Nieuwsbrief 1146: Levensspiegel

Voor nieuwsbrief 1146 is de in Den Haag zeer voelbare Navotop ons een inspiratie geweest. Vandaar dat de literatuur, de bibliofilie en de drukkunst vandaag doorregen zijn met generaals, admiraals, een polemoloog, pro- en antimilitaristen, orangisten en grafische commentariërs.

1. BEHRENDT, Fritz Bitte nicht drängeln. Grafische Kommentare von Fritz Behrendt. (Met opdracht aan Ivan Sitniakowsky). (München), Keyser, (1988). Ingenaaid. (120) p. 1e druk.
€ 25
* Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de tekenaar op de titelpagina: ‘Voor Ivan [Sitniakowsky] met vele goede/ wensen/ Fritz/ 27.1.89/ F. Behrendt’. Fritz Behrendt was vele jaren politiek tekenaar bij De Telegraaf, waar Sitniakowsky de culturele redactie bestierde. Niet in Nederlandse bibliotheken: het is een oorspronkelijk Duits boek van de in Duitsland geboren Behrendt (1925-2008), die als kind met zijn familie het Nazi-rijk moest ontvluchten. De titel betekent ‘Niet dringen alstublieft’. (Kent u ze nog, de circa 27 politici op bovenstaande tekening? Oplossing (grotendeels) onderaan de pagina)

2. (BOEKENWEEK 1992). HEIJDEN, A.F.Th. van der Weerborstels. [Amsterdam], CPNB, 1992. Karton. 96 p. 1e druk.
Verkocht
* Het gebonden Boekenweekgeschenk, maar níet éen van die circa 150 exemplaren in linnen met stofomslag, uitgegeven door de CPNB. Dit is de eveneens gebonden variant van de Openbare Bibliotheek! Omslag en rug zijn gebaseerd op de garenloze versie van het geschenk, onderaan de rug is een sticker meegescand met ‘heijd‘ (niet opgeplakt!) en ook het informatiemapje is ingeplakt op de binnenzijde van het voorplat, gevuld met uitleenkaartje en twee extra informatiekaartjes. De meeste exemplaren werden naar bibliotheken gestuurd en bevatten stempels en zijn gelezen. Dit is echter een maagdelijk exemplaar. Boekenweekgeschenk 1992.
Bijgevoegd: Brief van het Hoofd Produktie van de Nederlandse Bibliotheek Dienst aan uitgeverij Querido, de uitgever van Van der Heijden. Gedateerd ‘Leidschendam, 2 maart 1992’. ‘Wij voorzien onze afnemers als geste van een exemplaar, maar daarnaast vinden het dat naast de geste in de richting van de bibliotheken zeker ook de uitgever zelf een speciaal bibliotheek-exemplaar mag hebben’.

3. CAMPERT, Jan, en Henne SCHOLTE Refereinen. Verzen. Amsterdam, Van Kampen, 1922. Linnen met origineel titeletiket op voorplat (keurige privéband). (2), 70 p. 1e druk.
€ 125
* Het debuut van Jan Campert, toen pas negentien jaar jong, met een handgeschreven opdracht op het schutblad: ‘Aan Jons Viruly,/ JRemcoThCampert/ 3.3.’22’.
Daaronder een latere opdracht van de andere auteur, Henne (Henrik) Scholte: ‘Aan A. Viruly,/ Wie een kwart eeuw lang bewaarde/ wat jonge vriendschap te voorbarig schiep,/ verdient de dank van de bedaarde/ middelbare leeftijd dubbel diep!// In de herinnering aan onze/ gemeenschappelijke vriend Jan Campert,/ Henrik Scholte/ Schiphol, Sept 1949’.
Aan de binnenkant van het achterplat is een envelopje gemaakt waarin enkele gedichten van Henrik Scholte zijn verstopt:
1. Misami. Origineel handschrift. Twee bladen. Alleen recto. Met opdracht: ‘1927/ herschreven voor Jons Viruly 1949/ Henrik Scholte’.
2. Uitvaart. Oorspronkelijk typoscript. Gedateerd ‘Westduin, 30 Januari 1953’. Eén blad. Alleen recto. Met opdracht: ‘exemplaar voor Jons Viruly/ Henrik Scholte’.
3. Jonge moeder op thuisvlucht. Typoscript in doorslag. Twee bladen. Alleen recto. Met opdracht: ‘aan Jons Viruly/ Henrik Scholte/ 25.8-i955’.
Henrik Scholte trad in 1946 in dienst bij de KLM, de luchtvaartmaatschappij waar auteur en Engelandvaarder Adriaan (‘Jons’) Viruly al sinds 1931 als piloot werkte.

4. CARMIGGELT, Frank Boekje over buiten. Amsterdam, Uitgeverij De Pasteibakker, 1955. Geniet. 15,5 x 12,5 cm. (2), 14 p. Geïllustreerd. Met de hand gezet door de auteur uit de Hollandsche Mediaeval en door de hem gedrukt op Ossekop in een oplage van 50 genummerde exemplaren. 1e druk.
Verkocht
* Twee opstellen van de zoon van Simon Carmiggelt, door hem op slechts 13-jarige leeftijd gezet en gedrukt bij Drukkerij Johan Jesse. Het ene opstel gaat over de bij, het andere over de tulp en ze werden door de jonge Carmiggelt geschreven op de A.S.V.O.-school.
Jesse drukte in de oorlog de illegale editie van Het Parool, vader Simon Carmiggelt drukte er in de jaren vijftig enkele boekjes met Reinold Kuipers onder het imprint De Zondagsdrukkers. Slechts éen exemplaar in WorldCat: UB Leiden.

