Nieuwsbrief 978: Boekenbeurs Mechelen 2021

Het spande erom, maar het besluit staat nu vast: de antiquarenbeurs in het Cultuurcentrum te Mechelen gaat DOOR. U bent welkom vanaf vrijdag 3 december, 14.00 uur, tot en met zondag 5 december, 17.00 uur. Een kaartje kunt u bekomen door dit formulier in te vullen. Op de website vindt u de precieze openingstijden en de voorwaarden voor binnenkomst, zoals het mondkapje en de QR-code. Helaas, maar dit weegt niet op tegen het genoegen u allen weer te kunnen ontmoeten en u onze uitgekozen voorraad te tonen! Hieronder ziet u een aantal items die we aanbieden – het is maar een kleine keuze.

Als we iets voor u moeten meenemen, laat u het dan spoedig weten!

1. ARGO – CARLOS ALLEENE, LEOPOLD M. VAN DEN BRANDE, FRANS POINTL, EDDY VAN VLIET, JULIEN VANGANSBEKE e.a. Archief van het tijdschrift Argo – De Argo-Cahiers. Originele correspondentie, typoscripten, redactionele aantekeningen, twee originele afleveringen en een niet-gebruikt omslagontwerp. Handgeschreven en getypte brieven van o.a. Carlos Alleene (5), Chris Bouchard (3), Leopold M. van den Brande (2), Gert Jan Hemmink (20), Willy Naegels (7), Renier Pannemans (2), Jozef Peeters (12), Daniël Van Ryssel (3), Julien Vangansbeke (1) en Eddy van Vliet (2); kopij, waaronder Frans Pointls getypte verhaal ‘Mevrouw Croiden’s laatste cigaret’; doorslagen van brieven van redacteuren; redactionele aantekeningen; twee originele getypte en met de hand geïllustreerde afleveringen; niet-gebruikt omslagontwerp door Julien Vangansbeke. 1967-1972.
Verkocht
* Leuk en interessant archief van het tamelijk onbekende Vlaamse tijdschrift Argo. De correspondentie tussen de redacteuren en medewerkers maakt de totstandkoming en verspreiding van sommige afleveringen zeer inzichtelijk.
De meeste brieven zijn geschreven door de latere AMO-uitgever Gert Jan Hemmink, die Argo aanmoedigt en uitvoerig schrijft over zijn lectuur en de jacht op boeken (Boon, Claus). Opmerkelijk zijn de expressieve, in drie kleuren inkt geschreven brieven van Willy Naegels. Eddy van Vliet, die in 1968 slechts twee dichtbundels op zijn naam had staan, schrijft Hugo Neirinckx onder meer over een tijdschriftaflevering over Zuid-Afrika. Van Vliet komt in dit archief overigens ook voor in brieven van anderen.
Van Frans Pointl, die in deze jaren allerlei tijdschriften met kopij bestookte, is de eerste versie van een vergeten en mogelijk ongepubliceerd verhaal overgeleverd: ‘Mevrouw Croiden’s laatste cigaret’, 9 bladen typoscript met twee correcties in balpen, geschreven in 1969 en herschreven in december 1970.
Het archief van het Vlaamse Argo berustte al decennia in Nederland. Hugo Neirinckx, redacteur van het eerste uur, stuurde archivalia in delen per post naar Ronald Breugelmans in Leiden, die een grote belangstelling had voor literaire tijdschriften.

2. BEUYS, Joseph & H.H. ter BALKT Joseph Beuys. (Nummer I van de oplage!). (Gedichten met Duitse vertaling door Maarten Beks en Klaus van de Locht. Met 11 zeefdrukken naar niet eerder gepubliceerde tekeningen van Joseph Beuys, deels ingeplakt, een originele, ingeplakte foto door Ludwig Rinn (‘Das Rudel’/ de 24 sleden), waarop een installatie van Beuys, en 4 zeefdrukken naar foto’s van Ute Klophaus). (Arnhem), Stichting Ravenberg Pers, (1978). (2), 70 p. Linnen in met zeefdruk beplakt foedraal. Geheel gedrukt in zeefdruk in een oplage van 300 genummerde exemplaren, alle gesigneerd door Beuys en Ter Balkt. 1e druk. Naam en vroege datum (29-4-’78) op schutblad.
Verkocht
* DIT IS NUMMER I van de 50 Romeins genummerde luxe-exemplaren die werden gebonden in linnen en gevat in een foedraal. Dit bijzondere exemplaar werd onder en tegenover het colofon niet alleen gesigneerd door Beuys en Ter Balkt, maar ook door Maarten Beks, Klaus van der Locht, Willem van Lieshout en Koos van Tol. Beks en Van der Locht vertaalden de gedichten van Ter Balkt in het Duits, galeriehouder Van Lieshout bemiddelde bij de totstandkoming van de uitgave en Koos van Tol drukte het geheel. Met opdrachtje van Van der Locht: ‘Voor Cees [van Maurik]’. Cees van Maurik (1934-2017) werkte aanvankelijk in het papier en in de reclame, later werd hij adjunct-directeur van Uitgeverij Veen.

