29,5 cm. Plano. Tweemaal gevouwen. (Oplage 1000 exemplaren). 2e gewijzigde druk.
Verkocht
* Anoniem verschenen gedicht van Halbo Kool, met muziek van Margrit Leiker en geïllustreerd door Marten Toonder. De eerste druk van dit lied (De Jong 599) werd gedrukt in de nacht van Dolle Dinsdag en geïllustreerd door Henk Krijger. Een week later viel het grootste deel van de oplage in handen van de SD. De Jong 598.

‘Bill Bengelmerg met zijn Wagner-stompers’

47. VERZETSKRANTEN Collectie.
– De Accu. Nr. 101. 8 Maart 1945. 2 p.
– De Baanbreker. Jg. I nr. 14-15 (dubbelnr.), 6 October 1945. Bijdragen van J.C. Bloem (over Huizinga), S. Carmiggelt, Jac. van Hattum, Max Nord en Lou Lichtveld.
– Het Dagblad. Illegaal Dagblad voor Bevrijd Nederland. 26 Juli 1945. 4 p. Dit parodistische blad, waarvan slechts 2 nummers verschenen, hekelde de manier waarop de collaborerende uitgeverij Sijthoff en anderen vlak voor het eind van de oorlog de bordjes verhangen had om bij de bevrijders in een goed blaadje te komen. Met koppen als ‘Dankbare Collaborateurs Bejubelen M.G.’ Andere would-be verzetsfiguren die hierin genoemd worden zijn ‘Jhr. Erich Maria de Geer’, ‘Ank van der Moer en Lor de Groot’, ‘Bill Bengelmerg met zijn Wagner-stompers’. De Quay: ‘Het haantje dat niet wachten kon’. Zeer de moeite waard.
– De Fakkel. Omgeving Den Haag. Nr. 99. Zaterdag 28 April 1945. 2 p.
– Geïllustreerd Vrij Nederland. 4e jg. nr. 2, Juli 1943. 6 p. Met humor en serieuze berichten.
– Katinpers. 3e jg. no. 143, Maandag 7 Mei 1945. 2 p.
– Het Kompas. Nederlands Onafhankelijk en Actueel Weekblad. Red. Louis Fréquin, Nijmegen. 3e jg. no. 14 en 19. Ongedateerd, maar mei en juni 1945. Nr. 19 misschien incompleet. 8 p., 2 p.
– De Nederlandsche Gedachte. 2 nrs. ongenummerd, maar dit zijn de nummers 1 en 2, verschenen op 1 en 9 oktober 1944. Er zouden 6 nummers verschijnen. 8 p., Ook met versjes.
– Nieuwe Haagsche Courant. Tweede serie (vanaf 7 Mei 1945). Woensdag 2 October 1946. krant, 4 p. Met artikelen over de vonnissen van de nazi-kopstukken en de voltrekking van de doodstraffen.
– Nieuwsbulletin van “Klein maar dapper”. 1 December 1944. 2 p. 30 April 1945, 2 bl.
– Ons vaderland. Het blad van en voor vrije Nederlanders. Het op één-na-laatste nummer, 10 Mei 1942. 8 bl. Laren-Blaricum. Volgeschreven door o.a. de burgemeester van Eemnes, mr. P. van Ogtrop, en de legendarische Larense durfal Albert Schlösser (1898-1964), die in 1933 uit Duitsland was gevlucht.
– Ons Volk. Den Vaderlant Ghetrouwe. 15 September 1944. 4 p., Juli 1945 Slot-nummer, 24 p., gedrukt in oranje en zwart, illustraties.
– De Opdracht. Tijdschrift gewijd aan het nieuwe Indië. Nr. 10, met stempel ‘9 Mei 1945’. 2 p. Gedrukt in oranje.
