Nieuwsbrief 545: Voetreizen, reisbrieven, zwerftochten, reisherinneringen

‘Florence, Perugia, Assisi, Ancona, Urbino,- door verkeer en zinloos toerisme zo verziekt dat je door geen straat meer kunt lopen en geen museum meer in kunt. Ommuurde middeleeuwse bergstadjes waar je doof wordt van het getoeter!’ Dit schrijft Alfred Kossmann vanaf zijn vakantieadres aan Dick Binnendijk. Jawel, thuis blijven is soms zo gek nog niet. Thuis kunt u in alle stilte een pleziertochtje maken langs de 40 reisnummers in deze nieuwsbrief.

---

1.  AAFJES, Bertus Een voetreis naar Rome. (Amsterdam, Meulenhoff, 1946). Ingenaaid. 80 p. Niet opengesneden. 1e druk. Onderkant omslag iets watervlekkig.

€ 40

* De Ceder 8. Een van de 100 genummerde en gesigneerde luxe-exemplaren op Hollandsch papier. In typografenhandschrift is onder het cedervignet op de titel ‘Houtgravure van Sem Hartz’ geschreven. Inliggend een plaquette met het aanstekelijke gedicht ‘De Driekoningen’ van Aafjes, dat als kerstwens was aangeboden door Chris Leeflang in december 1948: ‘Het sneeuwde over de karavaan/ En over drie gouden kronen/ De ster ging al maar uit en aan/ Boven hun roode koonen.’

2.  AAFJES, Bertus De reis van Sinte Brandaan. Uitgave, inleiding en commentaar door Dr Maartje Draak. Herdicht door -. Amsterdam, Meulenhoff, (1980). Garenloos. 284 p. Geïllustreerd (met houtsneden ontleend aan de uitgave van Anton Sorg uit 1476). 3e druk.

€ 25

* Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de herdichter op de binnenzijde van het omslag: ‘Aan mijn vriend/ Belcampo/ Voor een groot reiziger/ in de geest/ van een schrijver, die zo/ moe is als een beest/ Bertus Aafjes/ 22-3-80’. Volgens een ooggetuige stonden Aafjes en Belcampo op 22 maart 1980 bij elkaar in de buurt tijdens de schrijversboekenmarkt in De Bijenkorf te Eindhoven.

3.  ACHTERBERG, Gerrit Reiziger “doet” Golgotha. Een gedicht met (drie gekleurde) teekeningen van C.A.B. Bantzinger. [Den Haag], Mansarde Pers [= Bert Bakker, C.A.B. Bantzinger en F. Tamminga], [1943]. Ingenaaid. Gedrukt op Ossekop [in een oplage van 750 exemplaren]. 1e druk. Kleine vlekjes op voorzijde omslag, maar netjes.

€ 15

* De Jong 27.

4.  ALLERS, Christian Wilhelm Hochzeitsreise nach Italien. Stuttgart, Berlin & Leipzig, Union Deutsche Verlagsgesellschaft, [1896]. 34 x 45 cm. Large oblong portfolio with 22 leaves (3 double) containing 45 pages printed with collotype (‘Lichtdruck’) reproductions of the highly detailed naturalistic drawings by Allers. Some drawings in colors. First edition. Spine worn at the outside and the inside, but the rest of the binding is in good condition. Some foxing, especially at the beginning.

€ 150

* Humorous pictorial account of a Honeymoon Trip to Italy of a German couple, with very fine views of Milan and Venice. One of the nicest and largest of Allers’s popular book productions. Allers was implicated at the Krupp scandal at Capri (1902). He had to flee from Italy and the last twelve years of his life were spent restlessly travelling the world.

5.  ALLERS, Christian Wilhelm La bella Napoli. Stuttgart, Berlin & Leipzig, Union Deutsche Verlagsgesellschaft, [1893]. 40 x 29 cm. Red cloth with illustration of a lady with her lapdog in colors. VIII, 212 p. with 11 leaves (1 double) illustrations in collotype (‘Lichtdruck’), reproductions of the highly detailed naturalistic drawings by Allers, and many pictures in the text, some in colors. All edges gilt. First edition. Very good copy with only some minor wear and discoloring on the cover. The fine upper cover illustration with gilt lettering is in nice condition with only a little spotting. Almost unfoxed, an excellently preserved copy.

