Nieuwsbrief 813: Abe Kuipers 29 september 1918-2018

Vandaag is het honderd jaar geleden dat Abe Kuipers geboren werd, de eigenzinnige kunstenaar, ontwerper en docent – ook mijn (Paul Snijders) docent. In 2016 overleed hij, na een lang en gevarieerd leven. Abe Kuipers heeft als docent aan de AKI, de kunstacademie in Enschede, de belangstelling in me losgemaakt die altijd diep in me heeft gezeten: voor boeken, vormgeving, letters, Bodoni, Baskerville, maar ook de geur van drukinkt, het gevoel van verschillende papiersoorten, de loden letters die je zelf kon hanteren, maar ook echte hiëroglyfen vlak voor je neus, en die ontzagwekkende incunabelen die je bij een excursie zelf mocht doorbladeren… Op zijn honderdste verjaardag denk ik natuurlijk aan hem, en we willen hem graag eren met een kleine nieuwsbrief.

Voor wie in Abe Kuipers, zijn werk en zijn leven geïnteresseerd is, bestaat er een uitstekend boek, geschreven door zijn zoon Auke Kuipers samen met Stijn Hooijer: Abe Kuipers. Bedum, Profiel, 2011. Mooi vormgegeven en rijk geïllustreerd in prachtige, getrouwe kleuren. De foto hiernaast toont Abe en zijn echtgenote Tanja, gefotografeerd door Auke Kuipers.

1. KUIPERS, Abe Grönneger laidjes. Mit (11) oet de haand kleurde holtsneden van Abe J. Kuipers. (Groningen, eigen beheer], (1944). 30 x 24 cm. Rode map met geïllustreerd etiket, met 6 bladen, eenzijdig bedrukt. Vijf bladen met gedichten werden elk voorzien van twee met de hand gekleurde houtsneden, de colofonpagina heeft éen met de hand gekleurde houtsnede. Gedrukt bij drukkerij De Waal in 100 genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk. Rug van de map iets ingescheurd.
Verkocht
* Clandestiene editie. De Jong 336.

2. KUIPERS, Abe Grönneger laidjes. Mit (11) oet de haand kleurde holtsneden van Abe J. Kuipers. Zonder plaats, De Vuurslag, 1946. 29 x 23 cm. Grijze map met typografisch etiket, met 6 bladen, eenzijdig bedrukt. Vijf bladen met gedichten werden elk voorzien van twee met de hand gekleurde houtsneden, de colofonpagina heeft éen met de hand gekleurde houtsnede. Gedrukt bij drukkerij De Waal in 100 genummerde en gesigneerde exemplaren. 2e druk.
Verkocht
* Dit exemplaar bevat twee genummerde en gesigneerde colofonpagina’s: nummer 3 en nummer 100 (van de 100).

3. KUIPERS, Abe Grönneger laidjes. Mit (11) oet de haand kleurde holtsneden van Abe J. Kuipers. Zonder plaats, De Vuurslag, 1946. 29 x 23 cm. 6 bladen, eenzijdig bedrukt. Vijf bladen met gedichten werden elk voorzien van twee met de hand gekleurde houtsneden, de colofonpagina heeft éen met de hand gekleurde houtsnede. Gedrukt bij drukkerij De Waal in 100 genummerde en gesigneerde exemplaren. 2e druk.
€ 100
* De map ontbreekt, maar de inhoud is compleet.

4. KUIPERS, Abe Stad Grunnen (Met twee met de hand gekleurde houtsneden door Abe J. Kuipers). Groningen, Kunsthandel Nanno Meijer, [1946?]. Plano. 29 x 23 cm. Gedrukt bij drukkerij De Waal in een beperkte door Abe Kuipers gesigneerde oplage.
Verkocht
* Eén van de bladen uit Grönneger Laidjes, los als rijmprent uitgegeven door Kunsthandel Nanno Meijer, met gedrukt colofon onderaan het blad.

5. KUIPERS, Abe look listen. (Tien zwarte hoofden met teksten) Planodruk. 43 x 33 cm. Gesigneerd en gedateerd in druk r.o. ‘Abe Kuipers ’62’. Gevouwen.
Verkocht
* Nieuwjaarswens (‘de beste wensen / with all good wishes for the New Year’).

