Nieuwsbrief 631: Koos Vorrink

Naar aanleiding van het nieuws dat in 1947 een aanslag was beraamd op het leven van Koos Vorrink (1891-1955), die gedurende veertig jaar een belangrijk socialistisch voorman was, hebben we een lijst gemaakt van de belangrijkste uitgaven van Vorrink die in ons bezit zijn. De onderstaande publicaties en andere papieren zijn allemaal afkomstig uit het bezit van Koos en Irene Vorrink.
Inmiddels is de gehele collectie verkocht.

1. VORRINK, Koos A.J.C.-Vacantieverblijf op den Paaschheuvel (set van 8 proefbriefkaarten). Amsterdam, Amsterdamsch Coöperatief Architecten Bureau, (ca. 1925). Oblong 9 x 14 cm. Acht kaarten in verschillende kleuren, op briefkaartpapier met verschillende tint.
* Eén kaart, als enige met het gedrukte woord ‘Briefkaart’, is beschreven door Koos Vorrink en gesigneerd ‘K.V.’: ‘Deze tekst moet ook nog op de kaart. Kan ik nog een proef krijgen rood of groen?’ Met toegevoegde tekst betreffende uitgave en adres.

2. VORRINK, Koos Aan de jonge metaalbewerkers. Amsterdam, Algemene Nederlandsche Metaalbewerkersbond, (1924). Origineel omslag. 16 p. 1e druk.
* Typografisch omslag van Fré Cohen. Niet in Van Dam/ Van Praag.

3. VORRINK, Koos Achter de vaandels! Amsterdam, Arbeiders Jeugd Centrale, [1925]. Geniet. 24 p. Net exemplaar.
* Mooi, vroeg omslagontwerp van Fré Cohen. Er bestaat ook een variant met omslag van Van Raemdonck. Van Dam/ Van Praag 109.

4. VORRINK, Koos Achter de vaandels! Amsterdam, Centrale van Arbeiders-Jeugdverenigingen, (ca. 1921). 8 p. zonder omslag. Klein vouwtje.
* Vlugschrift (‘Prijs 2 Sent’). Een vlammende rede van Vorrink, die later zou worden uitgebreid tot een boekje. In deze zeer efemere vorm onbekend.

5. VORRINK, Koos Achter de vaandels! Amsterdam, Arbeiders Jeugd Centrale, [1923]. Geniet. 24 p. Omslag verkleurd.
* Omslag van George van Raemdonck.

6. VORRINK, Koos AJC Jaarverslag 1933. Amsterdam, A.J.C., [1934]. Ingenaaid. 72 p. 1e druk. Iets verbruind, geringe ezelsoorvorming.
* Met op het omslag de handtekening van Koos Vorrink in potlood, en daaroverheen in inkt. Fraai omslagontwerp van Fré Cohen. Van Dam/ Van Praag 135.

7. VORRINK, Koos Feest-cultuur. Eenvoudige practische wenken voor het organiseren van vergaderingen en feestelijke samenkomsten. Amsterdam, Culturele Raad van N.V.V. en S.D.A.P., 1935. Ingenaaid. 64 p. Rijk geïllustreerd. 1e druk. Rugje iets verbleekt, maar zeer gaaf en fris.
* Omslagontwerp van Fré Cohen voor voor- en achterkant in goud en zwart op oranjerood. Mooi verzorgd boekje dat ook documentaire waarde heeft: ontwerpen voor demonstraties (!) en gedetailleerde aanwijzingen voor massabijeenkomsten, afbeeldingen van verzorgd klein drukwerk. Van Dam/ Van Praag 349.

8. VORRINK, Koos In de storm van de tijd. De jeugd en de krisis. Amsterdam, Arbeiders Jeugd Centrale, 1934. Geniet zonder omslag, zoals uitgegeven. 16 p. 1e druk. Goed exemplaar.
€ 15
* Welsprekend betoog.