€ 375

* Descriptions of places in and around Naples written by Allers himself, but also by Walter Trede and Alexander Olinda, extensively illustrated with detailed sketches and grand views by Allers, an exceptionally talented artist who exhibited a lot of joy in his work. Apart from Naples, Camaldoli is treated, next to Ischia, Baiae, Mount Vesuvius, Sorrento, Capri, Amalfi, Paestum and Castellammare. Fine sights of Pompeii and many portraits of worthy men and beautiful women, and loving sketches of Italian types.

6.  ALMA, Hans Carmen zonder make-up. Vrijmoedig verhaal over een vreemde reis door het Spanje van heden. Geïllustreerd met tekeningen van Teun van der Veen en foto’s van de auteur. Amsterdam, Becht, [1952]. Linnen. 184 p. 1e druk.

€ 60

* Dit exemplaar is in 1952 op de Franse titel voorzien van een originele, gesigneerde aquarel door Teun van der Veen, met de handgeschreven toevoeging: ‘Met dank voor de/ zeer hartelijke ontvangst/ op 30 Oct.’. Bovendien heeft de auteur op dezelfde pagina zijn handtekening gezet. De schilder Teun van der Veen (1902-1991) was heel zijn leven in Zwolle werkzaam.

7.  ANSON, George Reize naar de Zuidzee, met het schip de Wager, Onder het opzicht van den Heere George Anson. Ondernomen in den Jare 1740. Leiden/ Amsterdam, Le Mair/ Baalde/ Van Hoogeveen, 1766. Eenvoudige, contemporain halflederen band met titeletiket. (36), 228 p. Met acht prenten, waarvan vier uitslaand (en twee handgekleurd!).

€ 600

* Contemporaine naam op voorste schutblad. Rug en platten geschaafd, maar een goed, onafgesneden exemplaar.

8.  ANSON, George Reize rondsom de werreld, Gedaan in de Jaaren 1740 tot 1744, door den heere George Anson, opperbevelhebber over een esquader Engelsche schepen op een expeditie naar de Zuidzee. Amsterdam, Isaak Tirion, 1748. Contemporaine lederen band, rug verguld. (26), 388 p. Met 20 uitslaande prenten en 14 kaarten, waarvan 12 uitslaand. De wereldkaart die niet in de inhoud wordt genoemd, maar in sommige exemplaren aanwezig is, is in dit exemplaar niet toegevoegd.

€ 1100

* Her en der wat vocht in de bovenmarge, maar een goed exemplaar van de eerste Nederlandse uitgave. Band professioneel gerestaureerd (Henk Linde; restauratierapport bijgevoegd).

9.  BAEKELMANS, Lode Pleisteren. 1879-1939. Antwerpen, Het Kompas, [1939]. Groen kunstleer. 190 p. 1e druk.

€ 20

* Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur op de Franse titel: ‘Aan H. + J. Hoenraet/ herinnering aan/ [Pleisteren]/ Lode Baekelmans/ 28.1.1939′. Bundel verhalen, reiskrabbels en op de laatste pagina’s ‘Bijdrage tot het literair bruidsbouquet Theun de Vries aangeboden’.

10.  BAEKELMANS, Lode Pleisteren. 1879-1939. Antwerpen, Het Kompas, [1939]. Ingenaaid. 190 p. 1e druk. Omslag gevlekt.

€ 15

* Gesigneerd door de auteur op de Franse titel. Bundel verhalen, reiskrabbels en op de laatste pagina’s ‘Bijdrage tot het literair bruidsbouquet Theun de Vries aangeboden’.

11.  BELCAMPO Handgeschreven brief aan ‘Beste Jeanne [van Schaik-Willing]’. 25,4 x 20,7 cm. Eén blad. Recto en verso. Gesigneerd ‘Belcampo’ en gedateerd ‘Groningen 8 4 ’82’. 36 regels tekst. Met originele envelop.