3. DRANKMISBRUIK De sterf-huizen en lijk-staetien door de bier- en wijnstormen schandig onteert, vertoont in verscheide zamenspraeken tusschen Timotheus en Didakus. (&) Missen voor de overledenen. Volgens het gebruik der Roomsche kerke. Leuven, J.F. van Overbeek, 1758. 16 x 10 cm. Halfleer met gemarmerde platten. (2), 88 p. Met typografische titelpagina en prachtig frontispice ter herdenking van Johannes van Stiphout, oudkatholiek bisschop van Haarlem. 1e druk. Bijgebonden: Missen voor de overledenen volgens het gebruik der Roomsche kerke. (Gevolgd door het apart gepagineerde) Gebeden voor de zielen der gelovigen die overleden zijn. Antwerpen, Balthasar Moretus, 1684. 88; 48 p. Moderne band in klassieke stijl. Mooie Zuid-Nederlandse populaire uitgave.
€ 350
* Tweespraak tussen twee vrome christenen, gericht tegen ‘de slempempers en de zwelgers’ die zich bij begrafenissen te buiten gaan aan drinkgelagen.

4. (EROTICA). DRATZ, Jean Les Fleurs du Mâle. 144 aquarelles de Jean Dratz. Brussels, Les Amis de la Chanson Estudiantine, 1948. 27 x 22 cm. Original folding wrappers in a loose portfolio, complete with its original slipcase covered in red velvet paper. 156 p. With full page and half page illustrations and many vignettes and illustrated initials. Uncut. Printed in 1000 numbered copies. 1st edition. Slipcase a bit worn. The binding is loosening very slightly, otherwise a fine copy.
€ 390
* This is one of 200 copies printed on Pur Fil des Papeteries de Virginal, destined for the Honorary Members, with a suite of 12 prints in black-and-white and 12 ‘refused’ prints in colors. The happy Honorary Member owner of this book was a Léon Gillain. Jean Dratz (1903-1967, sometimes called the Belgian Dubout) made this crazy picture book to illustrate student songs. It is full of funny obscenities, mass orgies, dozens of old and dirty priests, angels, knights and other venerables pouncing on lusty young and old women. All the time the participants are surcrawled by flies and other itchy minuscules, body parts or little complete humans, well, in some respects maybe. Endearingly irreverent.

5. GOMEZ, Helios Viva Octubre. Dessins sur la revolution espagnole. (Met inleiding van Jean Cassou). Brussel, E.P.I., Association sans but lucratif, [1935]. 24 x 20 cm. Gedecoreerd omslag met rood koordnaaisel. In speciale halflinnen map met gemarmerde platten. 24 bladen, waarvan 20 eenzijdig bedrukt met paginagrote prenten. Tevens 3 verkleinde prenten (2 op het omslag). Gedrukt in 2140 exemplaren. 1e druk. Omslag gekreukt en op de rug met scotch tape gerepareerd. Lichte vlekjes.
Verkocht
* Dit is een van de 2000 ongenummerde exemplaren. Dramatische rood-revolutionaire ontwerpen, in 1934 in de gevangenis gemaakt door de jonge, compromisloze kunstenaar uit Sevilla (1905-1956). Gedrukt in Brussel door Imprimerie Bolyn. Mét de originele felgele buikband, waarop een tekst van Romain Rolland.