5. COUPERUS, Louis Langs lijnen van geleidelijkheid. Amsterdam, Veen, [1900]. Gedecoreerd linnen (ontwerp J.G. van Caspel). (4), 240; (4), 216 p. 1e druk. Rug wat verkleurd. Voorschutblad uitgescheurd. Buitenste bladen wat roestig.
€ 140
* VV 202,1. Matla 14b.

6. COUPERUS, Louis Langs lijnen van geleidelijkheid. Amsterdam, Veen, [1900]. Gedecoreerd linnen (ontwerp J.G. van Caspel). (4), 240; (4), 216 p. Niet afgesneden. 1e druk. Rug wat verkleurd, platten iets verbruind en gevlekt. Achterkneep gerepareerd en boekblok opnieuw geplakt. Modern exlibris. Stempel van een vorige eigenaar op de titelpagina: ‘F.N. Barfoed’.
€ 120
* Vrolijke Jugendstilbandtekening in bruingeel en paars op roomwit (het boek is ook met oranje en paars bekend). VV 202,1. Collectie-Veen 1.1. Matla 14b.
Het eigenaarsstempel verwijst naar de uit een Deens-Amsterdamse zakenfamilie afkomstige Fred Barfoed (1890-1941), van wie Thérèse Schwartze een markant portret-als-jonge-dandy heeft geschilderd. Hij woonde in huis met Lizzy Ansingh en Marie Hartsuiker en bezat een kostbare verzameling boeken over Amsterdam en een aantal Joffersschilderijen.

7. COUPERUS, Louis Langs lijnen van geleidelijkheid. Amsterdam, Veen, [1900]. Herbonden met gebruik van het originele linnen (ontwerp J.G. van Caspel). (4), 240, (4), 216 p. 1e druk. Rug geheel ontkleurd, voorkant flink geschaafd. Enkele notities in potlood (verklaring van woorden als ‘medusa-achtig’ en ‘gearabeskeerd’).
€ 60
* VV 202,1. Een schaduw van vroegere schoonheid, maar een prima leesexemplaar.

8. COUPERUS, Louis Langs lijnen van geleidelijkheid. Amsterdam, Veen, [1900]. Gedecoreerd linnen (Chris Lebeau). (4), 240; (4), 216 p. 1e druk. Rug iets gekreukt, bovenkant wat vervaagd. Onderaan de titelpagina een stempel: ‘De Hollandsche Club/ Montreux’. Roestvrij binnenwerk.
Verkocht
* Schaarse latere binding, ontleend aan de ‘wagenwielenband’ van Van oude menschen: bruin linnen met opdruk in donkergroen. De titel is niet getekend, zoals bij Van oude menschen, maar gezet. VV 205,4. Couperus-Collectie Veen variant 2. Matla 14c.

9. COUPERUS, Louis Langs lijnen van geleidelijkheid. Amsterdam, Veen, [1900]. Latere bruin linnen band met jugendstilkader (rond 1919?). (4), 240, 216 p. Boekblok schoongesneden. 1e druk. Keurige band. Titelblad roestig, verder mooi.
€ 35
* VV 348,27. Couperus-collectie Veen 1.3. Matla 14d.

10. COUPERUS, Louis Langs lijnen van geleidelijkheid. Amsterdam, L.J. Veen, [1900]. Linnen (nette vooroorlogse privéband). (4), 240, (4), 216 p. 1e druk. Achterop wat schaafplekjes. Voorin exlibris. Randjes wat gesleten.
€ 20

11. COUPERUS, Louis Langs lijnen van geleidelijkheid. Amsterdam, Querido, 1935. Linnen met dubbel stofomslag. 264 p. 2e druk. Oranje omslag wat gerafeld. Portretje voorin geplakt, stempeltje op schutblad.
€ 15
* ‘Pocket’-uitgave. Couperus-collectie Veen 2.2.

12. COUPERUS, Louis Langs lijnen van geleidelijkheid. Hertaling Albert Kroezemann. Groningen, Kleine Uil, 2022. Garenloos. Omslag en typografie Riëtte van Zwol. 276 p. Nette staat.
€ 12
* Met een informatief geïllustreerd nawoord en verantwoording van de hertaling. Veelzeggende vogelkooi op het omslag. Het deurtje is gesloten.

13. DE WAPENS NEDER Kwitantie voor een abonnement op De Wapens Neder, Maand-orgaan van de Internationale Anti-Militaristische Vereeniging in Nederland, 1919. Den Haag, De Wapens Neder, 1919. 20 x 18,5 cm. Biljet, eenzijdig bedrukt. Kopvignet gesigneerd ‘T.v.T.’. Invulformulier voor een abonnement van 55 cent. Met de naam van J.H. van Ankoren te Steenwijk en de handtekening van administrateur Johnnie Harinck te Den Haag. Twee stempels met datering in mei 1919. Geperforeerd in de rand van de kop. Verticale vouw.
€ 30
* Sterk verkleinde, maar nog decoratieve kop van het antimilitaristische maandblad. Het bestond van 1903-1940. Motto, verspreid over drie halo’s: ‘Geen man en geen cent voor het militarisme. Voor beschaving en menschelijkheid over geheel de wereld’. Zeldzaam, zo’n politiek-financieel document.

