Nieuwsbrief 613: J. van Oudshoorn

Hoewel het werk van J. van Oudshoorn vaak werd getypeerd als ‘uitzichtloos pessimisme’, vond Maarten ’t Hart het van meet af aan behoren tot ‘het beste aller dingen’. Negatieve recensies zetten hem op het spoor van de schrijver.

Dat Van Oudshoorn een groot schrijver zou kunnen zijn heb ik voor het eerst opgemaakt uit de woorden ‘halfziek querulantenproza’ van Greshoff en uit Ter Braaks opmerking dat hij ‘langzamerhand in het beschrijven van slijmerige wezens in rottingstoestand [is] blijven steken.’ Toen ik dat las ben ik onmiddellijk Doolhof der Zinnen gaan lezen, nu vijftien jaar geleden, en ik was diep onder de indruk. Het eerste boek dat ik in 1962, toen ik als student in Leiden aankwam, aanvroeg in de Universiteitsbibliotheek was In Memoriam omdat dat ontbrak in Doolhof der Zinnen, maar men wilde het mij niet uitlenen omdat ik geen Nederlands maar biologie studeerde. Sindsdien is In Memoriam mij zeer dierbaar […] (De som van misverstanden, p. 35)

In deze nieuwsbrief staan alle boeken van Van Oudshoorn, in zijn tijd vaak verguisd, maar tegenwoordig hogelijk gewaardeerd. Naast brieven en opdrachtexemplaren is er speciale aandacht voor (anonieme) vertalingen en bandvarianten binnen eerste drukken – bij Van Oudshoorn een nog onontgonnen gebied.

1. OUDSHOORN, J. van Willem Mertens’ levensspiegel. Rotterdam, W.L. & J. Brusse, 1914. Linnen. (4), 200 p. [Gedrukt in een oplage van 500 exemplaren, waarvan slechts 100 zijn gebonden]. 1e druk. Debuut. Een hoekje is geschaafd. Fraai.
€ 250
* Brusse 291.

2. OUDSHOORN, J. van Willem Mertens’ levensspiegel. Rotterdam, W.L. & J. Brusse, 1914. Ingenaaid. (4), 200 p. Niet afgesneden. [Gedrukt in een oplage van 500 exemplaren, waarvan slechts 100 zijn gebonden]. 1e druk. Debuut. Omslag iets verbruind en op de rug beschadigd. Boekhandelsmerkje op Franse titel.
VERKOCHT
* In papieren omslag niet eerder aangetroffen. Brusse 291.

3. OUDSHOORN, J. van Willem Mertens’ levensspiegel. Rotterdam, W.L. & J. Brusse, 1920. Linnen met stofomslag. 172 p. [Gedrukt in een oplage van 2000 exemplaren, waarvan 300 zijn gebonden]. 2e druk. Rug van omslag en band iets verbruind.
VERKOCHT
* Brusse 291a.

4. OUDSHOORN, J. van Willem Mertens’ levensspiegel. Rotterdam, W.L. & J. Brusse, 1920. Ingenaaid met flappen. 172 p. Niet afgesneden. [Gedrukt in een oplage van 2000 exemplaren, waarvan 300 zijn gebonden]. 2e druk. Rug verbruind.
VERKOCHT
* Brusse 291a.

5. OUDSHOORN, J. van Louteringen. Rotterdam, W.L. & J. Brusse, 1916. Linnen. (8), 280 p. [Gedrukt in een oplage van 500 exemplaren, waarvan slechts 125 zijn gebonden]. 1e druk. Rug aan de bovenzijde iets geschaafd, maar een erg net exemplaar. Stempeltje ‘Dr. Frederik van Eeden’ op voorste schutblad. Enkele potloodstrepen en een vraagteken in de marge.
€ 350
* Interessante provenance: Van Eeden was enthousiast over het proza van Van Oudshoorn. In zijn Dagboek schreef hij op 15 januari 1915: ‘Ik lees Willem Mertens door van Oudshoorn. Dit is nu wèl kunst […] Het is diep en vaardig. Het is zuiver op eigen boodem gegroeid. Speciaal Hollandsche kunst. Voortzetting van Viator, de Koele meeren, Frank Roozelaar, een Zwerver verliefd en Heleen’. Op 5 mei 1917 publiceerde Van Eeden zijn positieve recensie van Louteringen in De Amsterdammer: het achtste hoofdstuk ‘greep mij met een voor mijzelf onverklaarbare macht’.
Het beste bewijs voor de stelling dat Van Oudshoorn een writer’s writer was. Brusse 342.