– Op Wacht. Uitgave in samenwerking met “De Haagse Groene”. No. 86, 30 April 1945 en nr. 92, 7 Mei 1945. 2 p. en 1 p. gest.
– Oranje-bulletin. Uitgave voor Den Haag en omstreken en Delft. Nr. 11, nr. 12 (25 October 1944), nr. 15 (1 November), nr. 23 (14 December), nr. 24 (21 December), nr. 26 (3 Januari 1945), nr. 27, 28, 29, 30, 31, 32, nr. 34 (22 Februari), nr. 35 (27 Februari). 2 en 4 p.
– Oranje-bulletin. Bulletin ter verspreiding van de letterlijke tekst van Regeringsverklaringen (…). Nr. 63 (Februari 1945) en 88 (17 April 1945), beide geperforeerd. 4 p.
– Extra Oranje-bulletin (‘Zoo juist werd het volgende bekend gemaakt:/ Bekendmaking…’), idem ‘Judas en de honger’, en ongedateerd o.a. over de evacuatie van Wassenaar. Elk 2 p.
– Oranje-bulletin – Nederlandsch nieuws. Zaterdag 28 April 1945. 2 p.
– Paraat. Jg. 1945, nr. 86, 87 en 97, alle drie April 1945, 2 p.
– Het Parool. Bulletin van 15 September 1944. 2 p., Speciaal Bulletin 16 September 1944. 2 p. gest., Het Parool nr. 80, 87 en 88 (1945). Elk 4 p. Nr. 103 van 5 Mei 1945, 4 p. 5e jg. nr. 187 van 7 Juni 1945. 2 p.
– De Pen Gun. Weekblad voor de Nederlandsche Strijdkrachten. 1e jg. nr. 1, 2 Juni 1945, en nr. 18, 14 September 1945. 8 p.
– Radio Oranje. Nr. 170, 2 April 1945. Extra Paaschbericht. 2 p.
– Rood-Wit-Blauw. Nr. 153, 12 Mei 1945. 2 p.
– Spartacus. 5e jg., nr. 42, 20 October 145.
– Strijdend Nederland. Nr. 209 en 211, 26 April en 1 Mei 1945. Elk 4 p.
– Trouw. 1e jg. nr. 14, December 1943 (Indië-nummer). 16 p., 2e jg. nr. 11, 11 September 1944, 4 p., 3e jg. nr. 4, April 1945, 4 p., 3e jg. nr. 6, ca. 7 Mei 1945.
– Vrij Nederland. Nr. 1, 31 Augustus 1940. 8 p. ‘Opl. 1001 Ex.’ = 130 exemplaren! Gekreukt.
– Vrij Nederland. 5e jg., 2e Extra-Uitgave voor Zuid-Holland, 10 December 1944. 4 p.
– Vrij Nederland. Internationale informatiebladen. Nr. 11, April 1945. 4 p.
– Vrij Nederland. Bij de bevrijding van Amsterdam. 5e jg. nr. 22, 5 Mei 1945. 4 p.
– Vrij Nederland. Nieuws-bulletin nr. 122, 28 April 1945. 2 p. gest.
– Vrij Nederland Nieuws. Speciaal bulletin nr. 120, 123, 124 en 125, 2-7 Mei 1945. Elk 2 p. gest.
– Vrije Gedachten. Speciale uitgave over Nieuwe Organen. Ongedateerd, vermoedelijk April 1945. 4 p.
– Het Vrije Volk. Vijf naoorlogse kranten uit 1945-1946.
– De Vrijheid, 5 Mei 1945. 1 p. gestencild.
– De Waarheid. Dagelijks verschijnend nieuwsbulletin Nr. 16, 8 Mei 1945. 2 p. gest.
– De Waarheid. 5e jg., 8 Mei 1945. 4 p.; Stadseditie 24 December 1945, Kerstnummer. 12 p. gedrukt, in groen en zwart.
– De Wegwijzer. Nr. 104, 25 November 1944. 2 p.
€ 250
* Circa 80 tijdschriftnummers, verschillende conditie, enkele geperforeerd.