€ 250

* Meesterlijk antwoord op een brief van de schrijfster-critica van De Groene Amsterdammer, waarin zij haar bewondering uitte over Belcampo’s laatste boek (concept brief bijgevoegd). De schrijver is gevleid, maar voelt zich er enigszins ongemakkelijk over: ‘De verwachting dat elke daad en elke uitspraak die van een wondermens moet zijn maakt elke omgang onmogelijk. Dan heb je opeens geen medemensen meer. Totdat je door de mand valt en dat gebeurt meestal heel gauw. Ik zal nooit de woorden vergeten die Nescio eens tegen me zei: “De mensen willen altijd dat je boeken spréékt.” Die teleurstelling ken ik maar al te goed. Wanneer je gewoon tegen iemand zegt “Lekker weertje vandaag” zie je hem of haar meteen denken: “dat zegt mijn melkboer ook, moet ik daarvoor Belcampo ontmoeten”.’

Bekentenis: ‘In de grond voel ik mij nog altijd als een wat uit de kluiten gewassen twents boertje en als je maar een aantal encyclopedieën in huis hebt valt het niet moeilijk een schijnsel van alwetendheid te verspreiden’.

Tot slot verexcuseert de schrijver zich voor het uitstellen van de correspondentie. ‘Maar nu het er weer is voel ik mij vrij, om niet te zeggen leeg geschreven en vanmiddag ga ik om te beginnen voor een paar weken naar Spanje, de winterstramme leden strekken’.

12.  BELCAMPO De zwerftocht van Belcampo. Amsterdam/ Antwerpen, Kosmos, 1959. Linnen met stofomslag (ontwerp [Eppo] Doeve). 176 p. 5e druk. Omslag iets geschaafd.

€ 40

* Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur op het schutblad: ‘Jarenlange samenwerking/ in harmonie verbindt ons/ Belcampo. 27.2 ’61’.

13.  BELCAMPO De Zwerftocht van Belcampo. (Amsterdam, “De Arend”), [1938]. Karton. 244 p. 1e druk. Rug verbruind en vlekkig.

€ 80

* Beschrijving van ’s auteurs reis van oktober 1933 tot mei 1934 door achtereenvolgens Nederland, België, Frankrijk, Italië, Joegoslavië, Hongarije, Tsjechië – en terug.

14.  BLIJSTRA, R., als: R. van HARLINGEN Haaien voor Nabatoe. Novelle. [Amsterdam], De Bezige Bij, (1944). 25,5 x 16 cm. Ingenaaid. 48 p. Gedrukt op geschept papier van Haesbeek in 525 genummerde exemplaren.

€ 10

* In het ondergrondse gedrukt tijdens de Nazi-bezetting. Spannend verhaal over een scheepsvriendschap tijdens een reis in de tropen. De Jong 358.

15.  BLIJSTRA, R., als: R. van HARLINGEN Haaien voor Nabatoe. Novelle. [Amsterdam], De Bezige Bij, (1944). 25,5 x 16,5 cm. Halfperkament met het door J. van Krimpen ontworpen monogram van de verzamelaar W. van Spaendonck. 48 p. Gedrukt op geschept velijn. Een van 525 exemplaren.

€ 95

* H.C.-exemplaar op afwijkend papier en in luxe band. In het ondergrondse gedrukt tijdens de Nazi-bezetting. Spannend verhaal over een scheepsvriendschap tijdens een reis in de tropen. De Jong 358.

16.  BRAAK, Menno ter Reinaert op reis. Essays. [Amsterdam], Het zwarte schaap [A.A. Balkema, Fred Batten en Adriaan Morriën, 1944]. Ingenaaid. 152 p. Gedrukt in een oplage van 110 exemplaren. 1e druk.

€ 45

* Met onder het colofon een handgeschreven, gesigneerde opdracht van Fred Batten aan G.H. ‘s-Gravesande: ‘Aan G.H. ‘s-Gravesande,/ ter nagedachtenisse/ van Menno ter Braak,/ wiens vaderlandse/ rechterhand hij was./ 1.11.44 Fred Batten.’ Bovendien met het (fraaie) exlibris van ‘s-Gravesande. De Jong 106.

17.  BÜCH, Boudewijn Literair omreizen. Een idioticon. Amsterdam, Guus Bauer, (1983). Ingenaaid. 104 p. 1e druk. Naam voorin.