9. VORRINK, Koos De komende nieuwe kultuur. Amsterdam, Arbeiders Jeugd Centrale, 1925. Ingenaaid. 24 p. 1e druk. Exlibris van Jaap van Otterloo, ontworpen door Wim Zwiers. Potloodnummertje voorop.
* Mooi, vroeg typografisch omslagontwerp van Fré Cohen voor voor- en achterkant. Van Dam/ Van Praag 110.

10. VORRINK, Koos Om de vrije mens der nieuwe gemeenschap. Opvoeding tot het demokratiese socialisme. Amsterdam, Arbeiders Jeugd Centrale, 1933. Grof linnen met opdruk in rood en zwart. 288 p. 1e druk. Band wat verbruind.
* Met handgeschreven opdracht van Koos Vorrink aan Piet Schuhmacher (penningmeester van de A.J.C., later voorman van De Arbeiderspers, broer van schilder Wim Schuhmacher): ‘Ter herinnering aan/ lange jaren van vruchtbaar/ samenwerken./ Koos/ 7/12 ’33’. Voorin een fraai grafisch exlibris van Piet Schuhmacher (een els, naald en draad voor een middeleeuwse foliant) en diens handtekening.

11. VORRINK, Koos Onder de vanen van het demokratiese socialisme. [Amsterdam], Arbeiders Jeugd Centrale, 1932. Pamflet zonder omslag. 8 p. 1e druk. Het tere pamflet is aan de randen versleten.
* Fraaie politieke tekening op de voorzijde, niet gesigneerd helaas.

12. (VORRINK, Koos) Ontwerp-middenstandsprogram van de Partij van de Arbeid met toelichting. Zonder plaats of uitgever, (1950?). Geniet, zonder omslag zoals uitgegeven. 24 p. 1e druk. Papier wat verbruind.
* Uit het bezit van Koos Vorrink, met diens handtekening groot op de voorpagina, en veel markeringen en (deels doorgestreepte) aantekeningen in potlood op de eerste 12 pagina’s, het ontwerpprogramma. De toelichting is niet gemarkeerd.

13. (VORRINK, Koos) Partij van de Arbeid. Beginselprogram 1947. Statuten. Huishoudelijk Reglement. Reglement Candidaatstelling. Amsterdam, Arbeiderspers, 1947. 15 x 10 cm. Geniet. 64 p. 1e druk. Inktvlekje op voorkant.
* Met op de titelpagina in inkt de handtekening van partijvoorzitter Koos Vorrink. Het programma werd, na bijna een jaar voorbereiding, vastgesteld op het congres van de P.v.d.A. dat gehouden werd van 24-26 april 1947. Op p. 9 de paragraaf over ‘Nederland, Indonesië, Suriname en Curaçao’: De partij verwerpt ‘de koloniale gedachte en bestrijdt met kracht ook de overblijfselen daarvan’. Dit beginsel leidde bijna tot een staatsgreep in het verwarde Nederland.

14. VORRINK, Koos Stormtij. Amsterdam, AJC, [1923]. Ingenaaid. 36 p. 1e druk. Voorzijde omslag iets stoffig.
* Filosofische benadering van socialistische jeugdorganisaties. Expressionistisch linosnede-ontwerp voor voorzijde en achterzijde omslag van Fré Cohen, die op het moment van verschijning van dit boekje nog maar twintig jaar was en aan het begin stond van haar glansrijke loopbaan als vormgever.

15. (VORRINK, Koos). VOS, Hein, BANNING, W., RUYGERS, Geert, SCHERMERHORN, W., BURGER, J.A.W., & DREES, W. Het mandement en de Partij van de Arbeid. Redevoeringen gehouden op de Nationale Kadervergadering van de Partij van de Arbeid. (Met voorwoord van J.E. Albrecht). Zonder plaats en uitgever, 1954. Geniet. 44 p. 1e druk. Net exemplaar.
* Uit het bezit van Koos Vorrink, met concept van een toespraak, getypt in twee pagina’s en met handgeschreven aanvulling in potlood – moeizaam geschreven. Vorrink zou een jaar later overlijden, op 19 juli 1955. Ook met een intern stencil uit januari 1954 van de P.v.d.A. over Vrij Nederland, ondertekend door Evert Vermeer.

