Nieuwsbrief 873: J. van Krimpen

JAN VAN KRIMPEN (1892-1958) was de meest vooraanstaande Nederlandse typograaf van de twintigste eeuw – en dat zegt heel wat. Als boekbinder en kalligraaf begonnen wijdde hij zich in de jaren 10 aan poëzie en typografie. Van 1917-1925 gaf hij een reeks poëziebundels uit (zie voor een handig overzicht van de Palladiumreeks dit artikel van Menno Voskuil). In 1925 tot wasdom gekomen, trad hij in dienst van de gerenommeerde drukkerij Joh. Enschedé in Haarlem, waar hij tot zijn overlijden zou blijven. Deze nieuwsbrief behandelt een aantal bijzondere uitgaven uit Van Krimpens jongere jaren.

Met 19 door Van Krimpen handgeschilderde initialen

1. (KRIMPEN, J. van) Het Jaar der Dichters. Muzenalmanak voor 1915. Samengesteld door J. Greshoff. Amsterdam, Van Looy, 1914. Verguld donkerbruin heelleder met vier ribben en blindgestempelde initialen van Van Krimpen op het achterplat (supralibros? Origineel omslag meegebonden). Omslag, typografie en negentien handgeschilderde initialen in groene, rode, bloedrode, blauwe en oranjebruine inkt van Jan van Krimpen. (16), 160 p. Onafgesneden. Gezet uit de Hollandsche Mediæval van S.H. de Roos. 1e druk. Band op rug en langs de randen flink geschaafd (kwetsbare leersoort). Enkele notities in potlood.
Verkocht
* Eén van de slechts 4 exemplaren met door Van Krimpen handgeschilderde initialen en een luxe lederen uitgeversband. Dit is nummer v, op naam gedrukt voor Jan van Krimpen zelf. Dit binnen de editie van 15 Romeins genummerde luxe-exemplaren, gedrukt op Haesbeek-Hollandsch van G.H. Bührmann, waarvan alleen de nummers iv, v, vi en vii handgekleurde initialen bevatten.

De initialen wijken af van de gedrukte, zoals u kunt zien bij de zwierige Z in het Sonnet (van A. Roland Holst) hierboven en de meer blokvormige Z die is afgebeeld bij nummer 3 in deze nieuwsbrief. Het is een genoegen om de details te vergelijken!

Deze bekende almanak – met werk van o.a. Bloem, De Haan, Van der Leeuw, Van Nijlen en Roland Holst – in zijn meest begeerlijke uitvoering en tevens het eerste boek volledig ontworpen door Jan van Krimpen: in de initialen toont zich de hand van de meester. In velerlei opzicht een exemplaar van importantie, een boek waar Van Krimpen zich in heeft uitgeleefd. Museaal!

2. (KRIMPEN, J. van) Het Jaar der Dichters. Muzenalmanak voor 1915. Samengesteld door J. Greshoff. Amsterdam, Van Looy, 1914. Ingenaaid. (16), 160 p. Omslag, typografie en prachtige initialen van Jan van Krimpen. Onafgesneden. Gezet uit de Hollandsche Mediæval van S.H. de Roos. 1e druk. Onbeduidende vochtvlek aan rand achterzijde omslag.
€ 250
* Eén van de 15 Romeins genummerde luxe-exemplaren, gedrukt op Haesbeek-Hollandsch van G.H. Bührmann. Dit exemplaar is ongenummerd, maar werd op naam gedrukt van ‘G.H. Bührmann Amsterdam-Rotterdam op Hollandsch Papier Merk “De Haesbeek” Mat wit 56.75 c.M. 36 K.G. No 5836’, een archiefexemplaar van de papierfabrikant dus.

