Nieuwsbrief 840: Drie typoscripten (in prijs verlaagd)

Drie leuke en belangrijke collecties typoscripten die we al een tijd hebben liggen zijn nu in prijs verlaagd.

Van de Cobra-dichter Hans Andreus, indertijd een cadeautje voor zijn vriend Hugo Claus. En een toneelstuk van de schrijver, tevens huisknecht, tevens held van de antipsychiatrie Jan Arends, bekend van Ik had een strohoed en een wandelstok. Tenslotte een collectie gesigneerde typoscripten van zeer etherische gedichten in een album geplakt, van de schrijvende schilder Willem Hussem.

1. ANDREUS, Hans De taal der dieren. (Gesigneerd) De complete bundel in doorslag van typoscript. 38 bladen. 27,3 x 21,5 cm. In rood linnen overslagdoos met verzonken blauw titeletiket op voorzijde (Binderij Phoenix).
€ 2200 > nu € 950
* Met handgeschreven, gesigneerde opdracht op het eerste blad: ‘Voor Hugo [Claus] & Elli,/ in vriendschap & hoe dat/ allemaal heet en wordt/ en werd en is,/ van/ Hans Andreus/ Oct. ’51’.
De taal der dieren zou in 1953, twee jaar na dit typoscript dus, verschijnen in de Ultimatumreeks van De Bezige Bij. Inhoudelijk zijn er af en toe significante verschillen. Op blad 9 werd met pen een zin tussengevoegd, op blad 18 het oneindigheidsteken. Van blad 36 en 37 ontbreekt de onderste helft, met verlies van drie kwatrijnen.
Bijgevoegd: Hans Andreus, De taal der dieren. Amsterdam, De Bezige Bij, (1953). Ingenaaid. 48 p. Gedrukt in een oplage van 500 genummerde exemplaren. 1e druk. Omslagtekening Lucebert. Ultimatumreeks II,1.

2. ARENDS, Jan ‘Smeer of De weldoener des vaderlands’. Toneelstuk in doorslag van typoscript met drie getypte brieven aan ‘Geachte Heer [Willy] Pos’. 1. 27,4 x 21,3 cm. 66 + 3 + 6 bladen. Alleen recto. Niet gesigneerd en niet gedateerd. 2. 27,5 x 21,6 cm. Eén blad. Alleen recto. Gesigneerd ‘J. Arends’ en gedateerd ‘Dinsdag 22 Augustus [1961]’. 26 regels tekst. 3. 27,5 x 21,6 cm. Eén blad. Alleen recto. Gesigneerd ‘J. Arends’ en gedateerd ‘Brussel Zaterdag, [26 augustus 1961]’. 21 regels tekst. 4. 27,5 x 21,6 cm. Eén blad. Alleen recto. Gesigneerd ‘Jan Arends’ en gedateerd ‘Brussel 27-8-61’. 29 regels tekst.
€ 1200 > voor € 600
* Volledige tekst van het pas in 2009 ontdekte en in 2010 gepubliceerde toneelstuk, waarvan slechts één andere doorslag bekend is. Dit vermakelijke toneelstuk is een parodie op de reclamewereld en een knipoog naar de actualiteit van de zomer van 1960, toen Nederland getroffen werd door een epidemie, veroorzaakt door een schadelijk antispatmiddel in margarine van het merk Planta. Tot een opvoering van Smeer is het bij leven van de auteur nooit gekomen.
Deze doorslag wijkt enigszins af van de gepubliceerde versie; het eigenlijke stuk wordt hier voorafgegaan door een veelzeggend motto: ‘Het is niet nodig de waarheid te kennen om het bedrog te doorzien’. In de drie begeleidende brieven aan Willy Pos (1912-1977), directeur van de Amsterdamse Toneelschool, gaat Arends uitgebreid in op de achtergronden bij zijn stuk.
In de eerste brief schrijft hij dat het hem ook in Brussel financieel ‘niet zo voor de wind’ gaat. ‘Ik pas hier op een huis voor mensen die ee[n] half jaar in het buitenland zijn. Van die gelegenheid heb ik gebruik gemaakt om het toneelstuk te schrijven dat ik u hierbij toezend. U zult ontdekken dat het werkelijk toneel is waar spelers en toeschouwers, plezier aan kunnen beleven’. En: ‘Ik heb het stuk in minder dan een week geschreven, het kan dus best zijn dat er hier en daar nog wat aan moet worden geschaafd’.
De tweede brief gaat vergezeld van een ‘nieuw fragment’: ‘[…] ik was te moe om er per brief al te diep op in te gaan […] Nu al beginnen zaken hier en daar wijziging te ondergaan terwijl de figuur van Geldmaker veel meer kleur moet krijgen’. Arends stelt zich wat onderdanig op: ‘Ik weet dat ik veel van U vraag en nu heb ik het gevoel alsof ik huiswerk instuur voor een schriftelijke cursus’. Eenzaam is de schrijver ook: ‘Nog altijd alleen hier in dit huis. Het is een voordeel maar soms zou ik willen dat ik met iemand kon praten’.
In de derde brief aan Pos, die weer een herziening begeleidt, geeft Arends nog enkele bespiegelingen: ‘Het enige wat mij in de eerste acte een beetje blijft hinderen is het telefoongesprek. Daar weet ik echter geen mouw aan de passen. Het zal het beste zijn het sterk te bekorten. Nu wil ik ook de tweede acte nog hier en daar weizigen [sic] maar niet zo ingrijpend’.

3. HUSSEM, Willem Album met 39 ingeplakte, deels gesigneerde originele typoscripten van gedichten. 32,8 x 28,0 cm (album), 21,5 x 13,7 cm (typoscript). 30 bladen typoscript, 9 bladen doorslag van typoscript. Alleen recto. Afzonderlijk gesigneerd (34 x) en gedateerd (26 x).
Verkocht
* Interessante en representatieve collectie typoscripten uit de periode 1961-1966, voorafgegaan door een originele portretfoto van de dichter. Prachtig poëtisch document!