6. OUDSHOORN, J. van Louteringen. Rotterdam, W.L. & J. Brusse, 1916. Linnen. (8), 280 p. [Gedrukt in een oplage van 500 exemplaren, waarvan slechts 125 zijn gebonden]. 1e druk. Mooi.
VERKOCHT
* Brusse 342.

7. OUDSHOORN, J. van Zondag. Een poging tot conflict. Rotterdam, W.L. & J. Brusse, 1919.
18,9 x 12,3 cm. Linnen. 92 p. [Gedrukt in een oplage van 1000 exemplaren, waarvan 300 zijn gebonden]. 1e druk. Scheefgelezen. Rug verbruind.
€ 18
* Brusse 417.

8. OUDSHOORN, J. van Zondag. Een poging tot conflict. Rotterdam, W.L. & J. Brusse, 1919. 18,6 x 12,0 cm. Ingenaaid met flappen. 92 p. [Gedrukt in een oplage van 1000 exemplaren, waarvan 300 zijn gebonden]. 1e druk. Hapje uit omslag.
VERKOCHT
* Brusse 417.

9. OUDSHOORN, J. van Zondag. Een poging tot conflict. Rotterdam, W.L. & J. Brusse, 1919. 18,3 x 11,8 cm. Karton. 92 p. [Gedrukt in een oplage van 1000 exemplaren, waarvan 300 zijn gebonden]. 1e druk.
VERKOCHT
* Brusse 417.

10. OUDSHOORN, J. van Verhalen. Amsterdam, Maatschappij voor Goede en Goedkoope Lectuur, 1921 (jaartal op rug: ‘1922’). Lichtblauw en lichtrood linnen met opdruk in goud. 224 p. 1e druk. Mooi exemplaar.
VERKOCHT
* Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur op de Franse titel: ‘Van den schrijver vriendschappelijk/ aan den Heer D. van Lennep,/ tijdens zijn stage te Berlijn./ Berlijn, den 25. Februari 1926/ J.K. Feijlbrief’. Blijkbaar had Van Oudshoorn, onder de naam J.K. Feijlbrief werkzaam als directeur-kanselier op de Nederlandse ambassade in Berlijn, een werkstudent tot zijn beschikking gehad.
Opdrachten van Van Oudshoorn, zeker uit de tijd dat hij zijn ware identiteit niet prijs wilde geven, zijn zeer schaars.

11. OUDSHOORN, J. van Verhalen. Amsterdam, Maatschappij voor Goede en Goedkoope Lectuur, 1921 (jaartal op rug: ‘1922’). Lichtblauw en lichtrood linnen met opdruk in goud. 224 p. 1e druk. Mooi exemplaar.
VERKOCHT
* Bizarre verhalen. Zo leidt het eten van een grote leverworst tot moord in ‘De tweede fluit’.

12. OUDSHOORN, J. van Verhalen. Amsterdam, Maatschappij voor Goede en Goedkoope Lectuur, 1921 (jaartal op rug: ‘1928’). Groen en rood linnen met opdruk in goud. 224 p. 2e druk (aanduiding op voorplat). Mooi exemplaar.
€ 16

13. OUDSHOORN, J. van Verhalen. Amsterdam, Maatschappij voor Goede en Goedkoope Lectuur, [1923]. Lichtbruin karton met opdruk in rood [bandontwerp Ph. van Praag] . 224 p. 2e druk, 2e duizendtal. Rug minimaal beschadigd.
€ 16

14. OUDSHOORN, J. van Verhalen. Amsterdam, Maatschappij
voor Goede en Goedkoope Lectuur, [1923]. Lichtbruin karton met opdruk in groen (bandontwerp Ph. [van] Praag) . 224 p. 2e druk, 2e duizendtal.
€ 16

15. OUDSHOORN, J. van Verhalen. Amsterdam, Maatschappij voor Goede en Goedkoope Lectuur, [1923]. Donkerrood linnen met opdruk in goud (bandontwerp H[erman] H[ana]) . 224 p. 3e druk, 3e duizendtal.
€ 16