6. KUIPERS, Abe Oneoclock62. [Groningen, eigen beheer, 1961?]. Plano. Gedrukt in rood en zwart. Gesigneerd in potlood.
€ 50
* Door jazz geïnspireerde plano/ rijmprent. De vibrafonist Terry Gibbs (geboren in 1924) trad sinds de jaren vijftig op met zijn sextet.

7. KUIPERS, Abe Originele houtsnede. Gesigneerd en gedateerd r.o. Abe 82 en genummerd l.o. ‘hs 4’. Papierformaat 26,1 x 26,0 cm., beeldformaat 16,0 x 16,0 cm.
€ 50
* Deze houtsnede werd gebruikt als frontispice van De zwarte vlek van Theo van Doesburg (Heemstede, Lojen Deur Pers, 1984).

8. KUIPERS, Abe Originele linosnede. (Pianist aan vleugel, van boven bezien). Gesigneerd en gedateerd r.o. ‘Abe K ’51’. Beeldformaat 18,1 x 12,5 cm. Onder passepartout. Enkele kreukjes.
€ 75
* Met op het passepartout in potlood de opdracht ‘2006 – Voor Dick Leutscher van Abe en Tanja’.’

9. KUIPERS, Abe Rood groen blauw geel. Verslag lètteretètprojekt van abe kuipers mei 1971. Groningen, eigen beheer, 1971. Oblong 21 x 32 cm. Linnen strip. 24 p. incl. omslag. Geïllustreerd.
Verkocht
* Humoristisch, eigenzinnig beeldverslag van het aanbrengen van de reusachtige letter B op een groot flatgebouw in Groningen met behulp van kamerverlichting. Zeer geringe oplage.
‘Het Lètteretèt-project vond plaats in mei 1971. Het beoogde en informele confrontatie met de letter, die zich grotendeels op de een of andere manier langs de straat afspeelde. (…) Het verslag dat in augustus 1971 verscheen, had overigens een even experimentele inslag als het project zelf, niet alleen qua vormgeving, maar ook bijvoorbeeld qua spelling (eksperiment, fasetten, ankète, …)’ (Auke Kuipers e.a., Abe Kuipers (Bedum, Profiel, 2011)).

10. (KUIPERS, Abe). BROUWER, Fop. I. Zwerven door Drenthe. Het land der hunebedden. Assen, Van Gorcum, 1949. Ingenaaid. 96 p. Met uitklapkaart. 2e geheel nieuwe druk. Wat verbruind.
€ 15
* Omslagontwerp van Abe Kuipers.