€ 20

18.  BÜRGER, Gottfried August Wonderbare reizen te land en ter zee, veldtochten en vrolijke avonturen van de Baron Von Münchhausen zoals hij deze in de kring zijner vrienden met de fles onder handbereik zelf pleegt te vertellen. In het Nederlands vertaald door Jeroen Brouwers. Van nieuwe illustraties voorzien door William D. Kuik. Amsterdam, De Arbeiderspers, (1978). Linnen met stofomslag. 192 p. 1e druk. Grote litho opgerold en iets gedeukt.

€ 175

* Eén van de 250 in linnen gebonden, genummerde en door de illustrator (als Dirkje) gesigneerde luxe-exemplaren, voorzien van een originele, genummerde en gesigneerde ets (‘Nachtuil’) en een originele, genummerde en gesigneerde litho (‘De Vloot voor Gibraltar’) van Kuik.

19.  COENEN, Frans Reizen. Een uitweiding en een inwijding. Amsterdam, Querido, 1929. Ingenaaid. 116 p. Gedrukt in blauw en zwart. Met illustraties. 1e druk.

€ 15

* Over Weimar en Goethe.

20.  GANS, Jacques ‘André Gide tegen een mystificatie’. Origineel handschrift. 25,1 x 20,7 cm. Drie bladen. Alleen recto. Gesigneerd op het laatste blad: ‘J. Gans’ en gedateerd ‘Parijs, 1 December [± 1936]’.

€ 80

* Bespreking van Retour de l’U.R.R.S. (1936), de neerslag van de politiek beladen reis van André Gide (met o.a. Jef Last) naar Moskou: ‘een requisitoir tegen de mystificatie en het is in dit opzicht van een rechtzinnigheid, die zich niet uit het veld laat slaan […] want de waarheid en de duidelijkheid zijn de beste krachten tegen het fascisme en de eenige werkelijke waarden voor de vooruitgang!’

21.  GROEN, Charlotte Walking the Holy Turtle. Utrecht, Charlotte Groen, [1983]. Oblong 15 x 21 cm. Ringband. (32) p. Met 31 illustraties. 1e druk. Met opdracht aan Albert Struik, en zijn exlibris.

€ 15

* Satire geïnspireerd door de gewoonte van paus Johannes Paulus II om op zijn reizen de grond te kussen. Fraai kritisch stripboek.

22.  HERMANS, W.F. Handgeschreven ansichtkaart aan ‘Beste Adriaan [Morriën]’. 8,7 x 13,7 cm. Alleen verso. Gesigneerd ‘Wim’ en gedateerd ’10 Juni ’49’. 13 regels tekst. Kaart ietwat gehavend: rechterbovenhoek afgescheurd, hoeken en randen gekreukt.

€ 350

* Hermans is liftend aan de Franse kust beland: de Provence vond hij prachtig. ‘Blijf hier 3 dagen luieren, ga niet naar Nice en Monte Carlo. Ben de 16e in Parijs terug’. De reiziger geeft tevens zijn Franse correspondentieadres. Slot: ‘Omhels Guus en Lissa’.

De ansicht toont ons de boulevard van Cros-de-Cagnes met het gele kerkje (Chapelle Saint Pierre); Hermans zette een pijl naar een gebouw en noteerde ‘hier ben ik’.

23.  (HOORNIK, Ed.). BOUHUYS, Mies Het is maar tien uur sporen naar Berlijn. Mies Bouhuys over Ed. Hoornik. Met een keuze uit zijn werk. Amsterdam, Meulenhoff, (1985). Garenloos. 212 p. 1e druk. Rug verschoten.

€ 16

* Exemplaar met bijzondere, handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur op de Franse titel: ‘Voor Nico [Rost],/ medereiziger/ en deelgenoot,/ bevrijding 1985/ Mies Bouhuys’. Enkele knipsels bijgevoegd.

24.  KATE, J.J.L. ten Italië. Reisherinneringen. Arnhem, J.W. Swaan, [1857]. Richly gilt full morocco. xxviii, 404 pp. All edges gilt. With a full-page tinted lithograph as title page. First edition. Very slight wear on some edges, but an almost fine copy.

€ 450

* Decoration on upper cover identical to the one on lower cover. Reportedly from a 19th century Dutch royal collection, that was sold by Queen Emma (1858-1934) or from her estate.

25.  KELLENDONK, Frans Hier schiet elk woord wortel. Amerikaanse reisbrief aan Ernst Braches. Oosterhesselen, Agri Montis Pers, 1985. 25,5 x 20 cm. Ingenaaid. (16) p. Geprint met de IBM in rood, bruin, groen en zwart op geschept papier in slechts 12 op de machine genummerde exemplaren.

