Nieuwsbrief 729: Ongepubliceerd

De items in deze nieuwsbrief zijn geselecteerd op een enkele eigenschap: ze zijn stuk voor stuk ongepubliceerd. Gelegenheidsverzen, nooit-afgemaakte toneelstukken, door samenstellers gemiste brieven, onbekende varianten van bekende gedichten. Opgenomen in de lijst is ook het zeer omvangrijke archief van de Tachtiger Frans Erens, waarin vele (vele) vellen ongepubliceerd proza te vinden zijn.

De afbeeldingen geven een aardige impressie van de ongepubliceerde items. Uiteraard is het volledige gedicht/toneelstuk en de complete collectie brieven/foto’s exclusief gereserveerd voor de koper.

1. BASTET, F.L. Arion op de dolfijn. Amsterdam, De Arbeiderspers, 1964. Ingenaaid met stofomslag (ontwerp Fie Werkman). (2), 62 p. 1e druk. Omslag licht gevlekt en geschaafd.
verkocht
* Exemplaar met op het schutblad een achtregelig, ongepubliceerd gedicht in het handschrift van de auteur, getiteld ‘Brief’ en gedateerd ’12-II-’69’. Daaronder een handgeschreven, gesigneerde opdracht: ‘Aan mevrouw L. van der Heiden,/ in dank en genegenheid./ F.L. Bastet’.

2. BELCAMPO Collectie (glas)negatieven. 45 stuks. Diverse formaten. Circa 1900-1920. In originele kartonnen dozen, bij elkaar in (iets roestig) koekblik van ‘Biscuitsfabriek “Goudenayre” Blom & Edauw Apeldoorn’.
Verkocht
* Een unieke, nooit bestudeerde verzameling beelden: zowel familie-bijeenkomsten (picknick, portretten in de achtertuin, een verkleedpartij) als uitstapjes (met boot, op de hei) zijn op de gevoelige plaat vastgelegd. De meeste foto’s zijn in Rijssen en omgeving geschoten. Nader onderzoek zal moeten uitwijzen wie precies de geportretteerden zijn, maar Belcampo heeft meermalen voor de lens geposeerd. Van de jonge notariszoon in driedelig pak is een krachtig en prachtig portret aanwezig. Enkele lichtdicht verpakte glasnegatieven zijn ongebruikt. Een uitzonderlijk kijkje in de wereld van een auteur-in-wording. Museale collectie.

3. BLOEM, J.C. Vier handgeschreven brieven aan ‘Amice’ en een ongepubliceerd gedicht. Diverse formaten. Alleen recto. Gesigneerd ‘J.Bloem’ en ‘J.B.’ en gedateerd ‘Kijkduin/ i8.i0.’39’, ‘Kijkduin/ i9.i0.39’, ‘Kijkduin/ 20.i0.’39’ en ‘Kijkduin/ i0.ii.’39’. Acht, drie, vijf respectievelijk acht regels tekst.
€ 950
* In 1939 had J.C. Bloem een eenvoudige baan op het departement van Sociale Zaken in Den Haag, waarvoor hij zich alleen in dat jaar 23 keer ziek meldde. Onderhavige brieven betreffen alle ziekmeldingen, op zeer klagerige toon gesteld: ‘Ik had gehoopt, vandaag weer op het Dept. te komen, maar ik voel mij te beroerd. Wat het is weet ik niet, misschien griep, maar ik denk dat er toch wat anders achter moet zitten. Morgen komt de dokter. Je weet, dat ik mij al een heelen tijd al beroerd gevoel. Ik ben den heelen dag dood-op; Alles is mij te veel’ (10 november 1939).
Het ongepubliceerde gedicht is een zesregelig gelegenheidsvers, gemonogrammeerd ‘J.B.’. De dichter dankt zijn collega’s (‘Toovenares en Toovenaar,/ Dat zijt gij vieren heel voorwaar’) voor gezonden bloemen.
Typerende collectie van een dichter die zijn dagen het liefst thuis en in kamerjas doorbracht!