14. EEDEN, Frederik van Getypte brief, drie briefkaarten en een telegram aan J.C.S. Warendorf. 1923-1925.
Verkocht
* Vriendelijke brieven, voornamelijk over het maken van afspraken en over toneelstukken van Van Eeden, in zijn eigenzinnige spelling. Wij vermoeden dat de geadresseerde, toentertijd student in Amsterdam, bij het studententoneel zat en stukken van Van Eeden wilde opvoeren.
1. Getypte briefkaart met gedrukt briefhoofd van Van Eeden (‘Walden/ Bussum’). Gedateerd ‘Bussum 23 Juni 1923’ en gesigneerd ‘van Eeden’. 5 regels tekst.
* Van Eeden verzoekt om terugzending van zijn toneelstuk ‘Eponina’. (Dit toneelstuk is nooit verschenen, maar in handschrift bewaard).
2. Getypte briefkaart met gedrukt briefhoofd van Van Eeden (‘Walden/ Bussum’). Gedateerd ‘BUSSUM, 12 Juni 1924’ en gesigneerd ‘van Eeden’. 10 regels tekst. Van Eeden staat op het punt naar Noordwijk te vertrekken, waar hij twee weken zal verblijven in Pension Duinlust. ‘Het zal my aangenaam zijn U daar te ontvangen’.
3. Getypte briefkaart (namens van Eeden) met gedrukt briefhoofd van Van Eeden (‘Walden/ Bussum’). Gedateerd ‘BUSSUM 17 Juni ’24’ en gesigneerd ‘R Jansen’. 6 regels tekst. ‘Namens Dr. van Eeden vraag ik U, of U zyn briefkaart van 12 Juni ontvangen hebt waarin zijn adres te Noordwyk stond.’ Van Eeden had op Walden het rijke echtpaar Jansen als buren, wellicht is het éen van hen die deze kaart gestuurd heeft.
4. Telegram. Gedateerd ‘Noordwykaanzee (…) 19/6 [1924]’. ‘WACHTEN U MORGEN 5 UUR BLYF EETEN = VANEEDEN’
5. Getypte briefkaart met gedrukt briefhoofd van Van Eeden (‘Walden/ Bussum’). Gedateerd ‘BUSSUM, 17 Januari 1925’ en gesigneerd ‘van Eeden’. 12 regels tekst. ‘Ik ben Maandag 19 Januari om half 3 bij den tandarts, den heer Dr. Duyvensz, Roemer Visscherstraat 13. Ik stel U dus voor om 3 uur samen te koomen, laten we zeggen in Café Parkzicht’. ‘Ik hoop, dat het manuscript goed is oovergekoomen. Ik moet er nog myn naam op schryven en de opdracht’
6. Getypte brief met gedrukt briefhoofd van Van Eeden (‘”Walden”/ Bussum (N.- Holland)’). 27,8 x 21,5 cm. Tweemaal gevouwen. Scheurtje rechtsonder. Gedateerd ‘BUSSUM, 20 januari 1925’ en gesigneerd ‘ F van Eeden’. 23 regels tekst. Blijkbaar is de ontmoeting bij Café Parkzicht doorgegaan: ‘Er zyn nog 2 stukken, door ons gisteren niet besprooken, en wel “Kind’ren Gods”en “De Idealisten”. Van “Minnestral” heb ik een Engelsche Copie gevonden. Het is misschien wenschelyk den heer B. niet met te veel stukken te ooverstelpen, wat er nu by hem is, zal voorloopig wel genoeg zyn om een keuze uit te doen’. ‘Kent U “Het Paleis van Circe”? Dit is een Amerikaansch stuk, geheel uit eigen ervaring geobserveerd, zoals de “Kind’ren Gods” een Fransch stuk is, Eponina een Italiaansch en Isméa een Hollandsch stuk is’.

Bijgevoegd is een handgeschreven brief uit mei 1924 van J. Baty namens toneelschrijver Gaston Baty over het maken van een afspraak in Parijs, wat ons vermoeden versterkt dat Warendorf bij het (studenten)toneel actief was. Warendorf zat toen in een Parijs’ hotel en zou zich enkele dagen later bij Baty kunnen vervoegen. J.C.S. (Hans) Warendorf (1902-1987) was tijdens zijn werkzame leven advocaat en procureur. Hij was éen van de oprichters van Het Parool en medeuitgever van Das Neue Tagebuch. In 1947 stichtte hij het nog steeds bestaande advocatenkantoor Warendorf in Amsterdam. In 1924 wisselde hij enkele brieven met Menno ter Braak met betrekking tot Propria Cures, waar ze allebei als medewerker aan verbonden waren. Zijn vader Simon Warendorf (1861-1918) was naamgever van uitgeverij Van Holkema & Warendorf, zijn broer M.E.H. (Marinus) Warendorf (1896-1994) was éen van de twee eerste directeuren van die uitgeverij.
(PS. Zojuist vonden we op Delpher als bevestiging de hier links afgebeelde leuke krantenfoto met J.C.S. Warendorf als toneelspeler, samen met een kompaan die eveneens jurist-acteur was. Bron: De Sumatra Post, 26 november 1925).