€ 450

* De brief is gedateerd 1 januari 1982 en gaat voor een groot deel over Henry James, over wie Ernst Braches een boek voorbereidde, dat in 1983 bij Meulenhoff zou verschijnen met een voorwoord van Kellendonk. Laurens van Krevelen was daar directeur (‘waren alle uitgevers maar zoals Laurens’, verzucht Kellendonk).

De Agri Montis Pers van Cees van Dijk was gespecialiseerd in verfijnd verzorgde bibliofiele uitgaven in zeer kleine oplage, waarbij niet de zetkast en de degelpers gehanteerd werden, maar de elektrische schrijfmachine en het IBM-bolletje, een techniek die de hoogste vervolmaking was van een eeuw ontwikkeling van de techniek van de typemachine.

26.  (KIEVIET, C. Johan). SWIFT, Jonathan Gulliver’s reizen. Bewerkt onder toezicht van C. Johan Kieviet. Geïllustreerd met gekleurde en zwarte platen. Amsterdam, Van Holkema & Warendorf, [1907]. Origineel omslag. (8), 212 p. 1e druk. Kleine slijtagespoortjes, maar een heel behoorlijk exemplaar van deze kwetsbare ingenaaide uitgave.

€ 32

27.  KIEVIET, C. Johan Het badreisje van Cor Slung. Alkmaar, P. Kluitman, [1895]. Versierd linnen. (4), 140 p. Met 4 chromolitho’s. 1e druk. Rug en hoekjes van de band iets versleten. Naam in potlood voorin: ‘A.v. Deventer’.

€ 25

* Schaarse eerste druk in behoorlijke staat. Achterin reclame.

28.  KIEVIET, C. Johan Jaepie-Jaepie. Een verhaal voor meisjes en jongens. Alkmaar, P. Kluitman, [1897]. Geïllustreerd beige linnen met afgeschuinde randen. (6), 124, (16) p. Geïllustreerd. 1e druk. Naam weggeradeerd van titelpagina/ inktvlekje op frontispice, maar verder een uitstekend exemplaar.

€ 30

* Schaarse eerste druk van een van de eerste boeken van Kieviet. Vervolg op Het badreisje van Cor Slung. Met foto van de titelpersoon Jacob Glas, Bootsman van de reddingboot te Egmond aan Zee. Blijkens de uitgeversreclames achterin dateert deze band van kort na 1900.

29.  KOSSMANN, Alfred Ga weg, ga weg, zei de vogel. Amsterdam, Querido, 1971. Garenloos. 72 p. 1e druk.

€ 65

* Inliggend: Getypte brief aan ‘Beste Dirk [Binnendijk]’. 28,5 x 21,4 cm. Eén blad. Recto en verso. Gesigneerd ‘Fred’ en gedateerd ‘Paros, 17 mei 1971’. 65 regels tekst. Uitgebreid en zeer hartelijk schrijven over de oude Van Vriesland (‘Vic leeft dus nog’) en over de lange reis die Kossmann met zijn vrouw aan het maken is. ‘Florence, Perugia, Assisi, Ancona, Urbino,- door verkeer en zinloos toerisme zo verziekt dat je door geen straat meer kunt lopen en geen museum meer in kunt. Ommuurde middeleeuwse bergstadjes waar je doof wordt van het getoeter!’ De schrijver verblijft nu op het Griekse eiland Paros, en dat bevalt: ‘kijken naar de potsierlijke zonsondergang, de caricatuur van een kitsch-schilderij: een enorme rode bal die tussen twee grillige rotsen door in zee wordt gefrommeld’. Tevens over Ga weg, ga weg, zei de vogel, dat hij nu naar Querido stuurt.

Tevens: gedrukt aanbiedingskaartje van de uitgever, gedrukte uitnodiging voor Kossmanns vijftigste verjaardag en 1 knipsel.

30.  (LEBEDEV, Vladimir). MARSCHAK, Samuil De reis door Rusland. Met illustraties van W. Lebedew. Geautoriseerde Hollandsche bewerking van Ljoeba Dworson en Eliza Hess-Binger. [Den Haag, De Baanbreker/ Servire, 1930]. 22 x 19 cm. Geniet. 8 p. 1e druk. Net exemplaar.