16. (VORRINK, Irene) Ons blaadje. Jaargang 9, nr. 1-50. Januari-december 1904. Rotterdam, Masereeuw & Bouten, 1904. Halflinnen. Compleet in 50 nummers. 400 p. 1e druk. Wat gebruikssporen, o.a. poststempels.
* Met voorin geschreven de naam van de dochter van Koos Vorrink en Irene Vorrink-Bergmeijer: ‘Irene Vorrink Jr./ Nr 126’. Dit weekblaadje voor jeugdige arbeiders werd geredigeerd door Nellie van Kol.

17. (VORRINK, Irene) Paspoort van de Republiek De Internationale Rode Nederzetting. Amsterdam, AJC – Trekvogelhoofdkwartier, 1947. 15 x 12 cm. Geniet. 16 p. 1e druk. Zeer gaaf.
* Mooi uitgaafje bij dit socialistische jeugdfestijn, als paspoort uitgevoerd en als dagboek bruikbaar. Op naam geschreven van Irene Vorrink!

18. ALBRECHT, Aug. Jugend-Liederbuch. Herausgegeben vom Hauptvorstande des Verbandes der Arbeiterjugend-Vereine Deutschlands, Berlin SW 68, Lindenstraße 3. Zusammengestellt von Aug. Albrecht. Berlijn, Arbeiterjugend-Verlag, 1922. 14 x 9 cm. Linnen. (2), 158 p. 5e oplage (200-300.000). Gebruikssporen (o.a. potloodstreepjes in het register).
* Met op de titelpagina de handtekening ‘Vorrink’ en op de achterkant van de titelpagina een opdracht van de samensteller ‘Für sangesfreudige/ Stunden/ Okt. 1922/ Aug. Albrecht’.

19. ARBEIDERS JEUGD CENTRALE Een kampfeest in woord en beeld. Uitgave ten bate van het Kampeerfonds van de Centrale van Arbeiders Jeugdverenigingen (A.J.C.). Amsterdam, De Arbeiders Jeugd Centrale, [1923]. 14,5 x 9,5 cm. Vijf aan beide zijden bedrukte ansichtkaarten in mapje. 1e druk. Compleet.
* Uit de AJC-periode vóór Fré Cohen, met tekeningen van Jan den Tonkelaar en versjes van Arie Pleysier onder zijn pseudoniem Mr. Punch. Zie ook de vermakelijke correspondentie tussen Koos Vorrink en ene P.A. Perrels in Het Volk van 26 februari 1924. Niet in de NCC.

20. AUERBACH, Alfred Europa, Untergang oder Neubau. Volkssprechspielchor. Frankfurt am Main, Uniondruckerei und Verlagsanstalt GmbH, 1926. Geniet. 16 p. 1e druk. Iets verkleurd.
* Met het exlibris van Koos Vorrink van de hand van Fré Cohen. Achterin rode potloodstrepen, kennelijk door Vorrink gezet, bij een andere titel van deze Zwabische Joodse schrijver. Interessant experimenteel spel van spreekkoren die de meningen van de maatschappij vertegenwoordigen: militaristen, schoolmeesters, hoge heren, dommen, abrupten, vermoeiden, jongvolk, Revolutie, de dood… Niet zonder clichés: ‘Chor der Kapitalisten verteilt Zigarren, Flaschen’.

21. BERGH, George van den De democratische staat en de niet-democratische partijen. Rede, uitgesproken bij de aanvaarding van het hoogleeraarsambt aan de Universiteit van Amsterdam op 28 September 1936. Amsterdam, De Arbeiderspers, 1936. Ingenaaid. 36 p. 1e druk. Heel lichte slijtage aan de bovenrand.
* Met voorin de handtekening van Koos Vorrink in potlood. Ook met enkele aan- en onderstrepingen.

22. BONN, S. Erwachen. Symbolisches Spiel. Autorisierte Übersetzung aus dem Holländischen von Bruno Schönlank. Berlin, Arbeiterjugend-Verlag, 1927. Geniet. 16 p. 1e druk. Omslag deels wat verbruind.
* Met fraai exlibris van Koos Vorrink (door Fré Cohen). Mooie typografie van deze vertaling uit het Nederlands.

