Nieuwsbrief 883: Om & nabij de tien minuten

Deze nieuwsbrief bevat allerlei verrassingen, van een stukje Toergenjew ondergeschikt gemaakt aan de Koninklijke Bibliotheek tot een omslagontwerp getekend door Klaas Gubbels. Schitterende luxe edities (Vestdijk, een van 5 exemplaren), een vroeg handschrift van Jules Deelder, nagekomen Bijen, en speciale aandacht voor de dichtervorst-door-afstamming (of toch niet?), burgemeester en verzetsheld (dat wel!) Louis de Bourbon.

1. BITTREMIEUX, Clem / Louis LEBEER (keuze) Prenten en verzen uit België. Aangeboden ter gelegenheid van het gouden jubileum 1911-1961 van de n.v. Etablissements Plantin Antoine Dansaertstraat 66-72 Brussel 1 / Poèmes et gravures de Belgique. Souvenir offert à l’occasion du cinquantenaire 1911-1961 de la s.a. Etablissements Plantin 66-72 rue Antoine-Dansaert Bruxelles 1. Brussel, Etablissements Plantin, 1961. 23 x 20 cm. Ingenaaid. 64 p. Typografie Fernand Baudin. 1e druk.
Verkocht
* Prachtig boek, geïllustreerde poëziebloemlezing en letterproef in één. Met gedichten van o.a. Richard Minne, Paul van Ostaijen, Maurice Gilliams, Emile Verhaeren en Willem Elsschot, en prenten naar o.a. Jules de Bruycker, Walter Vaes, Edgar Tytgat en Frans Masereel.

2. (BOMANS, Godfried). (DICKENS, Charles). D. de LANGE Het verschijnsel Charles Dickens. Een poging tot begrijpen. Utrecht/ Antwerpen, Het Spectrum, 1951. Ingenaaid. 60 p.
Verkocht
* Op het voorste schutblad gesigneerd door Godfried Bomans. Met boven de signatuur een boekhandelsetiketje van De Beverwijkse Boekhandel en de toevoeging ’12½ jaar’.

3. (BOON, Louis Paul). BORK, G.J. van Louis Paul Boon: De Kapellekensbaan en Zomer te Ter-Muren. Themanummer Mep, kritisch tijdschrift. Jaargang 2, aflevering 5. Geniet. 62 p.
Verkocht
* Schaarse, gestencilde uitgave. Mep 21.

4. BOUHUYS, Mies Blijven kijken. (Een van 15 genummerde exemplaren). (Amsterdam, Meulenhoff, 1971. Ingenaaid. 40 p. 1e druk. Keurig.
Verkocht
* ‘Onder mijn ogen dooft de zomer: een hoofd dat achterover valt. Een geur van mist. Het is opeens voorgoed oktober.’ Geschreven vlak na het overlijden van Ed Hoornik, Bouhuys’ echtgenoot. Dit is een van 15 genummerde en gesigneerde exemplaren, gedrukt op Simili Japon. Dit is nummer 3.

Louis de Bourbon

De latere dichter Louis de Bourbon werd in 1908 geboren in het Gelderse Renkum, maar toch op Franse grond: de vier poten van zijn kraambed stonden in potten met aarde uit Frankrijk. Zijn vader, Henri Charles Edouard de Bourbon (1867-1937) was pretendent voor de koningstroon van Frankrijk, omdat hij zou afstammen van Lodewijk XVI. Dat werd Louis ingepeperd, en hoewel hij er zelf niet veel aan deed, zou dit gegeven toch bepalend zijn voor zijn leven en dichterschap – het thema van ‘altijddurende ballingschap’ om de term van M.H.M. Janssen Reinen te gebruiken, wier sympathieke levensschets in Brabants Erfgoed aan dit stukje ten grondslag ligt.
De Bourbon trouwde in 1933 met Gudrun Naumann. Van 1935-1937 woonde hij met zijn groeiende gezin in Nederlands-Indië, waar hij werkte als journalist. Vanaf zijn dertigste was De Bourbon burgemeester, eerst van Escharen, en in de oorlogsjaren van de stad Oss. Omdat hij geen burgers naar Duitse werkkampen wilde sturen trad hij in 1943 af en dook hij meteen onder, waarna hij een belangrijk verzetsman werd. Na de oorlog werd hij opnieuw burgemeester van Oss, maar in 1946 hield hij het niet meer uit en nam ontslag om zich aan de letteren te wijden, een periode vol onrust waarin hij meermaals verhuisde, scheidde van zijn vrouw om met een ander te trouwen, maar daarna weer terug te komen bij zijn eerste vrouw. Ondertussen publiceerde De Bourbon een groot aantal dichtbundels en verhalen, terwijl ook zijn afstamming en de twijfels daarover bleven opspelen. In deze nieuwsbrief enkele boeken van de schrijver Louis de Bourbon, maar ook een belangrijke correspondentie die vergezeld gaat van poëziehandschriften.