6. HALSEY, Brian Microcosms. A Suite of Serigraphs. Detroit, Park West Galleries, 1978. 32 x 30 cm. Embossed portfolio with a cover and a series of 6 silk screen prints in colors. Printed on Rives rag paper (175g/m2) in five series of 35 numbered copies each, lettered A, B, C, D and E. Every of these designs a color state. 1st edition. Portfolio a bit torn on the edges, and spotted and discolored. Prints in fine condition.
€ 350
* This is a series of State A, signed in pencil under each print, and signed by the artist and the publisher Albert Scaglione on the inside of the cover. Titles of the prints: Astron, Centros, Nuclead, Theon, Quatrad and Isotron, all designing geometric forms. NB. The prints are a bit too large for our scanner.

7. (HASEGAWA, T.). Julia CARROTHERS Japan’s Year. Illustrated by Japanese Artists. Tokyo, T. Hasegawa, 1905. 25 x 18 cm. Brokaat-zijdebinding op blokboekwijze, versierd met opgenaaide zilver- en goudkleurige belettering en plant. Sluiting van paars kwastjeskoord. Geheel in kleuren geïllustreerd en voorzien van drie kleurenprenten op crêpepapier. 1e druk. Aan de randen wat versleten. Naam voorin geschreven (‘C. v.d. Woude’, een aangetrouwd familielid van Huib van Krimpen).
€ 900
* Een van de meer somptueuze crêpepapier-uitgaven van Takejiro Hasegawa voor de Europese en Amerikaanse markt. Buitengewoon mooie, vaak ontroerende en serene prenten die het Japanse leven laten zien. Er bestaat ook een latere herdruk van een andere uitgever (Nishinomiya), met diens merk op het achteromslag.

8. HOLLYWOOD, Sylvia van Stroomlijn uw figuur! Nederlandse bewerking van J.N. Lanson-Hendriks. Laren, A.G. Schoonderbeek, [1940]. Ingenaaid met stofomslag. 136 p. Met foto’s buiten de tekst. 1e druk. Enige ouderdomsvlekjes, maar gaaf.
Verkocht
* Sylvia van Hollywood is het pseudoniem van Sylvia Ulbeck (1882-1975), ‘Svelte Sylvia’, geboren als Sylvia Waalen in Noorwegen. Zij was een beroemd schoonheidsspecialiste onder de Hollywood-acteurs van de jaren twintig en dertig.

9. (LABORDE, Chas). FRANCE, Anatole Jocaste & Le chat maigre. Illustré de trente et une pointes sèches de Chas LABORDE. (Ex. spéciale sur Japon impérial). Paris, Éditions de la Banderole, 1921. 25 x 19 cm. Broché, couverture rempliée. (8), 228 p. Imprimé en rouge et noir dans 761 ex. num. Pointes sèches originales. Quelques traces d’usage.
€ 425
* Cet exemplaire n’est pas numéroté, mais spécialement inscrit: “Exemplaire imprimé sur Japon impérial spécialement pour Gabriel Daragnès. Pour les éditeurs Daragnès – Mac Orlan – Malexis/ l’un d’eux: [signature en vert:] Ch. Malexis’. Un livre très beau, les pointes sèches se manifestent excellentes sur le papier de Japon.

10. LETTERPROEF-KALENDER “Korpus” entdeckt das Buchstabenland. (Typoart zeigt einige seiner schönsten und erfolgreichsten Schriften …) Dresden, Typoart, 1977. 43 x 30 cm. Map met 12 tweezijdig in kleur gedrukte bladen met één halfdoorzichtig, in rood bedrukt beschermblad. Illustraties van Christina Forchner, typografie Volker Küster. 1e druk. Aan de randen iets verkleurd en gekreukt.
€ 50
* Kennelijk was de woeste, vrijbuiterige boekvormgeving van de jaren zeventig ook in de Duitse Demokratische Republiek doorgedrongen, want deze letterproefkalender heeft de felle kleuren en de weelderige vormen van de hippiedoordesemde Westerse wereld meegekregen. Teksten in het Duits, Engels, Frans en Tsjechisch! Met letters als de Leipziger Antiqua, de Didot, de Neutra, de Garamond, de Super-Antiqua, de Liberta, de Maxima en de Technotyp. Leuke, forse en inventieve kalender uit de collectie van Huib van Krimpen.