3. (KRIMPEN, J. van) Het Jaar der Dichters. Muzenalmanak voor 1915. Samengesteld door J. Greshoff. Amsterdam, Van Looy, 1914. Losse katernen in omslag. 144 (= 86, zie verderop) p. Omslag, typografie en prachtige initialen van Jan van Krimpen. Onafgesneden. Gezet uit de Hollandsche Mediæval van S.H. de Roos. 1e druk.
Incompleet exemplaar: enkele katernen (pagina 9-56) ontbreken.
€ 35
* Eén van de 15 Romeins genummerde luxe-exemplaren, gedrukt op Haesbeek-Hollandsch van G.H. Bührmann. Dit is nummer ii, op naam gedrukt voor C. Mensink.

4. (KRIMPEN, J. van) Het Jaar der Dichters. Muzenalmanak voor 1915. Samengesteld door J. Greshoff. Amsterdam, Van Looy, 1914. Ingenaaid. 144 p. Omslag, typografie en prachtige initialen van Jan van Krimpen. Onafgesneden. Gezet uit de Hollandsche Mediæval van S.H. de Roos. 1e druk. Iets gevlekt, rugje licht versleten.
€ 15
* Gewone editie.

Verwey gebonden door Jan van Krimpen

5. VERWEY, Albert Verzamelde gedichten. Amsterdam, Versluys, 1911. Drie delen. Heelperkament met doorgehaalde knepen (Jan van Krimpen). 392; 328; 368 p.
€ 950
* Keurige perkamenten banden met fantastische, geschilderde belettering door Jan van Krimpen in rood en zwart, een treffende voorafschaduwing van de latere letterontwerper Van Krimpen.
Met in het eerste deel de handtekening van Nini Brunt, die van 1916 tot 1929 met Van Krimpen getrouwd was. Volgens een potloodaantekening in hetzelfde deel zou Van Krimpen de banden gemaakt hebben naar een ontwerp van Nini Brunt. Boekbanden van Van Krimpen (die als boekbinder was opgeleid) zijn uiterst schaars. Museaal!

6. GRESHOFF samenst., J., VERHAEREN, Emile, voorwoord A la gloire de la Belgique. Anthologie de la littérature belge. Avec une lettre-préface de Émile Verhaeren / Les écrivains d’expression francaise. Amsterdam, S.L. van Looy, 1915. 18 x 14 cm. Ingenaaid. 1e druk. Wat roestig en gevlekt. ‘Couverture et titre par J. van Krimpen’. Voorin roest door inliggend krantenknipsel uit 1932 over het overlijden van Max Elskamp. Potloodaantekeningen.
€ 50
* Met in potlood een opdracht van Greshoff: ‘Voor den goeden Kees [Lekkerkerker],/ van den Schr.’ Kees Lekkerkerker was de secretaris van Greshoff in de tweede helft van de jaren 30 – beiden woonden in Brussel. Vroeg werk van Jan van Krimpen.

7. ERENS, Frans Berbke. Arnhem, Hijman, Stenfert Kroese & Van der Zande, 1923. Heelleer met vergulde rugbelettering en versiering op voorplat; in met verguld lederen titelschild afgezet kartonnen foedraal (contemporaine, ongesigneerde privéband). 40 p. Gedrukt onder leiding van Jan van Krimpen naar typografie van dezelfde in rood en zwart in een oplage van 155 exemplaren.
€ 2450
* Dit is een van de 5 exemplaren GEDRUKT OP PERKAMENT. Palladium. Uit de bibliotheek van M.B.B. Nijkerk.
Hoewel een zeer kostbaar boek in de tijd, bleek de luxe oplage volgens een prospectus van Palladium in hetzelfde jaar al uitverkocht.

Gebonden door Van Krimpen

8. HOOFT, P.C. Sonnetten. (Arnhem, Hijman, Stenfert Kroese & Van der Zande), 1923. Wijnrood heelmarokijn met rugtitel in goud. Met latere schuifhoes. (2), 66 p. Gedrukt onder leiding van J. van Krimpen in rood en zwart in een oplage van 150 exemplaren. 1e druk. Enkele kleine schaafplekjes. Verbruining langs de rand van de schutbladen door de leerrand ertegenover. Notitie in pen op schutblad (‘Ars naturae magistra’).
€ 200
* Dit boek zou zijn gebonden door uitgever en typograaf Jan van Krimpen, die voor boekbinder was opgeleid, blijkens een los inliggend briefje: “SL Hartz is van mening dat dit boek door H.[sic – moet J. zijn] van Krimpen zelf is gebonden”. Sem Hartz was meer dan twintig jaar lang een naaste medewerker van Van Krimpen, ze waren ook goede vrienden.