5. BOURBON, Louis de Collectie brieven en handschriften, gericht aan en/of uit het bezit van Mevrouw Doris Alban.
Verkocht
* De brieven zijn zó persoonlijk van aard dat de lezer zich al snel een ongewenste indringer voelt.
1. Menukaart met reliëfdruk d.d. 25-7-1942. Handschrift in rode en zwarte inkt. 4 p. Op de voorzijde is een rond uitgeknipt groepsfotootje waarop zes personen geplakt, op de achterzijde hebben alle aanzittenden hun naam geschreven (o.a. ‘Zus’, ‘Gudrun’ [= de vrouw van De Bourbon], ‘Muis’), te beginnen met ‘LB Poëta’. De soep verwijst naar de plaats waar De Bourbon op dat moment woonde en burgemeester was: ‘Potage aux tomates d’Oss’. Boven het menu (op de binnenzijde van de kaart) heeft de dichter een hoorn des overvloeds getekend. Op de voorzijde in rode inkt het distichon ‘Als alle verwachting teloor is/rest mij toch nog de glimlach van Doris’.
2. Brief d.d. 23-4-1944. Handschrift in inkt. 21,5 x 26,2 cm. Gesigneerd ‘Louis’. Eén vel, aan twee zijden beschreven. Tweemaal gevouwen.
De Bourbon klaagt over de moeilijke tijden (hij was ondergedoken) en vertelt uitvoerig hoezeer hij zich in maatschappelijk opzicht tekort gedaan voelt: ‘Het is zo moeilijk een ziel uit te spreken op het papier, ik tracht dat al 15 jaar te doen en ik ben er nog in de verste verte niet in geslaagd. Hunkerende naar het eeuwige goud van Pindarus’ Arcadische landschappen, leef ik diep in de schaduwen van het heden en peil mijn fertiliteit uit in zelfbeklag en verbittering. (…) je zult je niet kunnen verplaatsen in den gemoedstoestand van een man, in den bloei van zijn leven, die tot volslagen werkloosheid is gedoemd, die een bedelaar is aan de trappen van anderman’s woonhuis en dagelijks de bitterheid smaakt van anderman’s mondkost’.
3. Brief d.d. 10-8-1951. Handschrift in paarse inkt. 21,5 x 27,3 cm. Gesigneerd ‘Louis de Bourbon’. Twee vellen, aan drie zijden beschreven. Tweemaal gevouwen.
De Bourbon schrijft uitvoerig over zijn vrouw, Gudrun, ‘”het zachte meisje, waarvan dichters dromen”. Maar ze is voor mij niet de sterke vrouw geweest, die ik nodig had en die ik nooit heb kunnen vinden.’. Zijn verhouding met Gudrun was blijkbaar een problematische: hij kon niet mèt en niet zònder haar leven. Veel van zijn poëzie is aan haar opgedragen en zij figureerde als de geliefde in de meeste van zijn gedichten.
4. Brief d.d. 23-1-1963. Handschrift in ballpoint. 21,0 x 27,0 en 20,8 x 26,1 cm. Gesigneerd ‘Lodewijk’. Twee aan elkaar geniete vellen, aan vier zijden beschreven. Eerste vel met briefhoofd (o.a.): ‘Prince Louis/de Bourbon/Duc de Normandie’ en een wapen.
De Bourbon schrijft uitgebreid over de diepe vriendschap die hij voor Doris voelt. Maar Gudrun is jaloers.
5. Dreigende Winter (gedicht). Handschrift in inkt. 20,7 x 29,0 cm. Eén vel, geruit, aan één zijde beschreven. Tweemaal gevouwen. 28 regels. Niet in Verzamelde gedichten. Ongepubliceerd?
6. Winter (gedicht). Als 5. 24 regels. Niet in Verzamelde gedichten. Ongepubliceerd?
7. Verloren Arcadië (gedicht). Als 5. 30 regels. Niet in Verzamelde gedichten. Ongepubliceerd?