48. VOORLICHTINGSFOLDERS Voorlichtingsfolders van de overheid uit en rond de Tweede Wereldoorlog.
1. Er kan nog wat af. Hoe te bezuinigen op Uw Stroomverbruik. K-nummer 1278 = Joh. Enschedé & Zonen. 1943? Gevouwen blad.
2. Geen schillen? Geen melk!! Uitgave Ministerie van Landbouw, Visscherij en Voedselvoorziening. 1946? Gevouwen blad. Oproep om aardappelschillen e.d. te bewaren voor de schillenboer, zodat ze als veevoer kunnen worden gebruikt. In dit bioscoopnieuwsfilmpje uit 1946 is de onderhavige folder te zien.
3. Wees zuinig met wat u hebt. Uitgave Commissie inzake Huishoudelijke Voorlichting en Gezinsleiding, Den Haag. Leporellootje van 6 p. Gedateerd 1941. K-nummer 983 = Algemeene Landsdrukkerij. Tips tegen slijtage van geëmailleerde waterketels en emmers. Repareer uw matten, want de grondstoffen zijn niet meer te krijgen, behalve die voor Genemuider matten. Wees zuinig op uw werkspons en zeem. Spaar gas door ketelsteen te verwijderen, met een knikker, een schelp of met azijn.
4. Weest zuinig met gas. Bij verstandig gebruik kan men met weinig gas veel doen. K-nummer 2128 = Van Waesberge, Rotterdam. Deze slagzin werd in kranten veel gebruikt in de winter van 1942-1943.
Bijgevoegd:
5. C & A Voorlichtingsdienst. Hier is goed nieuws voor allen, die kleedingzorgen hebben! K-nummer 1311 = De Spaarnestad. Over deze actie van C&A (1941? 1942?), een reparatie- en versteldienst voor de klanten, niets in de kranten gevonden.
Zeer goede staat, hier en daar een vlekje, maar ongekreukt.
€ 120
* Uiterst zeldzaam geworden folders in prima staat. Let op de vindingrijke ontwerpen! Helaas zijn ze niet gesigneerd.

49 a. STEMPEL, M.L. van der Hoe handel ik bij ziekte en ongelukken in oorlogstijd? Eenige wenken ter voorkoming van besmettelijke oorlogs- en crisisziekten, eerste hulp bij ongelukken, oorlogsverwondingen en vergiftigingen, verbandleggen. Amsterdam, De Haan, 1940. Ingenaaid met stofomslag. 84 p. Geïllustreerd. 1e druk. Rugje beschadigd, wat vlekjes.
€ 20
* Navrant. Het voorwoord is gedateerd Augustus 1940. De auteur was arts-instructeur bij de Amsterdamse Brandweer.

49 b. (VRAAGBAAK 1939). Hoe bewaar ik mijn levensmiddelen in oorlogstijd? Opgesteld op advies van en gecontroleerd door een oud-Regeerings-voedselcontroleur. Den Haag, D.A. Daamen, [1939]. 16 x 11 cm. Ingenaaid. 64 p. 1e druk. Schaafplekje, verder in behoorlijke staat.
Verkocht
* Verhelderend en ietwat onthutsend boekje: ‘Indien blijkt dat een bromvlieg eitjes heeft gelegd op een stuk vleesch is het vleesch nog wel te gebruiken. Men neemt de larfjes weg en plaatst een druppel azijn op het punt waar de eitjes gelegd waren’. Groen geworden ham? Even in kokend water leggen en daarna met een harden borstel flink afborstelen. Wat te doen bij mosterdgas? Lees dit boekje!

Klikken op de foto’s maakt ze mooi en groot.

Kent u onze nieuwe webpagina Dutch Design 1915-1940 al? Het is een omvangrijk en mooi geïllustreerd overzicht van wat we kunnen aanbieden.