€ 125

* Eerste Nederlandse uitgave van het kindergedicht Bagazj (‘Bagage’) met fantastische illustraties van Lebedev. Men leze over dit boekje en andere Russische prentenboeken het onlangs verschenen nummer van De Boekenwereld.

31.  (NOORD-AFRIKA). BIJNEN, D. Beschrijving van de reis door Algiers, Tunis, Tripoli en Sicilië van 24 Febr. ’33 tot 3 April ’33. In zwart kussenleder gebonden typoscript (geschept papier van Van Gelder) met ingeplakte foto’s en kaarten. 77 bladen, waarvan de laatste 5 blanco. Met 63 zwart-witfoto’s, ongeveer de helft eigenhandige kiekjes; de andere zijn gekochte foto’s op ansichtformaat of kleiner. 6 ingeplakte ansichten. Circa 1400 regels tekst. Aan het eind in pen gesigneerd ‘Doreen/ B Bijnen/ 14 Mei 1933.’ Het stevige album is in goede staat, alleen is de rug iets verbleekt. In het boek liggen twee negatieven van briefkaartformaat, waarop een grote villa te zien is.

€ 225

* Uitvoerig, goed geschreven verslag van een reis door Noord-Afrika en Sicilië van de Haagse chirurg-gynaecoloog B.J. Bijnen (1874-1950) en zijn echtgenote Doreen (Theodora) Bijnen-van Alff, en het echtpaar Van Ommeren. Kennelijk is het boek geschreven door Theodora/ Doreen Bijnen, mogelijk als vriendschappelijk huldeblijk voor Van Ommeren, die als een ervaren, vindingrijke reisleider wordt geportretteerd.

De vier reizigers zijn mensen voor wie geld kennelijk geen rol speelt: het gezelschap wordt met een kostbare automobiel naar de boot in Marseille gereden (een Hispano Suiza) en er wordt slechts in de beste hotels gelogeerd. Doreen Bijnen merkt allerlei aardige dingen op over de mensen en hun land. De kennelijk zelfgemaakte foto’s zijn niet meer dan kiekjes, maar gewoonlijk informatief over de reis. De reizigers komen er nauwelijks op voor. Het is een leuk en fris, origineel reisdagboek!

32.  (NOORD-AFRIKA) Drie luxe reisgidsen uit ca. 1930.

1. Algeria Tunisia Morocco and the Sahara. Season 1930-31. (American Express Tourist Guide). New York, American Express, 1930. 19 x 12 cm. Fraai geïllustreerd omslag met kamelen (gesigneerd E.J.K.), identiek op de achterzijde. 40 p. Rug wat versleten. Onopvallende vochtsporen in de hoek. Met kaart en foto’s.

2. Algérie Maroc Tunisie via Marseille. Paris, J. Barreau, 1930. 21 x 13 cm. Geniet. Omslagtekening Dormoy. 48 p. Foto’s van A. Bougault, Gillot & Ratel, Mazières en Guillot, vignetten van Jean Julien. Rugje versleten. Mooi vormgegeven, met uitvoerige beschrijvingen.

3. La Tunisie. Chemins de Fer Paris-Lyon-Méditerranée. Publication éditée avec le concours et la collaboration de la Résidence Générale de la Tunisie. Paris, J. Barreau, ca. 1930. 26 x 19 cm. Geniet. (20) p. Met kaart, twee kleurenillustraties naar schilderijen en vele zwart-witfoto’s. Gedrukt in blauw en zwart. Luxe toeristengids met mooi, veelkleurige art-deco-omslag, geïnspireerd op Oosterse tapijtkunst.

€ 50

33.  NOOTEBOOM, Cees Drie handgeschreven brieven en een handgeschreven ansichtkaart. Diverse formaten.

€ 475

* In de eerste brief (twee kantjes) haalt Nooteboom herinneringen op aan Wim en Emmy Hermans (‘zij was de balsemende aanwezigheid’), aan Jan Elburg en Gerrit Kouwenaar; vervolgens over waar hij zijn sambal koopt (op de Nieuwmarkt in Amsterdam); over het schitterende voetbal van het Nederlands elftal (‘ergens tussen ballet en blitzkrieg’).