11. (MASEREEL, Frans). Charles de COSTER La légende d’Ulenspiegel. (Met 150 houtsneden van Frans Masereel). Antwerpen, De Sikkel, 1937. Drie delen. Verguld halfleder met platten van vezelig sierpapier; in halflederen cassette [Geert van Daal, Atelier De Distelkamp]. (2), XVIII, 372; z.p.; (4), 397 p. Gedrukt in een oplage van 500 genummerde exemplaren.
Verkocht
* Fantastisch getruffeerde set, met een derde deel waarin 99 teksthoutsneden van circa 7,5 x 5 en 5 x 12 cm. zijn geplakt. Alle houtsneden werden door graficus, typograaf en letterontwerper Sem Hartz (1912-1995) op zijn Tuinwijkpers van de originele blokken gedrukt, op Keizerlijk Japans papier. Alle houtsneden werden door Hartz van een toelichting in potlood voorzien en door hem gesigneerd. Volgens een aantekening op éen van de houtsneden heeft hij ze gedrukt in een oplage van twee exemplaren. Eén set was bestemd voor Marnix Gijsen. Vervolgens zijn ze ingeplakt in een speciaal daarvoor vervaardigd derde deel, op Ossekop en met een speciaal vervaardigde titelpagina. In het boek komen honderd titelhoutsneden voor: de houtsnede op pagina 212 in deel I ontbreekt.
Prachtig!

12. NIJLEN, Jan van Gedichten 1904-1938. (Met paginagrote opdracht van de dichter, in de vorm van een gedicht). Maastricht/ Brussel, Stols, 1938. Linnen met stofomslag (waarop ”Gedichten/ 1906-1938′!). 212 p. 1e druk.
€ 500
* Met paginagrote opdracht van de auteur aan Nini Brunt, in de vorm van een gedicht van vier kwatrijnen, gesigneerd ‘JvanNijlen’ en gedateerd ’16-2-1939′. Het gedicht werd opgenomen en toegelicht op pagina 327-328 in de biografie van Van Nijlen door Stefan van den Bossche: ‘Ook met de zussen Aty en Nini Brunt was het echtpaar van Nijlen intiem bevriend. Vooral sedert hun verhuizing naar Den Haag waren de Van Nijlens geregeld bij Van Krimpen of Greshoff te gast. De jonge koppels vonden het prettig om de taal met merkwaardige uitdrukkingen en neologismen te verrijken, een bezigheid die Van Nijlen zijn leven lang zou bedrijven en waarin hij, naar verluidt, erg goed was. In haar exemplaar van zijn in 1938 verschenen Verzamelde gedichten schreef Van Nijlen op 16 februari 1939 een gedicht voor Nini Brunt dat de dagen en gesprekken van toen in herinnering bracht’. Op pagina 343 van hetzelfde boek staat het gedicht in facsimile van het handschrift afgedrukt.

13. OSTAIJEN, Paul van / Oskar JESPERS Bezette stad. (1/40 luxe-exemplaren; Omslag, houtsneden en typografie door Oskar Jespers). Antwerpen, Het Sienjaal, 1921. 28,5 x 22,5 cm. Ingenaaid. (154) p. Niet afgesneden. Gedrukt naar typografische aanwijzingen van Oscar Jespers en René Victor in rood en zwart in een oplage van 540 genummerde exemplaren. 1e druk.
Verkocht
* Van de belangrijkste exponent van de avantgarde in het Nederlandse taalgebied is dit éen van de slechts 40 luxe-exemplaren, gedrukt op Vergé d’Arches! Ongenummerd exemplaar (volgens de overgeleverde verkooplijst van 26 augustus 1921 bleven elf exemplaren van de veertig ongenummerd (lees: nog onverkocht tot en met augustus 1921)). Van deze luxe-editie kwamen slechts dertig exemplaren in de handel: de eerste tien waren voorbehouden aan auteur, medewerkers en vrienden. Voorzijde omslag (als altijd) wat vuil, achterzijde omslag vuil; voorzijde omslag ligt bijna los, enkele hapjes uit rechterzijde vooromslag, breuk in en enkele hapjes uit de rug. Redelijk exemplaar van buiten, goed tot uitstekend exemplaar van binnen. Completely unrestored copy!

