Nieuwsbrief 642: Motief onbekend

Veel eerste drukken in deze nieuwe lijst, van Lucebert tot Emants, aangevuld met een stel aangeraakte boeken. Zo schonk Annie Salomons in de oorlog haar boek aan de Rotterdamse scheepsbaron en kunstverzamelaar D.G. van Beuningen en verrijkte Arie Visser zijn verzamelde gedichten voor zijn uitgever Peter van der Velden met twee handgeschreven verzen. Illegale oorlogsuitgaven hebben we van Kees Stip en Buddingh’, private press-boekjes van Ger Kleis.

1. ANDRIAN, Leopold De tuin van de openbaring. Vertaald door Albert Verwey en Stefan George. Amsterdam, (Astèr), 1984. Linnen. (4), 52 p. Gezet uit de Spectrum en gedrukt door Geuze naar typografische aanwijzingen van Ger Kleis in een oplage van 125 genummerde exemplaren.
€ 45
* Astèr 2. Men leze hierover Gerrit Komrij, Verzonken boeken, p. 37-45.

2. BIESHEUVEL, J.M.A. Godencirkel. (Leiden, Boekhandel Kooyker, 1985). Geniet. (20) p. 1e druk.
€ 20
* Gesigneerd door de auteur op de binnenzijde van het omslag.

3. BIJSTERBOSCH, Willem Motief onbekend. Gedichten. Amsterdam, Bert Bakker, 1981. Ingenaaid. 48 p. 1e druk. Sporen prijssticker voorop.
€ 15
* Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur: ‘Voor de geheimzinnige/ Eric K./ met hartelijke groet/ (sign.)/ den haag/ 9 III 83’.

4. BOUTENS, P.C. Vergeten liedjes. [Den Haag, eigen beheer], (1909). Ingenaaid (registerband). 88 p. Gedrukt door de St. Catherine Press te Brugge in rood en zwart op geschept papier in een oplage van 60 exemplaren. 1e druk. Rug netjes gerestaureerd met Japans papier (koordjes overplakt). Omslag zeer licht smoezelig.
verkocht
* Rijkse 2.22.

5. BREDERODE, G.A. Enigheid is armoed. [Geesbrug], Sub Signo Libelli, (1977). Oblong 8 x 11,5 cm. Ingenaaid met omslag. (16) p.
Met de hand gezet en gedrukt in rood en zwart in een oplage van 53 genummerde exemplaren.
€ 35
* Eén van de 23 Romeins genummerde exemplaren. Breugelmans 26.

6. BREEN, Leo van Een reis per leunstoel. Den Haag, L.J.C. Boucher, [1935]. Ingenaaid. 24 p. 1e druk. Omslag minimaal beschadigd.
€ 16
* Deze bundel ademt, aldus Lo van Driel in zijn artikel in De Parelduiker (2007, afl. 5), een ‘losbandige, antiburgerlijke sfeer’.

7. BREEN, Leo van Wat de zee aanspoelt. Middelburg, G.W. den Boer, [1929]. Ingenaaid (omslagontwerp: M. Boll). 56 p. Debuut. 1e druk.
€ 20
* Eén gedicht (‘Mijn liefde is te ernstig voor dit leven’) in deze bundel is (in druk) opgedragen aan P[iet] M[eertens], die hem hielp bij het selecteren van gedichten voor onderhavige bundel.

8. BUDDINGH’, C. Praeter gallum cantat. Gedichten. Stadskanaal [= Utrecht], W. Indenhaeck [= Jac. P. Romijn], 1944. Oblong 7,5 x 11,3 cm. Karton met omslag. 20 p. Gezet uit de Garamont en gedrukt in blauw en zwart in 125 genummerde exemplaren. 1e druk. Omslag heeft wat vage vlekken, ook enkele op de eerste pagina’s.
€ 65
* Leuke miniatuuruitgave met 16 kwatrijnen over liefde en lust, in het geheim gedrukt onder de nazibezetting. De Jong 128.