De tweede brief (ook twee kantjes) begint Nooteboom over lekker eten (‘de mooiste sucadelap’); over Elly en Hugo Claus; over de gelukkige vondst van een opdrachtexemplaar van Van Gulik in Tokyo; over een polemiek; over Margot Dijkgraaf, die een boekje over Nooteboom heeft geschreven.

De derde brief is geschreven onder een ongepubliceerd prozafragment (‘Kenko’, geprint), bestemd voor een boek over Japan. Nooteboom licht het fragment kort toe en vraagt ook of zijn uitgeverij intussen boeken naar zijn correspondent heeft verstuurd.

De ansichtkaart komt uit Berlijn, waar Nooteboom net naar een boekpresentatie van Volker Braun is geweest (hij hoorde ‘alles wat ik aan de andere kant van de Muur niet wist’). En: ‘Ach, als je het moeilijk hebt met duitse filosofen lees dan toch eens Rüdiger Safranski over de Romantiek ‘een duitse affaire’.’

34.  (PELLICO, Silvio). OUDINOT, Eugénie Mijn gevangenschap. Naarden, De Periscoop, 1943. Halfperkament. 48 p. Gedrukt in 250 genummerde exemplaren op Hollandsch papier ‘bij Johan Veldener te Utrecht en gebonden door Joris van Gaveren te Gent’. 1e druk.

€ 15

* Deze illegale oorlogsuitgave is een en al misleiding: het boek is niet een vertaling van Pellico’s beroemde Le mie prigoni, maar van het verslag van de terugreis door Rusland van Eugène de Coucy, de vrouw van Napoleons maarschalk Nicolas Oudinot. Johan Veldener was een vijftiende-eeuwse drukker en Joris van Gaveren een boekbinder uit de zestiende eeuw. Het boek is, kortom, een ingewikkelde charade, met veel plezier samengesteld door de Amsterdamse uitgever Franso Hoes (men leze over hem het overzichtsartikel van Albert Postma in De Boekenwereld, jrg. 29, afl. 5). De Jong 649.

35.  REVE, Gerard Drie handgeschreven brieven en een routebeschrijving aan ‘Lieve Ben [Hosman]’. 1. 27,4 x 21,4 cm. Op briefpapier van ‘La Grâce, Le Poët-Laval’. Twee bladen. Alleen recto. Gesigneerd ‘Gerard Reve’ en gedateerd ’26 Julij 1976′. 49 regels tekst. 2. 27,4 x 21,4 cm. Twee bladen. Alleen recto. Gesigneerd ‘Gerard Reve’ en gedateerd ”La Grâce,’ Le Poët-Laval/ 26160 La Bégude de Mazenc/ 8 September 1976′. 63 regels tekst. 3. 27,4 x 21,4 cm. Op briefpapier van ‘La Grâce, Le Poët-Laval’. Eén blad. Alleen recto. Gesigneerd ‘Gerard Reve’ en gedateerd ’12 September 1976′. 12 regels tekst.

€ 850

* Leuke en lange brieven, naar aanleiding van een reis van uitgever Hosman naar Reve’s Franse stulp.

In de eerste brief doet Reve een reisroute aan de hand: ‘Mij voldoet al jaren het volgende trajekt: (Schiedam, Rotterdam), Breda, Tilburg, Weert, Maastricht, Luik, Bastogne, Arlon, Longwy, Verdun, Commercy, Neufchateau, Langres, Grey […] Over Parijs is ca 164 km om!’. Bovendien raadt de schrijver een hotel in Villefranche aan: ‘Ik geloof, dat je er niet kunt eten, maar dat verlost je van die halve dwang tot koppelhuur van een redelijke kamer met bijvoorbeeld abominabel pension’. Ook over roken, waarmee Reve weer is gestopt, en het eerste halve hoofdstuk van zijn nieuwe boek. ‘Ik zal zelden of nooit meer naar het Vaderland komen, behalve als daar burgeroorlog uitbreekt en ze mij een wapen in handen willen geven’. Een interessante passage over ‘Herrie Mulles’, wiens Twee vrouwen Reve juist heeft gelezen: ‘De inzet is erg mooi, maar alles blijft daarna inzet en aankondiging van iets, dat nooit komt […] M. heeft geen echte mening en geen echte visie op het menselijk bestaan’.