23. BUSKES, J.J. De tyrannie verdrijven! Vier toespraken na de bevrijding gehouden door Ds J.J. Buskes Jr. Amsterdam, Ten Have, 1945. Geniet. 32 p. 1e druk. Iets stoffig.
* Met gesigneerde opdracht van de auteur: ‘Voor Koos Vorrink’.

24. (COHEN, Fré). JONG, A.M. de, als: Frank van WAES Romance van Segher Metten Baerde. Naer een middeleeuws, sterk beschadigd handschrift in hedendaags Nederlands overgezet door Frank van Waes. Manuscript door Fré Cohen geschreven voor de 35e verjaardag van Koos (Vorrink) gecalligrafeerd in zwarte inkt met rode en blauwe initialen. Oblong 163 x 170 mm. Origineel omslag van zwaar papier. Genaaid met rode raffia in Japanse bindwijze, alle pagina’s met een getekend rood kader. 16 (dubbele) bladen van geschept papier. Het omslag is wat verkleurd en iets roestvlekkig, maar het binnenwerk is in perfecte staat.
* Vorrink was in 1926 voorzitter van de socialistische jeugdvereniging AJC. A.M. de Jong (1888-1943) was in de jaren 20 een populaire socialistische auteur, en goed bevriend met Vorrink. Fré Cohen, in juni 1926 nog maar 22 jaar oud, was in dienst van uitgeverij N.V. Ontwikkeling, die later De Arbeiderspers zou worden. Cohen maakte zeer veel ontwerpen voor de AJC, maar in 1926 begon zij ook voor de Amsterdamse Stadsdrukkerij ontwerpen te leveren. Grafisch werk van Cohen is algemeen, maar originele werken komen niet vaak in de handel, mede omdat een groot deel van haar archief na haar dood door de nazi’s vernietigd is.
Dit boek is behalve een kunstwerk ook een historisch monumentje vanwege de verbindingslijnen tussen Vorrink, De Jong en Cohen.

25. COHEN, Fré Naamwijzer Adresboek 1927 Amsterdam Stadsdrukkerij. (Proef). Eén blad bruin stevig omslagpapier. Oblong 29,4 x 19,5 cm. Voor- en achterzijde in bruin bedrukt. Voorzijde met ontwerp van Fré Cohen (tekening of lino), achterzijde bevat een advertentie voor fa. Adr. Koller & Van Os, kantoormachines (zetwerk). Eén ril voor voorzijde omslag. Inscriptie met blauw potlood: ‘Afgevoerd [?]/ 5’.
* Dit blad dateert wellicht uit 1926 en is daarmee een van de eerste ontwerpen van Fré Cohen voor de Stadsdrukkerij. Cat. Fré Cohen 433 (althans het boek).

26. HENCKELL, Karl An die neue Jugend. Zum sechzigsten Geburtstag des Dichters. Mit einem Vorwort von Heinrich Schulz, Staatssekretär im Reichsministerium des Innern. Berlijn, Verband der sozialistischen Arbeiter-Jugend, 1923. Halflinnen. (2), 78 p. 1e druk. Wat verbruind en los.
* Poëzie van deze arbeidersdichter. Met de handtekening van Koos Vorrink.

27. JANSEN, Piet Cantecleer. Liederen. Amsterdam, AJC, [1931]. 14 x 10 cm. Halflinnen. 42 p. 1e druk. Iets verbleekt.
* Voorin het exlibris van Irene Vorrink, ontworpen door ‘GS’. Met de datum ‘5/12 ’31’.

28. (JONG, A.M. de, als:) Frank van WAES Vrede op aarde! Een kerstsprookje voor grote mensen. Met teekeningen van G. van Raemdonck. Amsterdam, Ontwikkeling, 1925. 26 x 19 cm. Geniet. 16 p. 1e druk. Niet helemaal gaaf en wat verkleurd.
* Socialistisch sprookje.