15. EERSTE WERELDOORLOG Verordening over de in beslagneming van bijenwas en bijenvolkeren, getekend door de Oberbefehlshaber Sixt von Armin, 3 April 1918. (&) Uitvoeringsvoorschriften nopens de Verordening van den Opperbevelhebber van het 4de Leger, getekend door de Kommandierender Admiral Von Schröder op 9 Juli 1918, betreffende het in beslagnemen van Bijenwas en Bieen. (Twee affiches). (België, Duitse militaire overheid), 1918. 56 x 46 cm en 67 x 58 cm. Twee aanplakbiljetten in groot formaat. Krantenpapier, gevouwen. Eenzijdig bedrukt in het Duits en het Nederlands. Het eerste biljet is versleten en brokkelig, vooral aan de rechterrand. Het tweede in goede staat, wel met een deels gescheurde middenvouw. Achterop een in rood potlood geschreven plaatsnaam, waarschijnlijk Uitkerke (bij Blankenberge). Dit affiche is gedrukt in Brugge.
€ 110
* Navrante verordeningen, originele affiches, uit het door het Duitse Keizerrijk bezette België. De Vlaamse bijenhouders moesten volgens het door admiraal Von Schröder getekende Uitvoeringsvoorschrift van 9 juli 1918 een kwart van alle bijen en bijenwas tegen betaling inleveren. Het drie maanden oudere biljet, een verordening van opperbevelhebber generaal Sixt von Armin, eiste alle bijenvolken, was en honingraten eenvoudig op voor het leger, zonder compensatie.
Deze bijenroof zou de Duitsers echter niet baten, integendeel: de strijd werd door het Duitse leger op het Belgische slagveld in de loop van 1918 verloren.

16. ELSSCHOT, Willem Verzen van vroeger. Haarlem, Enschedé, 1934. Verguld linnen. 24 p. [Gedrukt in een oplage van 412 exemplaren]. 1e druk. Vage vlek op voorplat, maar een mooi exemplaar.
€ 110
* Zie over de totstandkoming van deze uitgave: Wieneke ’t Hoen, ”Prachtige verzen, maar hoe uit te geven?’ Over Verzen van vroeger van Willem Elsschot’ in: De Parelduiker, jrg. 2, afl. 1 (maart 1997), p. 41-45. Uit dit artikel blijkt dat de oplage 400 exemplaren bedroeg, plus 12 luxe-exemplaren op Japans papier. Schuhmacher G1b.

17. ELSSCHOT, Willem Verzen van vroeger. Ingeleid door C. Bittremieux. Amsterdam, Querido, 1980. Geniet. VIII, 24 p. 2e druk in deze vorm.
Gratis bij een bestelling
* Kort en Goed.

18. ELSSCHOT, Willem Verzen. (Bezorgd door Peter de Bruijn). Amsterdam, Athenaeum-Polak & Van Gennep, 2004. Linnen met stofomslag. 118 p.
Verkocht
* Voorbeeldige editie met tachtig pagina’s Verantwoording en Aantekeningen.

19. FURSTNER, J.Th. Handgeschreven, gesigneerde briefkaart aan de Hooggeachte Heer Oosterhoff, gedateerd ’20 April 1932′. Kaart met gedrukte naam. Doorstreping in de aanhef. 14 regels. Gesigneerd ‘JThFurstner’. Met stempel van het secretariaat van het Verbond Nationaal Herstel (vergelijk het stempel op nummer 31 in deze lijst). Geperforeerd.
€ 45
* De getalenteerde en internationaal opgeleide Furstner (1887-1970) werd in 1930 directeur van de Hogere Marine Krijgsschool. In de oorlog was hij minister van Marine in ballingschap te Londen, en ook werd hij door koningin Wilhelmina tot luitenant-admiraal benoemd, de hoogste marine-rang en een die Nederland sinds de achttiende eeuw niet meer gekend had, als bevelhebber van de Nederlandse zeemacht.
Deze kaart is kennelijk gericht aan Mr. Dr. H.H.A. van Gybland Oosterhoff (1887-1937) als hoofdbestuurslid van het Verbond Nationaal Herstel. Onder meer over de staatsrechtgeleerde prof. J.A. Eigeman, die graag aan besprekingen met het Verbond zal deelnemen. Zie voor de reactionaire en anti-socialistische partij Verbond Nationaal Herstel, waar Van Gybland Oosterhoff en Eigeman prominente figuren in waren, ook de nummers 31 en 37 in deze nieuwsbrief.

20. (KNIPKUNST) 37 karikaturen van buitenlandse politici, met de schaar geknipt uit zwart papier en op witte of grijze kaarten geplakt. Ca. 1960-1965. Op 33 bladen geplakt (23 x 16 cm). De karikaturen meten ca. 8 x 5 cm. Bij alle is de naam in balpen bijgeschreven. Alle in goede staat.
€ 195
* Zeer knappe, goed herkenbare en humoristische karikatuurknipsels van regeringsleiders. Helaas is de maker onbekend. De kaarten zijn gemaakt om te vertonen, niet klaargemaakt voor de druk. Onder anderen zien we Ben Bella, Bourguiba, Erhard, Fanfani, Franco, Gaitskell, De Gaulle, Ben Goerion, Guardini, Heath, Hoessein, Kennedy (2x), Kroestsjov (3 x), Lefèvre (2 x), Macmillan, Mao Zedong (2 x), Montgomery, Nasser, Nehroe, Peron, Pompidou, Rusk, Tsjang Kai Sjek, Soebandrio, Soekarno, Tsjombe en Ulbricht.
We hebben ook een set vergelijkbare knipportretten van Nederlandse politici.

21. LETTERGIETERIJ “AMSTERDAM” Making your Acquaintance with Some Type Personalities from the Repertoire of Intertype selected from the range by Mr. Caspar Mitchell. Amsterdam, Lettergieterij “Amsterdam” voorheen N. Tetterode, ca. 1950. Spiraalbandje. 48 p. Gedrukt in rood en zwart. Met Nederlandstalig inlegvel, ‘Ter Inleiding’, eenzijdig in rood en zwart bedrukt. Gave conditie.
Verkocht
* Caspar Mitchell was de typograaf en verkoopdirecteur van Intertype. Niet in Lane-Lommen, wellicht omdat dit boek in Engeland gedrukt is. ‘Tetterode’ was alleen maar de vertegenwoordiger.

