Alkmaar – Kempo Thessaliensis

(ALKMAAR). THESSALIENSIS, Kempo Vier maculatuurbladen, waarvan drie exemplaren van hetzelfde katernblad van een postincunabel, en één samengesteld uit twee andere katernbladen. Alkmaar, Joannes [Haghen] de Daventria, ca. 1518. Ca. 14 x 22 cm. Vouwen gestreken. Met professioneel gemaakte marginale gaatjes, maar ook boekenwurmschade.
Verkocht aan het Regionaal Archief te Alkmaar
1. Drie bladen met onderling iets verschillende uitsneden uit een katern van een boek, waarvan het impressum luidt ‘Impressum Alcmarie in edibus Joannis de Daventria in longa platea’, geplaatst boven een houtsnede waarop een poort te zien is waarin een man een boek aan een vrouw geeft, terwijl zij beschouwd wordt door een vliegende draak. Met fragmenten van 7 andere pagina’s op elk vel. Als men de bladen op elkaar past, worden er twee complete pagina’s zichtbaar. Daarnaast 6 incomplete, waarvan de impressumpagina met de houtsnede er een is.
De inhoud betreft een verhandeling in proza over (de werken van) Hercules, een onderwerp dat niet genoemd wordt in de Joannes de Daventria-uitgaven bij Nijhoff-Kronenberg, 1276-1277 en 2584.

2. Het vierde vel bestaat uit twee aaneengeplakte onderdelen. De breedte van het zetsel is gelijk aan dat van de drie eerstgenoemde bladen. Een helft bestaat uitsluitend uit poëzie, de andere helft hoofdzakelijk uit proza, onder elf regels poëzie. Boven het prozadeel staat een kopje ‘De laboribus Herculis Kempo Thessaliensis’. Erboven staan enkele tweeregelige gedichten van verschillende aard: ‘In dedicationem altaris’, ‘Ad pulcherrimum faciem’.
De poëzieregels ertegenover zijn anders. Op de ene kant staan hexameters onder het kopje ‘In dolosos gallos’ (“Naar de bedrieglijke Fransen”, letterlijk hanen), ook met een andere verwijzing naar Frankrijk (Sequana, de Seine) en op de andere kant Sapphische strofen waarin een Mathias wordt genoemd, maar ook een Venissa. Het gedicht gaat wellicht over Mathias van Loe, van het Westfaals-Limburgse adelsgeslacht (+ 1534). Dit zijn satirische neolatijnse gedichten, geschreven door Kempo Thessaliensis en uitgegeven door de Zwolse drukker Peter Os van Breda: Carmina et epigrāmata (zonder jaar; begin 16e eeuw, Nijhoff-Kronenberg 1278, maar zie ook NK 0732). Maar het zetsel is anders en ook de tekst wijkt af.

De teksten zijn niet gemakkelijk te identificeren. Omdat er drie exemplaren van het impressum van één boek bij zijn, lijkt het waarschijnlijk dat de herkomst van de vier maculatuurbladen de drukker Joannes van Deventer is. Mogelijk is het een variant die niet in de uiteindelijke boekpublicatie is terechtgekomen, en die daarom bij het afval werd gedeponeerd; mogelijk zijn het onderdelen van een nog onbekende titel, bijvoorbeeld van de jaarlijkse gymnasiumuitgave van Alkmaar onder rector Kempo Thessaliensis (1517-1522).
Deze pagina’s verdienen diepgaander onderzoek. Dat kan een onbekende Alkmaarse druk opleveren, of twee, maar ook technische of methodische inzichten in een vroeg-zestiende-eeuwse drukkerij.

Inmiddels publiceerde Marijke Joustra van het Regionaal Archief Alkmaar een blogpost over deze membra disjecta.