14. PIRENNE, Henri Notice sur Léon Vanderkindere, membre de l’Academie. Sa vie et ses travaux. Uittreksel uit het Jaarboek van de Koninklijke Academie van België (74e jaargang). 24 x 16 cm. Ingenaaid met origineel omslag. (52) p. Met portret (gravure) door Louise Danse.
€ 35
* Op de eerste pagina gesigneerd door Henri Pirenne met: ‘A mon cher ami H. Schlikker’. Dit zou Hermann Schlikker kunnen zijn, een textielfabrikant en zakenman uit Bentheim.

15. SERVICE FUNÈBRE Overlijdenskaart van Marie-Caroline Vermeerre, weduwe van Liévin-François De Keyser, overleden te Gent op 22 juni 1841. Gent, F. & E. Gyselynck, 1841. 25 x 20 cm. Zwarte kaart bedrukt in zilver met gotische fantasiekathedraal en rouwtekst. Zijkant niet helemaal vlak.
€ 125
* Spectaculaire ‘placard mortuaire à la cathédrale’. Liévin-François de Keyser (1761-1831) was advocaat en politicus te Aalst, later te Gent.

16. SOUVENIRBOEKJE ALS VIJFFRANKSTUK Souvenir de Bruxelles. Frankfurt, G. Blümlein, (ca. 1885). Diameter 45 mm. Rond zilverkleurig boekje met voorstelling in reliëf van een zilveren vijf-frankstuk van koning Leopold II. Het ronde boekje bestaat uit een boven- en onderkant met aan de buitenkant het portret van de koning en achterop ‘Souvenir de Bruxelles’. Binnenin de ronde ‘platten’ twee titelpagina’s, een in het Frans en een in het Duits, waartussen 18 ronde ‘bladen’ bevestigd zijn met getinte en geglansde lithografische zichtjes op Brussel, compleet met Franstalige beschrijving en een rode rand. Het boekje is in uitstekende staat en heeft nog een zilveren glans.
Verkocht
* Wonderbaarlijk uitgaafje dat precies doet alsof het een gangbaar vijffrankstuk is! Wel iets groter: de diameter is 45 mm, de munt is 38 mm. Vergelijkbare souvenir-‘munten’ zijn gedateerd tussen 1870 en 1890. Een zeer delicaat en interessant museumstuk, typisch 19e-eeuws, voor zover ik zie niet in Belgische bibliotheken, alleen een in Duitsland en een in Australië.

17. TYTGAT, Edgard Kermesse flamande. Originele kleurenhoutsnede. 12,7 x 12,2 cm, in lijst van 29,5 x 27,5 cm. Linksonder met potlood genummerd ‘4/5’, middenonder de titel in inkt, en rechtsonder de signatuur in potlood met het jaartal 1917. Wat verkleurd.
€ 950
* Een kleurenprent die beïnvloed is door de eenvoudige Chinese prentkunst. We zien drie personen tegen een muur aan zitten eten, gadegeslagen door een levendig hondje, een haan en twee kippen. Op de achtergrond een draaimolen en een andere kermisattractie. Door het glas heen gefotografeerd.

18. (TYTGAT, Edgard). NIJHOFF, M. (vert.). F.F. RAMUZ De geschiedenis van den soldaat. (Vertaald door M. Nijhoff. Met tekeningen van Edgard Tijtgat). Maastricht/ Brussel, Stols, 1930. Halflinnen. 48 p. Oplage 251 genummerde exemplaren. Omslag en alle tekeningen werden volgens het colofon met de hand ingekleurd (of is het toch pochoir?). Zeer fraai exemplaar zonder roest!
Verkocht
* Van Dijk 224.

19. (TYTGAT, Edgard). Robert GUIETTE & Edgard TYTGAT Au rêve des fumeurs. Quinze poèmes & quinze lithographies originales. (Parijs), l’Arche, (1950). Verguld zachtgroen heelmarokijn, kop verguld (fraaie, ongesigneerde privéband; voorzijde en rug oorspronkelijk omslag achterin meegebonden). In cassette. (72) p. Gezet uit de Garamont en gedrukt door Wladimir Woronoff op de handpers van Arche in Brussel in en oplage van 130 genummerde exemplaren. Rug verschoten.
€ 1250
* Eén van de 15 éxtra-luxe-exemplaren voorzien van een originele tekening van Tytgat: het ontwerp van de tiende litho in het boek, gesigneerd en gedateerd ‘Edgard Tytgat/ 1950′. De tekening is waarschijnlijk ingelijst geweest en heeft een zéér lichte verkleuring langs de rand. De hoekjes zijn iets beschadigd, maar buiten het beeld. De vijftien originele zwartwit-litho’s werden gedrukt door Albert en Raymond Deschepper. Zeer fraaie uitgave, fraai gebonden bij Binderij Phoenix naar ontwerp van David Simaleavich. April’s Fool 13. Niet in de NCC.