29. KOOL, Halbo C. Rond het eeuwige vuur in de rode nederzetting. Fragmenten uit het spel. Geschreven door Halbo Kool. Illustraties van Bob Buys. Amsterdam, AJC – Trekvogelhoofdkwartier, 1947. Geniet. 20 p. Gedrukt in rood en zwart. 1e druk. Kreukje bovenin omslag, verder zeer gaaf.
* Prachtig uitgevoerde publicatie van het poëtische spel.

30. MAN, Hendrik de Het Sosialisme als kultuurbeweging. Vertaling van Koos Vorrink. Amsterdam, Uitgevers Jeugd-centrale, 1926. Origineel omslag. 48 p. 1e druk. Voorzijde omslag wat verkleurd, verder mooi.
* Hendrik de Man (1885-1953) was een beroemd en controversieel Belgisch politicus die van 1905 tot 1932 in Frankrijk, Rusland, de VS en Duitsland had gewoond. In dit boek wordt een alternatieve, gesimplificeerde spelling gehanteerd. Mooi omslagontwerp (voor- en achterkant) van Fré Cohen. Gesigneerd met haar initialen op de titelpagina door Koos Vorrinks vrouw, Irene Vorrink-Bergmeijer. Van Dam/ Van Praag 118.

31. MOLENDIJK, Herman De eerste plichten. Amsterdam, Arbeiders-Jeugd-centrale, [1929]. Geniet. 12 p. Geïllustreerd door en met omslagtekening van George van Raemdonck. 16e-18e duizendtal. Wat verbruind.
* Met opdrachtje van de schrijver aan Irene (Vorrink), gedateerd 6 april 1930.

32. OLLENHAUER, Erich Arbeiterjugend und Republik. Nach einem Vortrag, gehalten auf der dritten Reichskonferenz des Verbandes der Arbeiterjugend-Vereine Deutschlands am 2. Juli 1922 in Wernigerode a. Harz. Berlin, Arbeiterjugend-Verlag, 1922. Origineel karton met linnen ruggetje. 24 p. 1e druk. Band wat stoffig en deels verbleekt, verder mooi, fris en stevig.
* Met handgeschreven opdracht “Frohe Weihnachten 1922 wünscht” en daaronder een rubberstempel: “Arbeiterjugend-Verlag/ Berlin S.W. 68, Lindenstr. 3”. Ollenhauer (1901-1963) was redacteur van het tweemaal per week verschijnende tijdschrift Arbeiterjugend. Uit het bezit van Koos Vorrink, op dat moment bestuurslid van de AJC, die sterk onder invloed stond van de zusterorganisatie SAJ.

33. (OLLENHAUER, Erich) Sozialistische Jugend im Sturm der Zeit. Arbeitsbericht der Sozialistischen Jugend-Internationale für die Jahre 1932-1934. (Troppau, Druck- und Verlagsanstalt Vorwärts, 1935). Geniet. 48 p. 1e druk. Donkergroen omslag deels verbleekt. Laatste twee bladen licht beschadigd. Mini-ezelsoortjes.
* Met voorop in grote rode letters de handtekening van Koos Vorrink. Exil-uitgave: Troppau, het huidige Opava, lag destijds in Tsjechoslowakije. Door het boek heen verschillende aan- en doorstrepingen, kruisjes en enkele notities van Vorrink in rood en gewoon potlood. Achterin liggen twee gevouwen blocnotevellen met daarop uitvoerige Duitstalige aantekeningen van Vorrink, deels geënt op de inhoud van dit boek (47 regels in potlood).

34. OSTERROTH, Franz (inl.) Volk von morgen. Der Hamburger Reichsjugendtag der deutschen Arbeiterjugend, von ihr selbst geschildert. Berlijn, Arbeiterjugend-Verlag, 1926. Halflinnen. 96 p. Geïllustreerd. 1e druk. Band wat verkleurd.
* Met de handtekening van Koos Vorrink in rood potlood op de titelpagina.