4. ERENS, Frans Zeer omvangrijke collectie manuscripten en overdrukken van deze Limburgse Tachtiger. Nooit bestudeerd! Acht schoolschriften, vele tientallen grote en kleinere manuscripten (soms met onvindbare overdrukken), twintig uitgaven – vaak voorzien van vriendschappelijke opdrachten aan Erens – van bevriende Tachtigers, enkele brieven aan Erens en een originele foto van de schrijver. In totaal circa 650 beschreven pagina’s.
€ 14.500
* Dit bijzondere, veelzijdige en nooit bestudeerde archief laat Erens in al zijn facetten zien: als jurist, als reiziger, als katholiek en vertaler van Augustinus en Thomas a Kempis, als criticus, als groot kenner van de Franse literatuur en auteurs, als Limburger, als vernieuwend schrijver en als gewaardeerd collega. Vooral de acht schoolschriften zijn een absolute, tot nu toe onbekende goudmijn: ze bevatten zowel (aanzetten tot) scheppend proza (deels ongepubliceerd!) als concepten van brieven aan schrijvers, uitgevers, dominees en makelaars (welke als een alternatief dagboek kunnen worden beschouwd, een onmisbare aanvulling op Vervlogen jaren). Het is uitzonderlijk dat dit archief ruim tachtig jaar na het overlijden van Erens nog bij elkaar is!
Uitgebreide beschrijving (negen pagina’s, met citaten) op aanvraag.

5. HERMANS, W.F. ‘Horror Coeli’. Origineel handschrift. 33,3 x 20,4 cm. Eén blad. Recto en verso. Niet gesigneerd. Gedateerd ’24 Sept 44′. Met handgeschreven aanvullingen, doorhalingen en correcties van de auteur. Enkele vouwen.
€ 2000
* Intrigerend manuscript van het titelgedicht van Hermans’ allereerste dichtbundel die in de handel verscheen. Hermans bracht tussen de regels van het vers meer dan 20 inhoudelijke wijzigingen aan. In de tweede strofe, bijvoorbeeld, heeft hij flink geworsteld met de tweede en vierde regel. Soms ook lijkt hij het juiste woord nog niet gevonden te hebben: in de laatste regel van de zesde strofe is ‘vielen’ vervangen door ‘krampten’, maar moet hij in plaats van ‘verkwijnend’ nog kiezen tussen ‘verdorrend’ en ‘verwelkend’.
Behalve in de interpunctie en in het gebruik van hoofd- en kleine letters wijkt dit handschrift op 7 plaatsen sterk af van de in Horror Cœli (1946) gepubliceerde versie. Zo luidt de laatste regel van de vierde strofe (‘en bij wier juichen alle vreugden falen.’) hier nog ‘En aan mijn zij door paarse tuinen dwalen. ‒’. Twee complete strofen – te zamen 8 regels poëzie, door Hermans in dit manuscript al tussen twee vierkante haken gezet – zijn nimmer in druk verschenen; ze staan dus ook niet in zijn Volledige Werken 9. Gedichten (2011). Dit alles moet tot de conclusie leiden dat dit een van de eerste kladhandschriften van het duistere, surrealistische gedicht is – zo niet het eerste.
Hermans schreef ‘Horror Coeli’ op 24 september 1944, een week nadat hij van uitgever Meulenhoff de exemplaren van de in zijn opdracht gedrukte bundel Kussen door een rag van woorden had ontvangen.

6. JANSEN, J.F. Poëtische productie. 1. Titelloze bundel. Typoscript, eenvoudig met touwtje gebonden. 33 p. Met talloze correcties en doorhalingen in potlood en inkt. 2. 52 bladen typoscript. Met enkele correcties in potlood en inkt. 3. 6 bladen handschrift. Met enkele correcties in inkt. 4. Handgeschreven brief van G.H. ‘s-Gravesande aan ‘Zeer geachte Heer’. Alleen recto. Gesigneerd ”s-Gravesande’ en gedateerd ”s-Gravenhage, 15 augustus 1945′. 28 regels tekst. 5. Handgeschreven brief van Paul Haimon aan ‘zeer geachte heer’. Op briefpapier van het tijdschrift Roeping. Alleen recto. Gesigneerd ‘paul haimon’ en gedateerd ‘ambij 25-6-1952’. 19 regels tekst. Met originele envelop.
€ 100
* Romantische, somtijds surrealistische verzen van een gedesillusioneerd man. Deze collectie omvat de poëtische productie van J.F. (Marius) Jansen, over wie we niets hebben kunnen vinden. De circa honderd gedichten stammen onzes inziens uit de veertiger en vijftiger jaren, met een enkel gedicht van later datum. De dichter heeft hoogstwaarschijnlijk nooit een voet aan de grond gekregen: Roeping wilde bij monde van Paul Haimon geen gedicht plaatsen (‘wij hebben ‘Harderwijk’ aanstonds, zonder de brief te hebben gelezen, uitgekozen als het gaafste uwe verzen. maar waarom hierop niet nog wat meer gewerkt’) en ‘s-Gravesande adviseert op verzoek te letten op zijn beelden (‘Als U een beeld hebt gevonden werk dat dan uit, maar spring niet van het eene op het andere over. Dan wordt het voor den lezer een chaos’). Magnifiek materiaal voor een margedrukker!