22. LEVISSON, Levie Licht en donker. Leiden, Nederlandsche Rotogravuremaatschappij N.V., [1931]. Cahiersteek met zwart koord. 16 p. Rijk geïllustreerd (door ontwerper J.A.W. von Stein). 1e druk. Kreukje in voorkant, naam voorin, enkele kleine roestvlekjes. Verder mooi.
Verkocht
* Fantastisch vormgegeven reclameuitgave voor de Nederlandsche Rotogravure Maatschappij, met gouddruk, zilver en gedoseerd rijk kleurgebruik. J.A.W. von Stein (1896-1985), leider van de artistieke studio van Levissons Nederlandsche Rotogravure Maatschappij, was een Gooise portretschilder, wat vooral goed te zien is in de art-deco-impressie van een donkere en een lichte dame op pagina 4. De tekst is geschreven door directeur Levie Levisson (1878-1948). Bijzonder fraaie moderne vormgeving.

23. LUTZ, Jan Zeven prentbriefkaarten met spotprenten over kroonprins Wilhelm en zijn ballingschap op Wieringen (1919). Bussum, W. den Boer, (1919). 9 x 13,5 cm. Vier van de zeven zijn in de eerste maanden van 1919 door ene Theo te Zaandam verstuurd naar mevr. J.W. van Puijenbroek-Swinkels te Goirle, de andere drie zijn onbeschreven. Goede staat.
€ 50
* Wilhelm van Pruisen (1882-1951), de oudste zoon van keizer Wilhelm II, vluchtte in november 1918 evenals zijn vader naar Nederland. Hij betrok een pastorie in het dorpje Oosterland op het afgelegen Wieringen. Jan Lutz (1888-1957) maakte een serie heel aardige spotprenten die als ansichten werden uitgegeven door de Bussumse uitgeverij Ten Boer. Dit is geen complete reeks, er waren vermoedelijk tien of twaalf verschillende kaarten.

24. MILITAIR GEZAG Hoedt u voor den kater! Zonder plaats, Uitgave Sectie Voorlichting Militair Gezag, [1945]. In elkaar gevouwen. 16 p. Met in groen gedrukte illustraties, getekend ‘b.’ (Wim Boost?). 1e druk.
Verkocht
* Haken en ogen aan het leven na de Bevrijding… Met grappige vlotte karikaturen geïllustreerd.

25. MULTATULI Le dialogue japonais. Pag. 767-784 in La Société Nouvelle, juni 1893. (Met een opdracht van Alexander Cohen, de vertaler). Bruxelles; Mons; Paris, La Société Nouvelle, 1893. Los katern uit het tijdschrift, in een blanco omslag met daarop met kroontjespen geschreven ‘Multatulie (fransche tekst)’. Niet afgesneden, wel flink roestig.
Verkocht
* Bovenaan de eerste pagina een opdracht: ‘à M. d’Estrée/ cordialement/ ACohen/ Paris 25.11.93’. Alexander Cohen (1864-1960) is de vertaler van dit fragment van Multatuli uit Japansche gesprekken. Met kerstmis 1893 zou Cohen Frankrijk worden uitgezet als ongewenste vreemdeling. Wellicht is met ‘monsieur d’Estrée’ bedoeld Henry Meyners d’Estrey (1829-1897), als Hagenaar geboren, maar begiftigd met een Franse graventitel, die in 1888 ‘oosterse legenden’ had gepubliceerd, bewerkingen van Multatuli’s Geschiedenissen van Gezag.

26. OUDSHOORN, J. van Willem Mertens’ levensspiegel. Rotterdam, W.L. & J. Brusse, 1914. Linnen. (4), 200 p. [Gedrukt in een oplage van 500 exemplaren, waarvan slechts 100 zijn gebonden]. 1e druk. Debuut. Naamstempeltje op titel. Keurig.
€ 225
* Goed exemplaar van een belangrijk boek. Brusse 291.

27. PEACOTT, Joe, en anderen Vier BAD Press Pamphlets: nummer 1 t/m 4. Boston, B.A.D. Press, 1989-1992.
1. Misinformation and Manipulation. An Anarchist Critique of the Politics of AIDS. 1989. 28 p. 2nd printing (200 copies).
2. Against Separatism. 1990. (3), 37 p. 1st printing (200 copies).
3. Individualism Reconsidered. With a bibliography by Jerry Kaplan and photographs by Marshall. 1991. 28 p. 1st printing (300 copies).
4. Regulated to death. Anarchist arguments against government intervention in our lives. With Jim Baker. 28 p. Met erratum: op het omslag staat abusievelijk ‘No. 3’, maar het is nummer 4.
Nette staat.
€ 50
* B.A.D. Press betekent Boston Anarchist Drinking Brigade.

28. PLASSCHAERT, Alb. Studies en gegevens over schilderkunst. Zeist, Meindert Boogaerdt, 1908. Ingenaaid. 112 p. Frontispice door Willem van Konijnenburg. 1e druk. Rug versleten, omslag wat flapperig.
Verkocht
* In druk opgedragen aan de schilderes Lucie van Dam van Isselt, met wie Plasschaert van 1909-1921 getrouwd zou zijn. Met hoofdstukken over de etsen van W.B. Tholen, over Willem van Konijnenburg en Vincent van Gogh. Ook met 16 p. aforismen. Dit boek was bedoeld als het eerste van de lange reeks onder allerlei titels verschenen serie opstellenverzamelingen van criticus Albert Plasschaert (1876-1941).