9. BÜCH, Boudewijn Rock ‘n’ roll. Een persoonlijke geschiedschrijving. Met een aanbeveling van Adriaan van Dis. Amsterdam, De Arbeiderspers, (1991). Ingenaaid. 340 p. 1e druk.
verkocht
* Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde aantekening én een originele tekening door de auteur: ‘Rock and Roll/ is here to stay!// Boudewijn Büch/ 18 III (?) 1997’. De tekening behelst een gitaar en een drummer achter een trommel en is, hoewel schetsmatig, beslist niet onaardig!

10. CARMIGGELT, S. Vier kroegmannen. (Met tekeningen van William Kuik). Amsterdam, Galerie Petit, 1975. 20,3 x 26,3 cm. Losbladig in map. Gedrukt in facsimile van het handschrift in een oplage van 250 exemplaren, waarvan 200 genummerd en gesigneerd door auteur en illustrator. Omslag van map wat verschoten.
€ 50
* Gesigneerd H.C.-exemplaar zonder de in het colofon beloofde litho’s.

11. CLAUS, Hugo Tancredo infrasonic. Den Haag, Stols, 1952. Ingenaaid met stofomslag. 42 p. [Gedrukt in een oplage van 500 exemplaren]. 1e druk. Rug verbruind. Naam en datum in inkt en exlibrisstempel op Franse titel.
€ 30
* Van Dijk 907. BHC 11.A.

12. DEELDER, J.A. Drukke dagen. Verhalen. Amsterdam, De Bezige Bij, 1989. Garenloos. 180 p. 4e druk.
€ 12
* Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht op de Franse titel: ‘Voor Camille/ (sign.)/ 13/4/89’.

13. DIS, Adriaan van Dubbelliefde. Geschiedenis van een jongeman. Amsterdam, Meulenhoff, 1999. Linnen met stofomslag. 368 p. 1e druk.
€ 12
* Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur: ‘voor Hans,/ mijn liefste oom/ van Maayke/ via/ Adriaan van Dis/ 25-3-2000’.

14. EEDEN, Frederik van Het Sonnet. Blijspel in drie bedrijven. Amsterdam, Versluys, 1898. Modern blind linnen, voorzijde oorspronkelijk omslag meegebonden. 68 p. 2e druk.
€ 12

15. EEDEN, Frederik van Van de Koele Meren des Doods. Amsterdam, Versluys, 1900. Halflinnen. 516 p. 1e druk. Rechteronderhoek gestoten, maar een bovengemiddeld goed exemplaar.
€ 95

16. EMANTS, Marcellus Schetsen uit Spanje. Den Haag, W. Cremer, 1886. Halflinnen met gemarmerde platten. (4), 230 p. Mooie schutbladen met roze roosjes. 1e druk. Iets schuingelezen. Voorin stempel en potloodnaam van de hispanoloog S.A. Vosters (1925-2015), op blanco bladen voorin en achterin enkele notities in pen en potlood.
€ 120
* Prachtig reisboek, uiterst zeldzaam. In juni 1891 werd van de onverkochte voorraad van 183 exemplaren een titeluitgave gemaakt door L.J. Veen, de aanstormende jonge uitgever te Amsterdam.

17. EMANTS, Marcellus Waan. Amsterdam, Van Holkema & Warendorf, 1905. Halflinnen met behoud van voorzijde en achterzijde van origineel omslag [ontwerp Th.J.J. Neuhuys]. (4), 208 p. Niet afgesneden. 1e druk. Naam op schutblad. Goed exemplaar.
€ 65
* Ingenaaide exemplaren (dit is er ooit eentje geweest) zijn wij niet eerder tegengekomen. Neuhuys hergebruikte zijn bandontwerp van Levenslicht uit den Bijbel. Verzameld en ingeleid door P.H. Hugenholz Jr. (1904). Braches, Nieuwe Kunst Documentatie (Amsterdam 2006), 1362:10.

18. FEBRUARI, M. Quodlibet. (een Kerstvertelling). Amsterdam, Querido, 1994. Ingenaaid met omslag. 24 p. Oplage 1000 exemplaren. Met bijbehorende poster. 1e druk
€ 12
* Jaarwisselingsgeschenk 1993/1994. Niet in de handel.