16. OUDSHOORN, J. van Tobias en de dood. Amsterdam, Van Holkema & Warendorf, 1925. 21,2 x 15,5 cm. Bruin linnen met bandtekening in donkerbruin. 292 p. 1e druk. Fraai.
€ 120

17. OUDSHOORN, J. van Tobias en de dood. Amsterdam, Van Holkema & Warendorf, 1925. 21,7 x 16,6 cm. Grijs linnen met bandtekening in zwart. Zwarte kop. 292 p. Niet afgesneden. 1e druk. Fraai.
VERKOCHT

18. OUDSHOORN, J. van Tobias en de dood. Amsterdam, Van Holkema & Warendorf, 1925. 21,8 x 15,9 cm. Ingenaaid met flappen. 292 p. Niet afgesneden. 1e druk. Voorzijde omslag en binnenflap los. Omslag en rug beschadigd. Naam op Franse titel.
€ 75
* In papieren omslag niet eerder aangetroffen.

19. OUDSHOORN, J. van Pinksteren. Amsterdam, Van Holkema & Warendorf, [1929]. Gedecoreerd grijs linnen met bandtekening in blauw. 128 p. 1e druk. Naam op voorste schutblad.
VERKOCHT

20. OUDSHOORN, J. van Pinksteren. Amsterdam, Van Holkema & Warendorf, [1929]. Gedecoreerd zwart linnen met bandtekening in goud. Grijze kop. 128 p. 1e druk. Exlibris op voorste schutblad. Mooi exemplaar.
€ 45

21. OUDSHOORN, J. van Pinksteren. (Utrecht), Patty & Theo Knippenberg, z.j. Tabloid. 16 p.
gratis bij een bestelling
* Bulkboek 81.
Bijgevoegd: BZZLLETIN 102 en 112, met in beide afleveringen een artikel van Jos Radstake over Van Oudshoorn.

22. OUDSHOORN, J. van In Memoriam. Bussum, Van Dishoeck, 1930. 21,7 x 16,1 cm. Linnen. (8), 128 p. Niet afgesneden. 1e druk. Mooi.
€ 500
* Eén van de 10 Romeins genummerde en door de uitgever gesigneerde luxe-exemplaren, gedrukt op geschept papier van Pannekoek.

23. OUDSHOORN, J. van In Memoriam. Bussum, Van Dishoeck, 1930. 21,7 x 16,1 cm. Linnen. (8), 128 p. Niet afgesneden. 1e druk. Mooi.
VERKOCHT
* Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de uitgever op de Franse titel: ‘voor Frans Mijnssen/ van den uitgever/ C.A.J. van Dishoeck’.

24. OUDSHOORN, J. van In Memoriam. Bussum, Van Dishoeck, 1930. 21,3 x 15,8 cm. Ingenaaid. 128 p. Niet afgesneden. 1e druk. Omslag op de rug en aan de randen iets beschadigd.
€ 45

25. OUDSHOORN, J. van In Memoriam. Bussum, Van Dishoeck, 1930. 21,7 x 16,1 cm. Linnen. (8), 128 p. Niet afgesneden. 1e druk. Rug iets gesleten.
€ 18

26. OUDSHOORN, J. van In Memoriam. Bussum, Van Dishoeck, 1930. 20,8 x 15,8 cm. Halflinnen. (8), 128 p. 1e druk. Met (in een ons onbekende hand) onderstrepingen en correcties in de marge op bijna elke pagina: naamvallen, grammaticale constructies en woorden zijn verbeterd.
€ 32

27. OUDSHOORN, J. van In Memoriam. Bussum, Van Dishoeck, 1930. 20,8 x 15,8 cm. Halflinnen. (8), 128 p. 1e druk. Wat roestig.
€ 18