29. PLASSCHAERT, Alb. Naamlijst van Hollandsche schilders. Amsterdam, Wed. J. Ahrend & Zoon, [1912]. Linnen. (4), 140 p. 1e druk. Enkele aanvullingen in potlood, wat gebruikssporen (o.a. wit verfvlekje).
Verkocht
* Schilders van het eerste begin tot aan de in 1912 actieve kunstenaars, met jaartallen en enkele steekwoorden. In totaal ca. 1500 namen. Een handzame voorloper van de Scheen!

30. PLASSCHAERT, Alb. Opmerkingen en gegevens over schilderkunst. Delft, J. Waltman jr., 1914. Herbonden in linnen. 204 p. Gedrukt in een genummerde oplage van 150 exemplaren (dit is nr. 19). 1e druk. Exlibris van J.J. van Nijendaal.
Verkocht
* Met hoofdstukken over de etsen van Theo van Hoytema, over Willem van Konijnenburg, Jan Toorop, Walter Vaes, Carel de Nerée tot Babberich en Antoon Derkzen van Angeren. Ook met 28 p. kunst-aforismen.

31. QUANT, L.J. Getypte, gesigneerde brief aan het Hoofdbestuur van het Verbond voor Nationaal Herstel, gedateerd ’16 September 1936′. Op briefpapier van het ‘Verbond voor Nationaal Herstel afdeeling Amsterdam’. 15 regels. Vouwtjes en twee perforatiegaatjes. Geparafeerd archiveringsstempel van het Hoofdbestuur.
€ 45
* Viceadmiraal Laurens Jan Quant (1872-1961) was tot zijn pensionering in 1930 korte tijd commandant van de marine te Den Helder. Daarna werd hij waterschout (rijksofficier voor het toezicht op de zeelieden) te Amsterdam. Deze brief toont dat hij ook bestuurslid was van het Verbond voor Nationaal Herstel, een rechtse, autoritaire partij geleid door generaal Snijders (zie nr. 37 en 19 in deze nieuwsbrief), ‘Deftig rechts’ gedoopt in een recente studie, een deftige tegenhanger van de NSB. Quant veroorlooft zich hier wat milde kritiek op de voortijdige publicatie van het manifest van de beweging, begin september 1936.

32. RENSBURG, Eugène Mooi Holland anno 1933. (Kalender). Den Haag, Eug. Rensburg, [1932]. 44 x 25 cm. Eenzijdig bedrukt kartonnen achterblad met 12 maandbladen, bedrukt in bruine en zwarte lithografie door C. Immig & Zn. Met ophangkoordje. 1e druk. Scheur van 3 cm in het eerste blad, verder in fraaie conditie.
€ 70
* Bijzonder mooi versierde kalender in uitstekende staat met gezichten op oude Nederlandse plaatsen: Delft, Zandvoort, Zierikzee, Leeuwarden, Rotterdam, Haarlem, Den Haag, Bergen NH, Elburg, Arnhem, Utrecht en Den Bosch. Het achterblad is ingericht om telefoonnummers op te noteren.

33. RENSBURG, Eugène Vier kleurig geïllustreerde briefkaarten ter gelegenheid van het veertigjarig regeringsjubileum van koningin Wilhelmina (1938). Den Haag, Eug. Rensburg, 1938. 10 x 15 cm. Originele lithografie in vijf kleuren. Onbeschreven.
€ 30
* Van de serie van 12 kaarten zijn dit de nummers 1 (Binnenhof met Gouden Koets), 8 (provincies), 10 (Oranje Boven) en 11 (standbeeld van Willem van Oranje).

34. RENSBURG, Eugène / Willem ROYAARDS Collectie van vier grote prenten met betrekking tot het openluchtspel Koning Oedipus onder leiding van Willem Royaards in Park Sonsbeek, Arnhem (1913).
1. Potloodschets op tekenpapier. 48 x 59 cm.
2. Ets op groter formaat (52 x 68 cm, beeldformaat 43 x 59 cm), in zwart afgedrukt op keizerlijk Japans papier. Rechtsonder gesigneerd in potlood met toevoeging ‘3/5’.
3. Ets op groter formaat (52 x 68 cm, beeldformaat 43 x 59 cm), in donkerrood afgedrukt op keizerlijk Japans papier. Linksonder staat ‘Del. AD VIV’ (= naar het leven getekend) ‘Dr. Willem Royaards. / Openluchtvoorstelling te Arnhem’. Rechtsonder gesigneerd in potlood met toevoeging ‘Premier état/ Unicum’.
4. Ets op kleiner formaat (50 x 65 cm, beeldformaat 27 x 44 cm), afgedrukt op keizerlijk Japans papier. Linksonder in de plaat staat ‘DEL AD VIV’. Rechtsonder gesigneerd in potlood met toevoeging ‘Épreuve d’artiste’.
Alle prenten zijn gekreukt, maar de derde is echt beschadigd met gerepareerde zijscheurtjes en verkleuring.
€ 225
* In het kader van de Nederlandse onafhankelijkheidsfeesten van juli en augustus 1913 werd de tragedie Koning Oedipus van Sofokles in de open lucht uitgevoerd door Willem Royaards en het door Paul Rijkens en Royaards gestichte toneelgezelschap Het Tooneel – met medewerking van Jan Musch, Frits Lensvelt en Nel Bonger, niet de minsten. Een aantal voorstellingen vond plaats in het geaccidenteerde Park Sonsbeek te Arnhem. De met Rijkens bevriende kunstenaar Eugène Rensburg (1872-1956) maakte daarvan een ets op groot formaat, waarop we het als Griekse tempel ingerichte toneel zien met een spreker en een groot aantal figuranten. Later maakte Rensburg op verzoek van Royaards een verkleinde versie van de ets, om uit te reiken aan alle medewerkers – de oplage daarvan bedroeg ca. 300 exemplaren.
Dit ensemble bestaat uit de grote ets in twee varianten, een schets in potlood, en de kleinere variant in proef. Het unicum zou bestemd kunnen zijn voor Royaards – de aanduiding is ambigu. De staat is matig, maar het geheel is toch als documentatie interessant.