19. GEEL, Rudolf Een afgezant uit niemandsland. Roman. Amsterdam, De Bezige Bij, 1968. Ingenaaid. 216 p. 1e druk. Leesvouw.
€ 14
* Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur op de Franse titel: ‘Dit is het meest/ gekraakte boek dat/ in 1968 in Nederland/ verscheen./ België/Brussel 13/11/1973/ (sign.)/ voor Willem en/ Jetty Roggeman’.

20. (GERHARDT (vert.), Ida G.M.). LUCRETIUS De natuur en haar vormen. Boek I en V. Vertaling en verantwoording. Proefschrift (…) te Utrecht (…) te verdedigen op Vrijdag 2 October 1942. Kampen, Boekdrukkerij J.H. Kok, 1942. Ingenaaid. (10) 142 p. Achterin 4 p. stellingen in een flap van het omslag. 1e druk. Rug iets versleten.
€ 45
* Met op de eerste pagina de handtekening van Gerhardts goede vriendin Catharina Ypes en de datering ‘Sept. 1942’. Diverse onderstrepingen in de inleiding.

21. GIDE, André Over Duitschland. (Vertaald en ingeleid door P. [= Max Nord]). [Utrecht], De Bezige Bij, 1945. Halfperkament. Kop verguld. 32 p. Gedrukt in een oplage van 275 genummerde exemplaren. 1e druk.
€ 60
* Eén van de 275 ‘gewone’ exemplaren, in een luxe uitgeversband uit de tijd: rug van perkament met titel en auteur in goud en het vergulde vignet van De Bezige Bij op het voorplat. De Jong 314.

22. GOMPERTS, H.A. Grandeur en misère van de literatuurwetenschap. Amsterdam, Van Oorschot, 1979. Ingenaaid. 140 p. 1e druk. Vlek op omslag.
€ 12
* Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur aan Aad Nuis: ‘Voor Aad,/ tu l’as voulu…/ hartelijk/ van Hans/ 9-10-’79’.

23. GORTER, Herman Mei. Een gedicht. Amsterdam, W. Versluys, 1889. Gedecoreerd linnen. (4), 194 p. 1e druk. Rug verschoten. Hoekjes gebutst. Knepen gebroken (en netjes geplakt). Acceptabel exemplaar van een belangrijk boek.
€ 75

24. GOUDSMIT, Siegfried Opstandig allerlei. Amsterdam, Eigen beheer, 1945. Garenloos. (2), 64 p. Doorslag van typoscript, m.u.v. het omslag en p. 1. 1e druk. Lijm rug laat een beetje los.
€ 35
* Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur: ‘Als aangename herinnering aan de vroeger samen beleefde tijd’. Opstellen uit het tijdschrift Paraat over verschijnselen en gebeurtenissen van na de Bevrijding, onder meer uitingen van antisemitisme, het leed van pleegouders, de standvastige houding van Max Euwe tegenover het antisemitisme van Aljechin, het herstel van de rechtsorde e.d.

25. HELMAN, Albert Sebastiaan. Gesneden en gedrukt door Pieter Starreveld. (Met 2 originele linosneden in kleuren door Pieter Starreveld). [Amsterdam], Pieter Starreveld, 1944. 38 x 26 cm. Vouwblad. 4 p. Gedrukt in rood, blauw en zwart in een kleine oplage. 1e druk. Enkele vlekjes en een gaatje in het papier.
€ 95
* Opmerkelijke publicatie met twee veelkleurige linosneden, in moeilijke omstandigheden geproduceerd tijdens de Duitse bezetting. De tekst is niet gezet, maar getekend. Eén van de genummerde en door Starreveld in potlood gesigneerde exemplaren. De Jong 375.

26. HERMANS, W.F. Paranoia. Amsterdam, Van Oorschot, 1953. Linnen met stofomslag [omslagontwerp Helmut Salden]. 1e druk. Zeer goed exemplaar: het stofomslag is langs de randen wellicht minimaal geschaafd en heeft een enkel (aan de binnenzijde gerepareerd) scheurtje.
€ 120
* JS 99.

27. HOTZ, F.B. Rhythme. Antwerpen, Het Kanon, 1983. Cahiersteek. (4), 8 p. Gezet uit de Xerox FB Boldface PS en gedrukt op Conqueror in een oplage van ‘precies’ 27 genummerde exemplaren. 1e druk. Omslag wat bepoteld.
verkocht
* Ongeautoriseerde herdruk van twee vroege jazz-publicaties. Het Kanon 3.