28. OUDSHOORN, J. van Collectie krantenknipsels. 1931-1984. 45 stuks.
VERKOCHT

29. OUDSHOORN, J. van Achter groene horren. Amsterdam, Veen, (1943). Ingenaaid. In groen linnen overslagdoos (Binderij Phoenix). 184 p. 1e druk. Voorzijde omslag ontbreekt. Rug en achterzijde omslag beschadigd. Binnenwerk iets roestig.
€ 850
* Auteursexemplaar van deze autobiografische roman met handgeschreven, gesigneerde aantekening van de auteur op de Franse titel: ‘Auteursexemplaar (eerste druk)/ den Haag, April 44./ J.K. Feijlbrief.’ Met potlood schreef de auteur later deze handgeschreven, in de loop der tijd wat vervaagde opdracht: ‘Van den schrijver vriendschappelijk/ voor Leo van Breen. 1-IV-50/ J.K.F.’
De journalist en dichter Leo van Breen (1906-1988) bezocht Van Oudshoorn af en toe en correspondeerde met hem. Van Breen was ook degene die Van Oorschot ervan wist te overtuigen om Van Oudshoorns verzameld werk uit te geven. Op 11 augustus 1951 verscheen Van Breens in memoriam Van Oudshoorn in de Haagsche Post.
Volgens de ‘Lijst van boeken, aanwezig in de nalatenschap van J.K. Feijlbrief’, opgenomen achterin de biografie van De Moor, bevond het andere auteursexemplaar van Achter groene horren zich in een schrijftafel, ‘rechts beneden’.

30. OUDSHOORN, J. van Achter groene horren. Amsterdam, Veen, (1943). Halflinnen met stofomslag (omslag- en bandontwerp Martin Horowitz). 184 p. 1e druk. Het zeldzame omslag mist een enkel hapje. Naam en datum (‘8-10-43’) op schutblad. Binnenwerk iets roestig (als altijd).
VERKOCHT
* Een exemplaar zonder omslag is leverbaar voor € 12.

31. OUDSHOORN, J. van De Fantast. Een ongeloofwaardig verhaal. Omslag en tekeningen van Menno van Meeteren Brouwer. Den Haag, ‘Boek en periodiek’, (1948). 20,4 x 13,4 cm. Grijs karton met opdruk in blauw en stofomslag. 128 p. 1e druk. Het kwetsbare omslag is verschoten en aan de achterzijde geplakt.
€ 12
* Serie Bonte Parade II.

32. OUDSHOORN, J. van De Fantast. Een ongeloofwaardig verhaal. Omslag en tekeningen van Menno van Meeteren Brouwer. Den Haag, ‘Boek en periodiek’, (1948). 20,8 x 13,2 cm. Beige gewolkt karton met opdruk in blauw en stofomslag. 128 p. 1e druk. Het kwetsbare omslag is op de rug iets verschoten. Prijs (‘2,95’) op binnenflap weggeradeerd.
€ 12
* Serie Bonte Parade II.

33. OUDSHOORN, J. van De Fantast. Een ongeloofwaardig verhaal. Omslag en tekeningen van Menno van Meeteren Brouwer. Den Haag, ‘Boek en periodiek’, (1948). 20,5 x 13,4 cm. Geel gewolkt karton met opdruk in blauw en stofomslag. 128 p. 1e druk. Het kwetsbare omslag is wat verbruind en roestig.
€ 12
* Serie Bonte Parade II.

34. OUDSHOORN, J. van Doolhof der zinnen. (Willem Mertens levensspiegel; Louteringen; Pinksteren; Tobias en de dood; De tweede fluit; Aan zee). (Met een inleiding van Victor van Vriesland). Amsterdam, Van Oorschot, 1950. Linnen met stofomslag. VIII, 512 p. 1e druk. Het schaarse omslag is aan de randen licht beschadigd.
€ 25

35. OUDSHOORN, J. van Handgeschreven brief aan ‘Hooggeachte Professor [= Johannes Tielrooy]’. 12,9 x 21,4 cm. Gelinieerd blocnotevel. Eén blad. Recto en verso. Gesigneerd ‘J.K. Feijlbrief’ en gedateerd ‘den Haag, 11-XI-’50’. 18 regels tekst.
VERKOCHT
* Dankbrief aan de romanist en hoogleraar Tielrooy (1886-1953) voor het toesturen van een verslag van ‘de alg. ledenverg. v.h. P.E.N.-Centrum voor Nederland [op 4 november 1950]’. Voorts: ‘Voor Mevrouw v. Lokhorst deed het mij vooral genoegen, dat zij ditmaal voor haar beschouwing over van Oudshoorn een breeder gehoor en meer waardeering vond dan h.t.st in Pulchri’. De schrijver zou graag het adres van Van Lokhorst ontvangen om haar dank te zeggen.
Emmy van Lokhorst (1891-1970) was na de oorlog een van de weinige pleitbezorgers van het werk van J. van Oudshoorn. Haar lezing over Van Oudshoorn op 18 januari 1950 in Pulchri Studio was verre van uitverkocht.