6. BOURBON, Louis de Nocturne. Proza en poëzie uit den tijd der onvrijheid en herleving. (Met opdracht van de schrijver). Helmond, Boekdrukkerij Helmond, 1947. Ingenaaid. 68 p. Gedrukt in rood en zwart. 2e druk. Vouw voorin.
Verkocht
* Verzameling van gedichten uit de oorlogsjaren, en enkele prozaschetsen en opstellen, deels Indisch, maar ook een over de dood van Marsman. Met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur, gedateerd 3 augustus 1957.

7. BOURBON, Louis de Zelfportret. [Doorwerth? eigen beheer, 1973 of 1974?]. 29 x 20 cm. Planodruk op glanzend papier met portretje van de (gekwelde, rokende) dichter. Vouw.
Verkocht
* Gedicht. Exemplaar met handgeschreven opdracht van de dichter: ‘Met dank voor Uw medeleven./ Doorwerth, 2 october ’74’. Daartussen een gedrukte handtekening. In door De Bourbon geadresseerde en verstuurde envelop.
Bijgevoegd: interview met De Bourbon door Wim Wennekes uit een krant (’24 aug 1974′), naar aanleiding van het feit dat De Bourbon ongeneeslijk ziek is en nog éen keer zijn verhaal wil vertellen. Hij zou op 8 januari 1975 overlijden.

8. BOURBON, Louis de Zwerving. Maastricht/ Brussel, A.A.M. Stols, 1932. Later linnen met leren rugschild (Binderij Pau), origineel omslag meegebonden. (4), 48 p. Niet afgesneden. Met een tekening van Henri Jonas, in donkerblauw gedrukt op de titelpagina en het omslag. 1e druk. Fraai.
Verkocht
* Dit is nr. I van 10 Romeins genummerde exemplaren op geschept papier van Pannekoek, gesigneerd door de dichter! Poëzie met vaak een Italiaans accent, onder meer over Franciscus van Assisi. Van Dijk 265.

9. BOURBON, Louis de Zwerving. Maastricht/ Brussel, A.A.M. Stols, 1932. Ingenaaid. (4), 48 p. Niet afgesneden. Met een tekening van Henri Jonas. 1e druk. Naam op Franse titel.
Verkocht
* Gedichten met vaak een Italiaans accent, onder meer over Franciscus van Assisi. Mooi vormgegeven. Van Dijk 265.

10. (CAHIERS VAN DE DRIEHOEK). HOUWINK, Roel Om den Dood. Met een lino-snede van Jozef Peeters. Antwerpen, De Driehoek, [1926]. 18 x 14 cm. Geniet. 32 p. Gedrukt in een oplage van 300 genummerde exemplaren. 1e druk. Enkele kleine vlekjes op omslag.
€ 150
* Cahiers van de Driehoek No. 6.

11. (DE BEZIGE BIJ) De Bezige Bij. De vrije uitgeverij. Affiche. 1945. 64,5 x 43,0 cm. Gedrukt door J. van Boekhoven in Utrecht. Viermaal gevouwen (geweest), scheur van ca. 12 cm. op een vouw, wat roest.
€ 25
* Iconisch en kleurrijk, door Fedde Weidema ontworpen affiche: een bij bevrijdt zich en vliegt op uit een boek.

12. (DE BEZIGE BIJ) Het klein lubber lied- en fotoboek. [Amsterdam, De Bezige Bij, 1952]. Cahiersteek. (24) p. Rijk geïllustreerd met foto’s en illustraties. 1e druk. Roestvlekjes op omslag.
Verkocht
* Zeldzame gelegenheidsuitgave, met het logo van De Bezige Bij op de laatste pagina, bij de bruiloft van uitgever Geert Lubberhuizen en Anneke Simonis op 1 november 1952. Toepasselijke balladen over uitgeverspraktijken, drinkliederen en een afdeling ‘Geerts omgang met vrouwen’. Overigens was het mevrouw Anneke Lubberhuizen die haar man, na krap drie jaar huwelijk, voor een ander verliet.