7. MÉRODE, Willem de ‘Aanroep’. Handgeschreven gedicht. 27,5 x 21,0 cm. Eén blad. Alleen recto. Niet gesigneerd. Gedateerd ’26 Juni 1916′.
verkocht
* ‘Liefde, met handen die van goedheid dauwen’. Gedicht van 24 regels, mooi uitgeschreven op goede kwaliteit schrijfpapier (Original Congo Mill), met een viertal verbeteringen in de tekst. Niet opgenomen in Verzamelde gedichten. Een ongepubliceerd, vroeg gedicht! Van de handschriften van vóór De Mérode’s gevangenisstraf zijn er vele verloren gegaan.

8. PERRON, E. du Handgeschreven briefkaart aan ‘Beste Maurice [Roelants]’. 10,2 x 14,6 cm. Recto en verso. Gesigneerd ‘E.’ en gedateerd ‘Bellevue, 10 Maart [1933]’. 17 regels tekst.
€ 300
* Onbekende kaart aan de schrijver Maurice Roelants (1895-1966), Du Perrons Brusselse kroegvriend en mede-redacteur van De Vrije Bladen. Du Perron vraagt bij Roelants het manuscript van ‘mijn novelle’ terug: ‘zend mij het dan direct op, want ik sta “erom te springen” zooals Jan zegt’. Hij verklaart zich nader: ‘Ik ben nl. met volle kracht begonnen aan een groote “roman” [= Het Land van Herkomst] waarin ik die novelle totaal opslokken wil’. Voorts: ‘zit alweer, behalve in mijn roman, in de ellendigste zakenrommel’. Niet in Brieven. Ongepubliceerd.

9. REVE, Gerard ‘Evangelist’. Origineel typoscript (één pagina in doorslag) en handschrift. 27,5 x 21,5 cm. Tien bladen. Alleen recto. Niet gesigneerd of gedateerd.
Verkocht
* Ongepubliceerd toneelstuk uit 1961 over twee latent homoseksuele mannen in de ‘Broederschap van het Nieuwe Licht’, die boekhoudfraude verdoezelen. Het – helaas incomplete – dossier bestaat uit een synopsis van scène 7 tot en met 12 (één blad, typoscript in doorslag), negen bladen tekst (pagina 6 tot en met 14; typoscript met enkele doorhalingen, correcties en toevoegingen in handschrift) en een handgeschreven pagina met opmerkingen (‘Pag 14 A’, ‘de homoseksuele relatie moet worden aangegeven en met dwingende kracht worden gesuggereerd, maar zo mogelijk nergens expliciet worden genoemd. Een zeer groot aantal indirecte attributen moet hiertoe worden gebruikt, waardoor veel indirecter, maar daarbij ook veel intenser, wordt overgebracht wat ik zeggen wil’).
‘Hij [= Reve] dacht na over een nieuw toneelstuk, De evangelist, waarin de expressie van zijn diepste wezen lag. Hij zag een ontwikkeling aanstaande waarin religie weer serieus genomen werd als ‘diepste menselijke bestaanskern’ […] Aan De evangelist werkte Reve in ieder geval nog in oktober en november 1961. Of het ooit voltooid is, is niet bekend’, aldus Nop Maas in Gerard Reve. Kroniek van een schuldig leven I (2009).

10. STEEN, Eric van der Droesem. Amsterdam, De Spieghel, [1933]. Ingenaaid. 28 p. 1e druk. Omslag deels verkleurd.
€ 45
* Exemplaar met op het tweede schutblad een handgeschreven, ongepubliceerd kwatrijn van de dichter, getiteld ‘101ste kwatrijn ter inleiding’ en gesigneerd ‘Eric van der Steen’. De Vrije Bladen jrg. 10, afl. 2.