36. OUDSHOORN, J. van Handgeschreven brief aan ‘Waarde Heer [Leo] van Breen’. 25,7 x 21,4 cm. Gelinieerd blocnotevel. Eén blad. Recto en verso. Gesigneerd ‘J.K. Feijlbrief’ en gedateerd ‘den Haag, 17-XI-’50’. 53 regels tekst. Deels verbruind.
€ 400
* Schitterende brief over een ‘beraamde receptie’ in Pulchri, waar een jarige Van Oudshoorn na ‘een nacht van overleg’ om gezondheidsredenen van af wenst te zien. ‘Ook lijkt het mij een inconsequentie mijnerzijds wanneer ik de maatschappelijke reserve, die ik den auteur van Oudshoorn van den aanvang af toebedacht en nu bijna 40 jaar voor hem heb weten te bewaren, nog te elfder ure zoo kort voor het einde zou prijsgeven’. Voorts over het echtpaar Van Oorschot, dat tijdens het schrijven van de brief presentexemplaren [van Doolhof der zinnen] langsbrengt, en over zijn verjaardag: ‘wie komt is welkom. Mij dunkt dit een geschikte middenweg, al zakt de vloer van v Imhoffplein 17 misschien in elkaar’.
Gepubliceerd in Openbaar vertoon. Een brief aan Leo van Breen. Met een nawoordje van Maarten ’t Hart (Utrecht 1998, met de hand gezet en gedrukt in een oplage van 75 genummerde exemplaren), waar ’t Hart schrijft: ‘Wie de brief goed leest, weet heel duidelijk wat Van Oudshoorn niet wilde. Niettemin heeft hij de bezoeking van verjaarsvisite toch moeten ondergaan. Waarom negeren mensen toch altijd het signaal dat je met rust gelaten wil worden?’ Een exemplaar van deze uitgave is bijgevoegd.

37. OUDSHOORN, J. van Bezwaarlijk verblijf. Uitgegeven naar het handschrift, toegelicht en van een levensschets voorzien door W.A.M. de Moor. Amsterdam, Polak & Van Gennep, 1965. Ingenaaid. 120 p. Geïllustreerd. 1e druk.
€ 12

38. OUDSHOORN, J. van, en Frans COENEN The House on the Canal. (En:) Alienation. Leyden/ London/ New York, Sijthoff/ Heinemann/ London House & Maxwell, 1965. Linnen met stofomslag. 224 p.
€ 12
* Coenens ‘The House on the Canal’ (Onpersoonlijke herinneringen) werd vertaald door James Brockway, Van Oudshoorns ‘Alienation’ (Willem Mertens’ levensspiegel) werd vertaald door Mr. N.C. Clegg.

39. OUDSHOORN, J. van Bezwaarlijk verblijf. Uitgegeven naar het handschrift, toegelicht en van een levensschets voorzien door W.A.M. de Moor. Amsterdam, Athenaeum-Polak & Van Gennep, 1969. Linnen met stofomslag. 216 p. 2e, uitgebreide druk. Rug iets verbruind.
€ 12

40. OUDSHOORN, J. van Het onuitsprekelijke. Brieven. Verzameld en toegelicht door W.A.M. de Moor. Amsterdam, Van Oorschot, 1968. Ingenaaid met stofomslag. 160 p. 1e druk.
VERKOCHT
* Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van De Moor op de Franse titel: ‘Aan Karel Reijnders,/ in dank voor wat hij met zijn turf,/ door zich te beperken,/ formeel op 24 mei 1968,/ de samensteller van dit boekje/ en elke andere Van Deyssel-gek/ geboden heeft, en/ aan Margrit, zijn vrouw,/ zonder wie er niets zou zijn/ van wat nu is.*/ Met hartelijke groet,/ Maria en Wam/ 28 mei ’68/ * althans: getekend Reijnders!’.