35. RÖLING, B.V.A. Correspondentie gericht aan zijn jeugdige neef Theo, met een radiotoespraak en een artikel in typoscript (1961-1963). Vier korte brieven op bedrukt briefpapier, waarvan twee met enveloppe. In totaal 30 klein met kriebelbalpen geschreven regels. Met een kleine foto van Röling (‘…waarop inktkrassen zitten. Ik heb geen andere’, met copyrightstempel van Dick de Herder voor de VARA) en een zwartwitfoto van een portret van de hoogleraar, geschilderd door zijn zoon Matthijs Röling.
Met een stencil van een radiolezing van B.V.A. Röling ‘Is de enkeling machteloos?’ gehouden op 19 januari 1962 voor de VPRO. Drie dichtbedrukte kantjes op papier met VPRO-beeldmerk.
En een typoscript van een artikel (twee kantjes, met enkele verbeteringen), getiteld ‘Gedachten bij de moord op Kennedy’. Ondertekend in handschrift: ‘Prof.Dr. B.V.A. Röling’ en met een handgeschreven notitie achterop: ‘Ziehier het gevraagde artikeltje. Ik zou graag te zijner tijd een exemplaar van de schoolkrant toegestuurd krijgen ‘.
€ 350
* Bijzondere collectie! Prof. B.V.A. (Bert) Röling (1906-1985) was hoogleraar volkenrecht en polemologie. In Groningen zette hij het Instituut voor Polemologie op. Deze brieven zijn gericht aan een jeugdig familielid, Theo, die nog op de middelbare school zat en in 1961 vermoedelijk zestien was. Deze achterneef, de kleinzoon van een broer van Bert Rölings ouders, zou een groot verzamelaar van foto’s en handschriften van bekende personen worden, en schreef al jong aan zijn beroemde familielid. Als verre verwanten kenden ze elkaar niet, maar prof. Röling is welwillend en schrijft de jongen ondanks zijn drukke bezigheden een aantal brieven. Hij helpt Theo aan een radiolezing en zelfs aan een artikel om in de schoolkrant te plaatsen, niet onbelangrijk, een artikel over de moord op John F. Kennedy op 22 november 1963.
‘[Kennedy] was een man, die met groot gevoel voor het morelijke – politiek in de kunst van het mogelijke – Amerika leidde naar een redelijke politiek. Hij ging er van uit dan in de wereld volken op verschillende wijzen streven naar hun welzijn. Hij was bereid die verscheidenheid te erkennen, en wilde de wereld maken “safe for diversity”, zoals hij 10 juni 1963 in de universiteit van Washington verklaarde. (…) In Kennedy’s treffende formulering: “Man holds in his moral hands the power to abolish all forms of human poverty, and all forms of human life”.

36. SCHATTE OLIVIER, A.H.J. Originele foto met getypt, gesigneerd briefje aan een verzamelaar. Zwartwitfoto (18 x 13 cm) van de marineofficier vóór een wereldkaart, in balpen gesigneerd. Achterop een stempel met Copyright Koninklijke Marine. De brief is bedrukt met ‘Pugno pro Patria [=Ik strijd voor het Vaderland]/ Bevelhebber der Zeestrijdkrachten’. Gedateerd 6 april 1964. 5 regels, aan een verzamelaar, die hij met ‘je’ aanspreekt.
€ 45
* Vice-admiraal Van der Schatte Olivier (1908-1967) was van 1964 tot zijn overlijden bevelhebber der Zeestrijdkrachten. De verzamelaar zat vermoedelijk te blokken voor zijn eindexamen.

37. SNIJDERS, Generaal C.J. Handgeschreven, gesigneerde brief aan W.H. Schukking, gedateerd ’24 Febr. 1934′. Op briefpapier bedrukt met ‘Gep. Generaal/ C.J. Snijders/ Hilversum/ Sophialaan 6’. 15 regels. Met een begeleidend briefje van Schukking, inmiddels ‘kolonel der Genie b.d.’, gedateerd 16 april 1966, aan een verzamelaar.
€ 100
* Generaal Snijders (1852-1939) was van 1914-1918, dus tijdens de Eerste Wereldoorlog, opperbevelhebber van de Nederlandse Land- en Zeemacht. In de jaren dertig was hij een van de gangmakers van de politieke beweging Verbond Nationaal Herstel, die we in deze nieuwsbrief al eerder zijn tegengekomen. Snijders schrijft in zijn hoedanigheid als (de allereerste) voorzitter van de stichting Menno van Coehoorn aan Schukking, die er secretaris van was, over de Bond Heemschut. Ook prijst hij Schukking als auteur van een artikel over Menno van Coehoorn. Willem Hendrik Schukking (1882-1967) was de eerste Nederlander die een zweefvlucht maakte, in 1908 met een door hemzelf gebouwd zweefvliegtuig.

38. SPIER, Jo Vijf reclamekaarten van de VZVZ, ontworpen door Jo Spier. Alle vijf met de blanco achterkant opgeplakt op een vel stevig papier (15 x 11 cm op 22 x 15 cm). Eén met aangehechte, door Jo Spier ontworpen antwoordkaart.
€ 65
* De VZVZ, Verzekering Voor Ziekte, werd opgericht door twee neven van Jo Spier in 1935. Deze inventieve advertenties dateren van de begintijd. De maatschappij bestaat nog steeds!