9. ROLAND HOLST, R.N. Overpeinzingen van een bramenzoeker, ingeleid door Arthur van Schendel. (Arnhem, Hijman, Stenfert Kroese & Van der Zande), (1923). Ingenaaid. (2), 128 p. Gezet uit de Caslon en gedrukt onder leiding van J. van Krimpen in rood en zwart in een oplage van 150 exemplaren. 1e druk. Rug beschadigd, omslag op de vouwen gescheurd.
Verkocht
* Dit exemplaar is op naam gedrukt voor de toen nog piepjonge uitgever A.A.M. Stols. Palladium.

10. (SAMBLANX, Ch. de) SCHAGEN, J.C. van Narrenwijsheid. Arnhem, Hijman, Stenfert Kroese en Van der Zande, 1925. Verguld heelleer (Ch. de Samblanx). Origineel omslag meegebonden. 32 p. Gedrukt door Joh. Enschedé in rood en zwart in een oplage van 160 exemplaren. Typografie en initialen van J. van KRIMPEN. 1e druk. In uitstekende conditie.
€ 475
* ‘Ge hadt God en de wereld lief./ Toen sprong Uw bretel los.’ De eerste druk van Van Schagens bekendste werk, in een prachtige klassieke luxe boekband. Palladium.

11. (PALLADIUM) Collectie van zes prospectussen.
€ 350
* 1. Palladium. Juli 1920. Vouwblad. Met op de voorzijde het Palladium-vignet door Bernard Essers. Op Haesbeek.
* Eerste prospectus, waarin wordt medegedeeld dat vijf door Van Krimpen uitgegeven titels zijn overgenomen door Palladium (‘pre-Palladium’) en dat als eerste titel is verschenen Deirdre en de Zonen van Usnach door A. Roland Holst.
2. Joan Luykens Duytse lier. 1921. Vouwblad. Op geschept papier met watermerk ‘Palladium’.
3. Palladium. Tot Januari 1922 verschenen boeken. 1922. Geniet. (8) p. Onopengesneden. Op geschept papier met watermerk ‘Palladium’.
4. Hetzelfde werk. Op gewoon papier.
5. Palladium. Inkeer, verzen van P.N. van Eyck. April 1922. Plano. Alleen recto. Op gewoon papier.
6. Palladium. Tot April 1923 verschenen en voor dit jaar in voorbereiding zijnde boeken. 1923. Geniet. (8) p. Op papier met watermerk ‘Palladium’.

12. (KRIMPEN, J. van). BOUDIER-BAKKER, Ina De straat. Amsterdam, P.N. van Kampen & Zoon, 1927. Verguld halfleder met gemarmerde platten. (4), 124 p. Gezet uit de Lutetia en gedrukt door de firma Enschedé in een oplage van 100 genummerde exemplaren. Kop verguld.
€ 125
* Uitgave ter gelegenheid van Boudiers 25-jarig schrijversschap. Van Krimpen was verantwoordelijk voor de typografie en ontwierp de prachtige rode initialen.

13. (KRIMPEN, Jan van). DUINKERKEN, Anton van Onder Gods ogen. Gedichten. Maastricht, Stols, 1927. Ingenaaid. Onafgesneden. (4), 68 p. Gezet uit de Caslon en gedrukt in rood en zwart in een oplage van 350 genummerde exemplaren. Met prospectus. 1e druk. Rugje onderaan beschadigd.
Verkocht
* Dit exemplaar werd onder het colofon op naam gedrukt van Jan van Krimpen.
Debuut van de nog maar 24-jarige Van Duinkerken, bestaande uit drie series gedichten. Trajectum ad Mosam 22. Van Dijk 112.