Reve herroept de voorgestelde route in de tweede brief: via Parijs is bij nader inzien ‘wel iets’. Hij vraagt Hosman om een gunst: ‘Als je ruimte hebt, en het niet te veel gezijk is, wilde ik je nog iets vragen om te kopen en mede te brengen. Heb ik je ooit verzocht om een rode ronde kaas te kopen?’ Welkom zijn ook sigaren en ‘voedsel voor hond en kat tegelijk’. Over de afwezigheid van Matroos Vos: ‘Voor het eerst valt het alleen zijn mij zwaar […] De tijdelijke afwezigheid van diverse vroegere minnaars was soms een soort vakantie voor me, waarin mijn zenuwen zich konden herstellen. De meesten waren misdadigers, intriganten of sociaal debielen’.

De derde brief begeleidt een kopie van een kaart van de omgeving van Poet-Laval, waarop Reve met stippellijntjes een route heeft uitgetekend. ‘Echt verkeerd kun je niet rijden […] Nogmaals: goede reis!’

Bijgevoegd: Natkopie van plattegrond. 29,5 x 21,0 cm. Op de achterzijde beschrijft Reve in 16 regels de laatste kilometers van de route naar zijn huis: ‘Verder gewoon die 540 volgen tot voor Gérard Rêve zijn deur’.

Laat de bedevaarten beginnen!

36.  ROLAND HOLST, A. Onderweg. Maastricht, De Halcyon Pers, 1940 [= 1941]. Linnen. Onafgesneden. (2), 78 p. Geïllustreerd. Gezet uit de Lutetia en gedrukt in rood en zwart op Ossekop in een oplage van slechts 40 exemplaren. 1e druk. Band op rug en langs de randen wat verkleurd.

€ 120

* Poëzie over o.a. zwerven, ouder worden (ook een reis) en een in memoriam Slauerhoff en Marsman. De Halcyon Pers 9. Van Dijk 484.

37.  SPIER, Jo Winterreizen!!! (Müller & Co.). (Amsterdam, Den Haag, Rotterdam, Wm H. Müller & Co. N.V., 1935). Geniet. 24 p. Met duimindex. Omslag heel licht verkleurd.

€ 35

* Reclameboekje voor de ‘passage- en reisbureaux’ van Wm H. Müller & Co. met grappige tekeningen van vakantievierende sneeuwmannen. Een schaarse Spier, mooi vormgegeven.

38.  UITGEVERSRECLAME Collectie van vier 19e-eeuwse reclameblaadjes. Berigt van inteekening op het Spreekwoordenboek der Nederlandsche Taal door P.J. Harrebomée, uit te geven door Kemink en Zoon, Utrecht (1849). 4 p. met inleiding, proeve en intekenformulier. Reisboeken en vele andere boeken (o.a. Tauchnitz-Edition) van boekhandel Louis D. Petit, Amsterdam. Eén velletje geel papier, alleen recto, tweede helft 19e eeuw. Avondspelen bij G.D. Bom, Amsterdam. Eén velletje geel papier, alleen recto, derde kwart 19e eeuw. De nieuwste en beste Nederlandsche Reiskaarten, uitgegeven door Hugo Suringar te Leeuwarden. Eén velletje roze papier, alleen recto, laatste kwart 19e eeuw.

€ 18

* Uiterst efemere, fraaie en zeldzame drukwerkjes.

39.  WAARSENBURG, Hans van de Winterreis. Banholt, (In de Bonnefant), 2011. Ingenaaid. (12) p. Met de hand gezet uit de Wallau en gedrukt in een beperkte oplage.

€ 16

* Tweetalige uitgave: de drie gedichten zijn ook vertaald naar het Engels door Peter Boreas. Gesigneerd door auteur en drukker onder het colofon. Intrigerend lettertype van Rudolf Koch.

40.  WERMESKERKEN, Henri van Door Spanje. Schetsen en verhalen. Rotterdam, Nijgh & Van Ditmar, (1910). Linnen. (4), 240 p. 1e druk. Rug verbleekt, wat roest.

€ 16

* Reisvertellingen uit de Nieuwe Rotterdamsche Courant. Ook over moderne zaken als de telefoon en het feminisme in Spanje.