28. HOTZ, F.B. De voetnoot. Amsterdam, De Arbeiderspers, 1990. Linnen met stofomslag (omslagontwerp Wim Mol; afbeelding Bart van der Leck, Vrouw op stoel). 64 p. 1e druk. Datum en initialen in inkt en exlibrisstempel op titelpagina.
€ 12

29. ICKE, Frans Woordjes. [Geesbrug], Sub Signo Libelli, 1975. Oblong 4,8 x 7,3 cm. Ingenaaid. (64) p. Met de hand gezet en gedrukt in een oplage van 50 genummerde exemplaren.
€ 45
* Erotische neologismen, naar verluidt geschreven door de drukker zelf in een ondeugende bui: ‘Alles sal kromtrek’, ‘Hostie ham-kaas’, ‘Spagaatwinden’, ‘Steunlenzen en contactzolen’, ‘Venis en Pagina’. Breugelmans 7.

30. KNEPPELHOUT, J., als: KLIKSPAAN De studenten en hun bijloop. December 1840-Maart 1844. (Studentenleven-convoluut met 9 publicaties.) Leiden, H.W. Hazenberg en Comp., 1844. XXIV, 134 p. Bijgebonden: Handleiding ter veraangenamende lezing van den Studenten-Almanak voor 1841. 4 p. & (Ingezonden). 4 p. & Klikspaan redekavelt over den Almanak. 16 p. & (Klikspaan:) Jacobus Quad, Numismaticus en oordeelveller. 4 p. & De studenten-almanak. Eene microscopische uitspanning van Klikspaan. 44 p. & (Klikspaan:) Aan de commissie voor de redactie van den Studenten-Almanak. 6 p. & (Klikspaan:) Ophelderingen II, III en Bijvoegsel. 8 p. & Naschrift. 8 p. 1e drukken. Gebonden in modern linnen (F.H. Danner, 1998). Eigenaarsstempel op eerste pagina.
€ 75
* Vervolg van Kneppelhouts roemruchte Studenten-leven. 19e-eeuws boekhandelsmerkje achterin (Van Cleef, Den Haag).

31. KOUWENAAR, Gerrit Kijk, het heeft gewaaid. Landgraaf, Herik, 1993. Ingenaaid met omslag. 20 p. Gedrukt in een oplage van 225 door de uitgever genummerde en door de auteur gesigneerde exemplaren. 1e druk.
verkocht

32. LOOY, Jac. van Gedichten. (Met twee portretten van de dichter). Leiden, Sijthoff, 1932. Ingenaaid. (4), 136 p. Niet afgesneden. Typografische verzorging en omslagontwerp van S.H. de ROOS. 1e druk. Stempeltje op p. 3.
verkocht
* De tekst is gezet uit de Hollandsche Mediaeval, de bekendste letter van De Roos.

33. LUCEBERT Alfabel. Amsterdam, De Bezige Bij, [1955]. Halflinnen [bandtekening Lucebert]. (44) p. 1e druk. Band deels verschoten. Naam en exlibrisstempel op schutblad.
€ 14

34. LUCEBERT De amsterdamse school. De Haag, Stols, 1952. Ingenaaid met flappen (omslagtekening Lucebert). 46 p. Met twee tekeningen van de auteur. [Gedrukt in een oplage van 500 exemplaren]. 1e druk. Naam op Franse titel. Exlibrisstempel op titelpagina.
verkocht
* Van Dijk 914.

35. LUCEBERT Triangel in de jungle. Gevolgd door De dieren der democratie Den Haag, Stols, 1951. Ingenaaid met omslag (ontwerp van de auteur). 52 p. 1e druk. Naam, plaats, datum in inkt en exlibrisstempel op schutblad.
verkocht
* Van Dijk 890.