41. OUDSHOORN, J. van Paraphrase. (Met een verantwoording door W.A.M. de Moor). (Zandvoort), Eliance Pers, (1973). Ingenaaid met omslag. (4), 20 p. Met de hand gezet uit de Janson en gedrukt door Peter Muller op de handpers in een oplage van 50 exemplaren. 1e druk. Voorzijde omslag iets gekreukt (zoals vaker).
€ 65
* Dit is (geluks)nummer 7 van de oplage. Eliance-reeks 20.

42. OUDSHOORN, J. van Galant Avontuur. Woubrugge, Avalon Pers, (1979). Ingenaaid met omslag. (20) p. Gezet uit de Bodoni en met de hand gedrukt op Zerkall-Bütten in een oplage van 200 genummerde exemplaren. Kreukje.
€ 15
* Kort verhaal, dat voor het eerst gepubliceerd werd in 1916.

43. OUDSHOORN, J. van Marionetten. Nagelaten proza en toneel. Uitgegeven door Wam de Moor met medewerking van Henriette Bossinade. Amsterdam, De Arbeiderspers, 1987. Garenloos. 204 p. 1e druk.
€ 12

Vertalingen/ bewerkingen door Van Oudshoorn

44. BARTSTRA, S. Heer Jancko Douwama van Oldeboorn. Historische roman uit Friesland omstreeks 1500. Den Haag, De Schouw, 1943. Halflinnen met geïllustreerde platten. (4), 244 p. 1e druk. Rug iets verschoten.
VERKOCHT
* Het manuscript van dit jongensboek is door Van Oudshoorn, lid van het Letterengilde en in dienst bij de afdeling Boekwezen van het Departement van Volksvoorlichting en Kunsten, flink bewerkt en ingekort. Niet in MDLM.

45. CHRONSKY, J.C. De schamele vreugden van Josef Mak. Slowaaksche roman. Vertaling van J. van Oudshoorn. Den Haag, J. Philip Kruseman, [1945]. Halflinnen met stofomslag. 276 p. 1e druk. Het zeldzame omslag mist een hap uit de rug. Voorflap losgeraakt.
€ 18
* Niet in MDLM.

46. UHLENBUSCH, Hugo Paul Leonidas de overwinnaar. Vertaling J. van Oudshoorn. Den Haag, De Schouw, 1943. Karton met stofomslag. (4), 84 p. 1e druk. Omslag aan de randen iets gescheurd.
€ 20
* Deze roman over mannengevechten en machtsverheerlijking verscheen vanzelfsprekend bij een nationaalsocialistische uitgeverij. Van Oudshoorn vertaalde voor De Schouw ook Herbert Böhme, Nacht der Verschwörung, maar dat boek is nooit verschenen. Schouwreeks 3.

47. UHLENBUSCH, Hugo Paul Leonidas de overwinnaar. Vertaling J. van Oudshoorn. Den Haag, De Schouw, 1944. Karton. (4), 84 p. 2e druk. Keurig.
€ 16
* Schouwreeks 3.

48. VALDESS, Richard Mannen van de zee. Roman uit het Letlandsche zeemansleven. Geautoriseerde vertaling van J. Rating. Den Haag, J. Philip Kruseman, [1947]. Halflinnen. 288 p. 1e druk. Vage vlek in voorplat.
€ 20
* J. Rating is het aan zijn familie ontleende gelegenheidspseudoniem van Van Oudshoorn, die in 1944 aan deze vertaling begon. Niet in MDLM.

Over Van Oudshoorn

49. BRUIJN, Marina de J. van Oudshoorn 1879-1951. ‘Zichzelf een vreemde, door vreemden omgeven te weten’. [Hilversum, KRO, 1979]. Garenloos. 52 p. Geïllustreerd.
VERKOCHT
* Tekst van een radiodocumentaire van de KRO, uitgezonden op 9 januari 1979.

50. MOOR, Wam de J. van Oudshoorn. Biografie van de ambtenaar-schrijver J.K. Feijlbrief. Amsterdam, De Arbeiderspers, (1982). Twee delen. Ingenaaid. XXXVI, (6), 890 p. Geïllustreerd. 1e druk. Aan de randen iets gesleten.
€ 25
* Open Domein 1.