11. KUIPERS, Reinold (red.) Imp. Tijdschrift voor het Nederlandsch Verbond van Boekenvrienden. (Complete set). Amsterdam, A.A. Balkema, 1940-1942. Nr. 1-4. Losse nummers genaaid met cahiersteek. 16-20 p. Geïllustreerd. Met in het laatste nummer de bijlage ‘In memoriam Mr. J.F. van Royen’, gedicht van Reinold Kuipers. 1e druk. Enkele schaafplekjes en vlekjes, maar een goed exemplaar. In tijdschriftvorm compleet (zie noot). Jaargang 2 nr. 1-3 = Max Dendermonde, Water en Brood vindt u als nummer 14 in deze nieuwsbrief.
Verkocht
* Vrolijk, gevarieerd tijdschrift over mooie uitgaven: incunabelen, nieuwe uitgaven, geïllustreerde kunstenaarsboeken, roverromans, deskundige vergelijking van lettertypen, Romeyn de Hooghe en poëzie. Medewerkers o.a. Reinold Kuipers, P. Dorrius Kleine (= Reinold Kuipers), Abe J. Kuipers, Henk Both, Mr. F.W.D.C.A. van Hattum, M. Buisman JFzn, H.A. Warmelink, H.J. Prakke en anderen.
De losse bijlage van Reinold Kuipers in nummer 4, in feite een illegale editie gericht tegen de Duitse bezetter, werd gedrukt door Mouton op geschept papier en is opgenomen in het werk van Dirk de Jong over clandestiene edities als De Jong 415.
Het omslag van het laatste nummer werd ontworpen door Abe Kuipers.
P.J. Buijnsters publiceerde in De Boekenwereld, jaargang 5, aflevering 5 (juli 1989) het artikel ‘Het bibliofiele tijdschrift Imp. (1940-1942)’, waaruit wij ter verduidelijking de eerste twee alinea’s citeren: ‘Imp.? – nooit van gehoord!’ Zo zullen de meesten wel reageren, mocht toevallig het aldus geheten tijdschrift ‘voor het Nederlandsche Verbond van Boekenvrienden’ ter sprake komen. Het blad is dan ook excessief zeldzaam geworden. Ik ben het maar in één antiquariaatscatalogus ooit tegengekomen (cat. 93 uit 1986 van John Benjamins, Amsterdam) en volgens de Centrale Catalogus Periodieken zou alleen de Universiteitsbibliotheek van Amsterdam beschikken over een compleet exemplaar, lopend van 1 maart 1940 tot 1 maart 1942. Het is trouwens al een puzzel op zich om uit te zoeken hoe een complete set van Imp. er behoort uit te zien. Hoewel de redactie zes nummers per jaar in het vooruitzicht had gesteld, verschenen er in totaal maar vier losse afleveringen. Het ontbrekende werd aangevuld met twee dichtbundels! Bij elkaar levert dat deze merkwaardige combinatie op:
– Jrg. 1, nr. 1 (1 maart 1940);
– Jrg. 1, nr. 2 (1 november 1940);
– Jrg. 1, nr. 3 (1 maart 1941);
– Jrg. 1, nr. 4-6: Groningsche Poëzie, verzameld en ingeleid door P. Dorrius Kleine [Reinold Kuipers]. Amsterdam, A.A. Balkema, 1941;
– Jrg. 2, nr. 1-3: Water en Brood, gedichten van Max Dendermonde, Amsterdam, N.V. Amsterdamsche Boek- en Courantmij., 1941;
– Jrg. 2, nr. 4 (gedateerd 1 maart 1942, maar feitelijk verschenen in augustus van dat jaar!).
Kennelijk heeft de redactie al in een vroeg stadium te kampen gehad met kopijgebrek en vervolgens van deze nood een deugd willen maken door de uitgave van twee boekjes. Feitelijk vallen ze buiten het gewone tijdschriftkader, zodat ik me hier verder zal bepalen tot de vier normale Imp.-nummers.’

12. (BOOM, Irma). GRUNBERG, Arnon Undercover in Oost-Europa. (Met ‘druksels’ door Ben Joosten). Utrecht, Stichting De Roos, 2011. Linnen met stofomslag. (176) p. Boekverzorging Irma Boom. Gedrukt in een oplage van 175 genummerde exemplaren. 1e druk.
€ 200
* Sobere vormgeving, in zwart en wit. Het omslag is, eenmaal uitgevouwen, een affiche met een ‘druksel’. Irma Boom was een leerling van Abe Kuipers en is als vormgever sterk door hem beïnvloed.

13. (BOOM, Irma). SIEBELINK, Jan Drie verhalen. (Met typografie van Irma Boom en originele litho’s van Geerten Ten Bosch). (Utrecht), Stichting De Roos, 1998. 14,5 x 9,5 cm. Karton. 96 p. Ontwerp, typografie en bandontwerp Irma Boom. Gezet uit de Joanna en gedrukt door Jan de Jong in zwart en grijs in een oplage van 175 genummerde exemplaren.
€ 60
* Bekoorlijk boekje. Leeflang 152.

14. DENDERMONDE, Max Water en brood. Gedichten. Amsterdam, Amsterdamsche Boek- en Courantmij, 1941. Linnen met stofomslag (ontwerp Abe Kuipers). 48 p. 1e druk. Watervlek onderaan omslag en boekband. Naam voorin.
€ 15
* Intieme gedichten. Het titelgedicht, mooi verbeeld door het omslag, is opgedragen aan Koos Schuur. Dit boekje geldt als deel 1-3 van de tweede jaargang van het boekentijdschrift Imp. (al staat het er niet in). Zie nr. 11 in deze nieuwsbrief voor het verhaal.