36. LUCEBERT Van de afgrond en de luchtmens. Den
Haag, Stols, 1953. Ingenaaid (omslag Lucebert). (2), 66 p. 1e druk.
Naam en datum in inkt en exlibrisstempel op schutblad.
verkocht
* Van Dijk 923.1

37. MARSMAN, H. Verzen. (Met een houtsnede van Erich Wichman op het omslag). Zeist, J. Ploegsma, 1923. Ingenaaid. 54 p. Debuut. 1e druk. Omslag deels iets verbleekt en met enkele vage kreukjes.
€ 175

* Door Marsmans jeugdvriend Arthur Lehning in Berlijn
gezet en voor eigen rekening op een handpers gedrukt in een oplage van 400 exemplaren.

38. REVE, Gerard Terugkeer. [Schiedam], (Eigen beheer, 1993). Geniet. 16 p. Gedrukt in een oplage van 500 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren. 2e druk in deze vorm.
€ 45
* Facsimile-editie van Reves debuut uit 1940. Dit is nummer 400 van de oplage.

39. RILKE, Rainer Maria Zes gedichten. Vertaald door Peter Verstegen. Amsterdam, Athenaeum-Polak & Van Gennep, 1977. Ingenaaid in omslag. 24 p. Gedrukt in een oplage van 200 genummerde exemplaren. Omslag minimaal verkleurd.
verkocht
* Tweetalige uitgave. Jaarwisselingsgeschenk 1977/1978. Niet in de handel.

40. SALOMONS, Annie Verhalen uit het verre oosten. Amsterdam, Wereldbibliotheek, 1930. Linnen. 208 p. 1e druk.
€ 35
* Exemplaar met handgeschreven opdracht van de auteur aan Bep Charlouis, de derde echtgenote van Daniël van Beuningen, op de titelpagina: ‘Voor de ideale gastvrouw, – niet alleen in stof-/ felijken, maar vooral in geestelijken zin, in dank-/ bare genegenheid van haar, die dit boek geschreven/ heeft./ Kerstmis 1942’.
Bijgevoegd: Originele zwart-witfoto van Huis te Zoelen. 10, 6 x 14,8 cm. Ca. 1965. Met op verso een potloodaantekening: ‘Hier verbleef Annie Salomons (samen met Maria Dermout) tijdens de kerstdagen van 1942 bij de familie Van Beuningen. Het echtpaar Van Beuningen schonk hun kunstcollectie aan Rotterdam (Museum Boymans Van Beuningen)’.

41. SCHEEPMAKER, Nico, en Aart van ZOEST (samenst. en inl.) Zondagsdichters. Zondagskinderen in de poëzie. [Amsterdam], Vroom & Dreesmann, (1981). Garenloos. 192 p.
€ 14
* Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van een van de samenstellers: ‘Voor Maarten Vrolijk,/ een van de weinige/ dichters wier/ hele oeuvre ik/ (denk ik, om en/ nabij) gelezen/ heb./ Nico Scheepmaker’.

42. STEEN, Eric van der Finishing touch. Amsterdam, De Arbeiderspers, 1946. Halflinnen met (aan de randen verscheurde) voorkant van het door Bach Schuurmans ontworpen stofomslag. 300 p. 1e druk. Band aan de rand roestvlekkig.
€ 16
* Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur: ‘Voor Coen en Alie [Zaalberg],/ ook al omdat de rector op blz./ 77 door hun toedoen zonder/ kloppen binnenkomt,/ van/ Dick [Zijlstra]/ 7/10/’46’.

43. (STIP, Kees) Dieuwertje Diekema. Een lied in dertig verzen waar geen woord Spaansch bij is. Franeker [= Utrecht], Douwe Diekema [= Chr. Leeflang], [1944]. Halflinnen. (24) p. Gedrukt in een oplage van 290 genummerde exemplaren. 1e druk.
verkocht
* Dit exemplaar is genummerd ‘B’ en onder het colofon door de uitgever voorzien van een gesigneerde mededeling: ‘Gedrukt voor Mia en Piet Bergmans in Tilburg en ter gelegenheid van hun koperen bruiloft door den uitgever voorzien van het ontbrekenden dertigste vers. maart/oct. 1944 Chris LeeflangJr.’ Bovendien zette Kees Stip hieronder zijn handtekening.
En inderdaad staat er onder het laatste gedrukte gedicht een handgeschreven gelegenheidskwatrijn van Leeflang.
‘In Huizen suizen de lichtgasbuizen/ en de waterleiding in Amsterdam’. Met een lang voorwoord van J.W.F. Werumeus Buning, wiens Maria Lecina in dit beroemde boek gepersifleerd werd. Typografie Charles Nypels. De Jong 192. Van Laar 188.