39. SPOOR, Simon Foto en handtekening met een brief van zijn weduwe. Foto (beeldformaat 18,5 x 8,5 cm) en handtekening met fotohoekjes aangebracht op een blad multomappapier door een verzamelaar.
€ 90
* Generaal Spoor (1902-1949) was opperbevelhebber van het Nederlandse leger in Nederlands-Indië van 1946 tot zijn plotselinge dood in 1949. Zijn weduwe schrijft in de getypte, gesigneerde brief van 6 december 1964 aan de verzamelaar, dat de foto de laatste is van vele, die na Spoors overlijden door de legervoorlichtingsdienst zijn gemaakt. Het is een montage van Spoors portret voor een achtergrond van marcherende soldaten. En: ‘Gek genoeg was het nog helemaal niet eenvoudig om die handtekening te inden, want onder copien van brieven staat alleen maar een ‘S’, en van vele stukken, akten e.d. kan ik de handtekening niet afknippen natuurlijk. Tenslotte heb ik er maar een uit een van onze boeken geknipt.’

40. VLEK, Hans Onder de draak door. Den Bosch, Het Noordbrabants Genootschap, 1991. Driemaal gevouwen plano. [Gedrukt in een oplage van 250 + enkele exemplaren]. 1e druk.
€ 35
* Exemplaar met decoratieve, handgeschreven opdracht van de dichter: ‘Relatiegeschenk/ aan W. v. Ooorschot/ & TIRADE-Red./ Niet ter pub./ 5 NOV./ 1991 AD./ (sign,)/ open vouwen:/ ?origami?’.
Tekstvel uit het eerste deel van de 25-delige serie Noord-Brabant in proza, poëzie en prent.

41. (WIJENBURG, Kasteel) Summier recueil van de procedure, zo ter eerster instantie voor den Hove Provinciael van Gelderlandt, als in revisie gevoert, tusschen den Heere Schout by Nacht Willem van Wassenaar (…) Op en teegens Den Heere Johan Frans Caspar van Wijhe eerst Impt: en alnu Revident ter anderen zijde. Zonder plaats of uitgever, 1761. 21 x 16 cm. Genaaid, zonder omslag. 42, (2), 6, (2) p. Niet afgesneden. Nette staat.
Verkocht
* Het Huis te Echteld, tegenwoordig bekend als Kasteel Wijenburg in Echteld, was sinds 1178 in het bezit van het geslacht Van Wijhe, dat in 1751 in de mannelijke lijn uitstierf. Dit zijn uitvoerige processtukken voor de zaak die Willem van Wassenaar (wiens vrouw een Van Wijhe was) voerde tegen de Duitse tak van de familie Van Wijhe in de persoon van Johan Frans Caspar von Wijhe, die vergeefs probeerde zijn rechten op het kasteel aan te tonen. De zaak werd in revisie uiteindelijk door het Hof van Gelderland beslist ten gunste van Willem van Wassenaar.

42. WILLEM III, Koning Het zilveren Krooningsfeest van Koning Willem III. 12 Mei 1874. (Met twee andere gedenk-affiches van het jubileum van koning Willem III).
1. Den Haag, Ch. van Lier, 1874. 65 x 48 cm. Lithografie, eenzijdig gedrukt. Hoekje ontbreekt, wat roest. Koning Willem III in zijn hermelijnen mantel omgeven met een afbeelding van de watersnood in de Bommelerwaard, de inpoldering van de Haarlemmermeer, de brug over de Moerdijk, de opening der Vlissingse Havenwerken en het monument op het Plein 1813. En een stel gezellige putti.
2. H.J. van LUMMEL, Neêrlands zilveren vreugdedag (12 mei 1874). Opgedragen aan Zijne Majesteit den Koning. Amsterdam, Tresling & Co., 1874. 53 x 67 cm. Grote getinte litho met afbeelding van de kroning van koning Willem III, van Bronbeek, de herdenking van de inname van Den Briel en van de overstroming bij Leeuwen. Met achtregelig gedicht van Isaac da Costa: ‘Den heer der legerscharen’.
3. WILLEM III: Het is een grootsche roeping, Koning van zulk een Volk te zijn! Tiel, Mijs & Zn., 1874. 54 x 42 cm. Getinte litho met portretten van de koning temidden van zijn roemrucht voorgeslacht: Willem van Oranje, Maurits, Frederik Hendrik, Willem II, III, IV en V, en koning Willem I en II. Wat stoffig, niet helemaal gaaf.
€ 99
* Het zilveren regeringsfeest van koning Willem III (1817-1890) werd in 1874 groots gevierd.
Drie grote, typisch 19e-eeuwse vaderlandslievende gedenkplaten vol goudgerand Oranjegevoel!

Zoals altijd kunt u op de plaatjes klikken om ze te vergroten. 

Oplossing van de politieke puzzel (zie nr. 1 van deze lijst) :

V.l.n.r. en van boven naar onder:

Kiesinger, Nixon, Khomeiny, onbekend, Reagan, Franz-Joseph Strauss, Kohl, Lubbers, Khadaffi, Luns (of De Gaulle?), Adenauer, Brezjnev – Mao, Kissinger, Jaruzelsky, Gorbatsjov, Mitterand, Castro, Kroestsjov – onbekend, Deng Xiaoping, Shamir, Thatcher, koning Hoessein, Arafat en Kreisky. Ook de man met de iglo op zijn hoofd ken ik niet (Carington?).