15. DOESBURG, Theo van De zwarte vlek. Simultaneistische schets. (Met een houtsnede door Abe Kuipers). Heemstede, Lojen Deur Pers, 1984. Halflinnen (Jutta Swakowski). (4), 12 p. Met de hand gezet uit de magere Nobel en gedrukt op Mellotex in een oplage van 70 genummerde exemplaren. 1e druk.
€ 65
* Een surrealistische, gewelddadige prozatekst. Eén van de 40 arabisch genummerde exemplaren met de houtsnede van Abe Kuipers als frontispice.

16. KUIPERS, Abe A. van der Veen Oomkens, een Groninger lettergieterij in de negentiende eeuw. Groningen, Niemeijer, 1987. Ingenaaid. 108 p. Geïllustreerd. 1e druk.
€ 45
* Bijgevoegd: een typische Oomkens-uitgave, (OOMKENS, Jan) Album der deelgenooten aan de Vereeniging van Oud-studenten bij de inwijding van het nieuwe Akademie-gebouw te Groningen, september 1850. [Groningen, Jan Oomkens, 1850]. 27 x 23 cm. Origineel bedrukt karton. 26 eenzijdig bedrukte bladen, waarvan de genummerde 1-24 in facsimile de handtekeningen van de oud-studenten bevatten. 1e druk. Buitenkant wat stoffig, verder mooi. Met een prachtige in blauw, groen, rood en goud gedrukte titelpagina met de fraaiste lettertypen en een mooie afbeelding van het nieuwe Academiegebouw – een Oomkens van de bovenste plank!

17. LANDHEER e.a., Jo Dichteressen over de seizoenen. (Met een originele houtsnede door Abe J. Kuipers). [Groningen, Abe J. Kuipers], (1945). Ingenaaid. (2), 14 p. Gedrukt in een oplage van 100 genummerde exemplaren. 1e druk. Omslag deels flink verschoten.
€ 30
* Bevat poëzie van Truus Gerhardt, Jo Landheer, Giza Ritschl en Henriette Roland Holst-van der Schalk. Merelreeks 4. De Jong 186.

18. SNIJDERS, Paul Jhr. J.H. Ram. Indirect licht op Louis Couperus. Deventer, PS (= Paul Snijders), 1983. Linnen (Binderij Phoenix). (2), 22 p. Geïllustreerd. Met de hand gezet uit de Spectrum en gedrukt door Paul Snijders in een oplage van 55 exemplaren. 1e druk.
€ 150
* Eén van de 17 luxe-exemplaren in linnen. Pippel/ Voskuil 99. Dit boek was mijn eindexamenwerkstuk van de AKI – onder de aegis van Abe Kuipers.

19. VRIES, Hendrik de Slingerpaden. Gedichten. (Verlucht met handgekleurde houtsneden dor Abe Joh. Kuipers). [Groningen, Abe J. Kuipers, 1945]. 33 x 23 cm. Zes eenzijdig bedrukte plano’s in omslag met titeletiket. Gedrukt [door drukkerij De Waal] in een oplage van 100 genummerde exemplaren. 1e druk. Enkele vouwen in linkerbovenhoek, wat roestvlekjes.
Verkocht
* Fraaie, geïllustreerde uitgave van vijf verzen die in de bundel Toovertuin (1946) zouden worden opgenomen. Clandestiene editie uit januari 1945. De Jong 909.

20. (VRIES, Hendrik de). KUIPERS, Abe ‘Hendrik de Vries in de vrille, of in de looping’. (Groningen, eigen beheer, 1986). Uitvouwblad. In gevouwen toestand 30 x 19 cm., uitgevouwen viermaal zo groot. Gedrukt in zeefdruk in blauw en oudroze in een beperkte oplage.
Verkocht
* Tekst van Abe Kuipers over een gedeelde passie van hem en Hendrik de Vries: vliegen. Kuipers was in de jaren dertig een enthousiast zweefvlieger. Hendrik de Vries was in diezelfde tijd gegrepen door de sensatie van het vliegen, maar hij vloog als passagier: blootshoofds, met wapperende haren, als enige passagier in een open eendekker. Veel van zijn gedichten spreken van die passie. Dit blad is uitgegeven ter gelegenheid van de negentigste verjaardag van Hendrik de Vries.