44. STRATEN, Hans van Verborgen versregels. Opgespoord en gesorteerd door Hans van Straten. [Utrecht, Eigen beheer, 1997?]. Cahiersteek met stofomslag. 16 p. Gedrukt in 100 exemplaren.
verkocht
* Jaarwisselingsgeschenk. Bijzonder grappige collectie van indringende versregels, gevonden in proza: gave vijfvoeters en zesvoeters uit romans van Anna Blaman en J. van Oudshoorn, uit De HBS-tijd van Joop ter Heul, uit columns van Boudewijn Büch, en uit krantenkoppen (‘Onder het zand klonk het applaus van ploerten’).

45. SWARTH, Hélène Poëzie (Beelden en Stemmen. Sneeuwvlokken. Rouwviolen. Passiebloemen. Nieuwe Gedichten). Amsterdam, Van Kampen, [1892]. Ingenaaid met uiterst kwetsbaar omslag (hier en daar een paar heel kleine hapjes). Op geschept papier. (4), 288 p. Met portret. 1e druk.
€ 35
* Exemplaar met een miniem handgeschreven opdrachtje van de dichteres op de Franse titel: ‘v.d.S.’. Met daaronder het naamstempeltje van Jan Veth en handgeschreven aankoop- of plaatsnummer op de Franse titel.

46. TOORN, Willem van Omtrent Kapelaan en andere verhalen. Amsterdam, Querido, 1985. Garenloos. 104 p. 1e druk.
€ 12
* Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur op de Franse titel: ‘voor Henk,/ met dank voor zijn/ werk aan een veeleisende/ Maarten/ Willem./ Arnhem, 12 juni 1986’.

47. VERÈL, Dirk Maskers. Assen, Van Gorcum & Comp., (1928). Eikel-druk. Geniet. 36 p. Met tien prenten van Dirk Verèl. Gedrukt in 200 exemplaren. 1e druk. Lichte gebruikssporen, vouw in rechterbovenhoek.
€ 65
* Maskers in linosnede bestemd voor een toneelstuk. Opmerkelijke typografie. Dit exemplaar heeft een opdracht van Martien [Beversluis] aan de kunstenares Nans Amesz, gedateerd ‘Blaricum – Aug ’28’ en werd door Amesz van haar (aardige) exlibris voorzien.

48. VISSER, Arie Voorlopig overzicht. Gedichten 1965-1980. Amsterdam, Loeb & Van der Velden, 1980. Linnen met stofomslag. 136 p. 1e druk.
verkocht
* Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de dichter aan zijn uitgever op de titelpagina: ‘voor Peter van der Velden,/ in dank. Arie./ 7/7/80.’ Bovendien met twee door de auteur handgeschreven gedichten: tegenover de titelpagina schreef hij het gedicht ‘Het afscheid’ (in de bundel opgenomen op pagina 121) en op de titelpagina schreef hij boven de opdracht het slotkwatrijn van het gedicht ‘Een stad van rust te bouwen in zijn hoofd’ (opgenomen op pagina 111).

49. WEEMOEDT, Lévi Bedroefd maar dankbaar. [Amsterdam], Pandora, (1994). Pocket. 144 p. 8e druk.
€ 25
* Exemplaar met handgeschreven, gesigneerd gedicht van de auteur op de Franse titel: ‘Eeuwige vlam/ Assen bleek/ geen Montparnasse/ o wat mis/ ik Montpernis!/ Vriendelijke groet/ vanuit ’t DRENTS MUSEUM!/ Lévi Weemoedt’.

50. WIARDA Wiarda completa. (Met, ingeplakt, vier gestempelde en gemonogrammeerde illustraties van de auteur). Amsterdam, Bert Bakker, 1978. Ingenaaid met omslag. 16 p. Gedrukt in een oplage van 500 genummerde en gesigneerde exemplaren. 1e druk.
€ 12