35. SCHAPER, J.H. Het groote leven in. Een woord aan de jongelieden uit het volk. Den Haag, Gebr. Stuffers, [1906]. Ingenaaid. 68 p. Elke pagina voorzien van rood kader. 1e druk. Omslag gevlekt. Hoekje acherkant afgescheurd.
* Met voorin een zeer vroege signatuur van Koos Vorrink (1891-1955): ‘J.J. Vorrink Jr.’ Omslagtekening met een volksman die over het veld loopt.

36. SCHAPER, J.H. Het groote leven in. Een woord aan de jongelieden uit het volk. Amsterdam, N.V. Ontwikkeling & Centrale van Arbeidersjeugdvereenigingen, 1921. Ingenaaid. 56 p. 3e druk. Rugje versleten.
* Exemplaar uit het bezit van Koos Vorrink, met vier notitieblaadjes waarop in potlood aantekeningen voor een rede namens het Partijbestuur van de S.D.A.P. bij het overlijden van Jan Schaper (1868-1934). ‘naar buiten/ propagandist/ onrust-stoker in de edelste zin/ parlementariër’.

37. SCHENK, Walter Kampfjugend. Gedichte. Berlijn, Arbeiterjugend-Verlag, 1927. 14 x 10 cm. Ingenaaid. 48 p. 3e druk. Net exemplaar.
* Met het door Fré Cohen ontworpen exlibris van Koos Vorrink. Mooi omslag, zorgvuldige typografie.

38. SCHÖNLANK, Bruno Jugendtag! Chorwerk. Berlijn, Arbeiterjugend-Verlag, 1925. Geniet. 24 p. 1e druk. Omslag met roeststippels.
* Met exlibris van Koos Vorrink, ontworpen door Fré Cohen. Typografisch mooi vormgegeven boekje.

39. THIEME, Alfred Hammer und Herz. Gedichte. Berlijn, Arbeiterjugend-Verlag, 1926. 14 x 10 cm. Ingenaaid. 48 p. 1e druk. Omslag bijna los.
* Met het door Fré Cohen ontworpen exlibris van Koos Vorrink. Mooi omslag, zorgvuldige typografie.

40. THÖNER, Ernst Der erste Tag. Ein sozialistisches Spiel. Teplitz-Schönau, Verlag Sozialistische Jugend, 1924. Geniet. 16 p. Met notenbalken. 1e druk. Iets verkleurd.
* Met het exlibris van Koos Vorrink, door Fré Cohen.

41. TOLLER, Ernst Die Wandlung. Das Ringen eines Menschen. Potsdam, Gustav Kiepenheuer Verlag, 1924. 18 x 11 cm. Ingenaaid met overstekend omslag. 96 p. 21e-25e duizend. Omslag wat stoffig.
* Der dramatische Wille 3. Met handtekening van Koos Vorrink in dik rood potlood op de titel en het door Fré Cohen ontworpen exlibris op de binnenkant van het omslag. Idealistisch en succesvol toneelstuk, een reactie op de verschrikkingen van de oorlog, door Toller geschreven in Duitse gevangenschap in 1918.

42. WIARDI BECKMAN, H.B. In het rode Noorden. Een reportage. Amsterdam, De Arbeiderspers, 1935. Origineel omslag. 48 p. 1e druk. Fraai omslag deels wat verbruind.
* Met op de titelpagina een handgeschreven opdracht van de schrijver aan de AJC-voorman Koos Vorrink: ‘In vriendschappelijke herinnering aan onze Scandinavische reis/ Jan. – Febr. 1935’. Reisbrieven uit Denemarken, Noorwegen en Zweden van een delegatie uit de sociaal-democratische arbeidersbeweging. Wiardi Beckman zou, net 41 jaar oud, in maart 1945 in Dachau omkomen. Het wetenschappelijk bureau van de PvdA ontleent zijn naam aan H.B., beter bekend als ‘Stuuf’ Wiardi Beckman.

43. WIBAUT, F.M. Verboden radiorede over Wordend Huwelijk. [Amsterdam], De Arbeiderspers, 1932. Geniet. 16 p. 1e druk. Omslag niet helemaal fris.
* Met de handtekening van Irene Vorrink(-Bergmeijer), de echtgenote van Koos Vorrink, en de datum ‘Dec ’32’.