20. VALENZA, Roberto Francisco Kathmandu, Primordial Marrow, 1976. Bardo Matrix special edition. Genaaid met de handnaaimachine. Ca. 20 eenzijdig bedrukte bladen. Geïllustreerd met houtsneden. In 450 genummerde exemplaren gedrukt. 1e druk. Omslag wat gekreukt, maar een delicaat Nepalees boek in goede staat.
€ 160
* Gesigneerd door de auteur met toevoeging: “Nepal + ?”. Een van de “Special copies containing photo of Poet with duck-bill – Ira Cohen”.

21. VALÉRY, Paul La jeune parque. Maestricht, Éditions A.A.M. Stols, 1926. 33 x 25 cm. Ingenaaid. (2), 42 p. Gezet uit originele letters van Rosart en gedrukt in rood en zwart in 190 genummerde exemplaren. Met titel en kapitalen door J. van Krimpen. Zeer mooi exemplaar met achterin onopvallend blindstempel van een van Nederlands belangrijkste margedrukkers – Ger Kleis.
€ 495
* Dit is een van de 10 exemplaren op keizerlijk Japans papier van Shidzuoka in bijzonder fraaie staat, een majestueus luxe-boek zoals je zelden ziet. Bewaard in de een uiteengevallen, maar prachtige map gemaakt van zilver-oker-gemarmerd papier. Van Dijk 96.

22. VERHAEREN, Émile. Svítání. Praag, Odeon, 1925. Origineel oranje linnen. 104 p. ‘Druhé, opravené vydáni’ = 2e herziene druk. Rug wat dof, vage vlek aan de rechterbovenkant.
Verkocht
* De Tsjechische vertaling door Stanislav Kostka Neumann van het toneelstuk Les Aubes werd voor het eerst uitgegeven in 1905. De typografie van deze tweede druk is van Karel Teige. Mooie modernistische titelpagina.

23. (VERHAEREN, Émile). EEKHOUD, Georges Émile Verhaeren. Conférence faite à la Maison du Livre. (Met 18 originele litho’s in zwartwit en kleur). Brussel, Le Musée du Livre, 1918. 30 x 22 cm. Origineel omslag. (2), 32 p., 18 bl. Gedrukt in oker en zwart op grijs papier in 750 genummerde exemplaren. 1e druk. Prachtconditie.
Verkocht
* Litho’s van Abatucci, Baltus, Buisseret, Gaillard, Janssens, Khnopff, Lynen, Montald, Pellens, Poireau, Rassenfosse, Rels, Renard, Titz, Van Neste & Van Offel – alle met een gedichtfragment van Verhaeren op de achterzijde. De tekst is versierd met illustraties van Gérard Roosen.

24. (ZWART, Piet, & Johann von STEIN) Gerichte reclame. Amsterdam, Federatie van Werkgeversorganisatiën in het Boekdrukkersbedrijf, [1934]. 27 x 20 cm. Ingenaaid. 42 p. Geïllustreerd en met ingeplakte monsters. 1e druk. Compleet. Omslag iets stoffig.
Verkocht
* Een van de mooiste voorbeelden uit de rijke historie van het Nederlandse reclamedrukwerk van het interbellum. Voorzijde omslag en enkele ingeplakte bijdragen van Johann von Stein, enkele andere van Piet Zwart.

25. ZWEIG, Stefan Amok. Leipzig, Insel-Verlag, 1922. Halflinnen. 300 p. 1e druk. Wat versleten. Binnenin iets roestvlekkig.
€ 1450
* Met handgeschreven opdracht van de auteur: ‘Martha Walden-Crispien/ dankbar und von ganzem Herzen/ diesen Gruss!/ Stefan Zweig/ Salzburg 1922’. De Nederlandse acteur Martha Walden (1891-1988) was getrouwd met de auteur Louis Chrispijn jr.
Zij was bevriend met Stefan Zweig en Walther Rathenau. Bijgevoegd een exemplaar van haar autobiografie uit 1986, Legende van een leven.