13. DEELDER, J.A. Om & nabij de tien minuten (fragment). Handgeschreven gedicht. Circa 1970. 21 regels. Gesigneerd ‘Jules A Deelder/ R’dam’. Eenmaal gevouwen, iets verkleurd.
Verkocht
* Vroeg handschrift van een bij ons weten ongepubliceerd, of in ieder geval ongebundeld gedicht! Gezien het handschrift en de stijl zouden wij het eind jaren zestig dateren, in ieder geval niet na 1970. Niet in Vrijwel alle gedichten (Amsterdam 2004). Handschriften van Deelders gedichten, zeker zo vroeg als dit, komen zelden in de handel.

14. GUBBELS, Klaas Klaas Gubbels ’74-’76. Amsterdam, Mart Spruijt, (1976). Ingenaaid met omslag. Geïllustreerd. (28) p. 1e druk.
Verkocht

15. GUBBELS, Klaas Klaas Gubbels ’74-’76. Amsterdam, Mart Spruijt, (1976). Ingenaaid. Geïllustreerd. (28) p. 1e druk.
Verkocht
* Zeer bijzonder exemplaar: niet alleen tekende de kunstenaar een paginagrote tafel in potlood op het voorste schutblad (gesigneerd en gedateerd ’76 / K. Gubbels’), ook is dit exemplaar voorzien van een omslag van doorzichtig vliegerpapier, waarop de kunstenaar in potlood precies het stofomslag van de handelsuitgave heeft nagetekend en geschreven. In de tafel schreef hij ‘Roze Maken’; het enige verschil met het stofomslag is dat hij deze tekening monogrammeerde: ‘KG, 76’.

16. GUBBELS, Klaas Klaas Gubbels ’74-’76. Amsterdam, Mart Spruijt, (1976). Linnen. Geïllustreerd. (28) p. 1e druk.
Verkocht
* Eén van de 250 door de kunstenaar genummerde en gesigneerde exemplaren die werden gebonden en voorzien van een originele, los bijgevoegde, genummerde en gesigneerde litho van 21 x 28,5 cm. De litho bij dit exemplaar is linksonder genummerd ’13/75′ en rechtsonder gesigneerd ‘K. Gubbels ’79’.

17. GUBBELS, Klaas, en Tim KRABBÉ De man die de Babson task wilde maken. Met tekeningen van Klaas Gubbels. Arnhem, Nova Zembla, 1986. Twee delen in omslag. Ingenaaid. Gedrukt in een oplage van 500 genummerde exemplaren. 72 p.; ongepagineerd, in rood en zwart.
Verkocht
* Over schaken.

18. GUBBELS, Klaas, en Ton LENSINK Het kind met de grote voeten. (Met 23 tekeningen van Klaas Gubbels). Arnhem, Nova Zembla, 1983. Ingenaaid met omslag. (48) p. Gedrukt in een oplage van 360 genummerde exemplaren. 1e druk.
Verkocht

19. HERMANS, W.F. Mandarijnen op zwavelzuur. Groningen, De Mandarijnenpers [= eigen beheer], 1963. Ingenaaid. Vierkant 4to. 248 p. Geïllustreerd. 1e druk. Wat holgelezen, cellofaan op rug laat (als bijna altijd) los.
Verkocht
* Door de auteur zwierig gesigneerd op pagina (4). Eerste druk van een nog altijd zeer leesbare, humoristische klassieker. JS 199.

20. KOUSBROEK, Rudy Begrafenis van een keerkring. Gevolgd door Eight love-poems. Den Haag, Stols, 1953. Ingenaaid (omslag Lucebert). 48 p. 1e druk. Rugje (als meestal) wat verbruind.
Verkocht
* Uit de bibliotheek van uitgever Rob van Gennep, met zijn naam in piepkleine letters op de titelpagina. Van Dijk 920.

21. KRABBÉ, Jeroen, en J.H. van GEEMERT Alles bleef zoals het niet was. (Met dertien genummerde en gemonogrammeerde prenten van Jeroen Krabbé). (Amsterdam, De Beuk, 1992). 13 vouwbladen en colofonblad in omslag, tezamen in linnen overslagdoos. Gedrukt in een oplage van 60 door dichter en kunstenaar gesigneerde exemplaren. 1e druk.,
€ 145
* Alle prenten werden door Jeroen Krabbé genummerd en gemonogrammeerd, alle gedichten werden door Van Geemert gemonogrammeerd.
Bijgevoegd: de handelseditie van deze uitgave.

22. (LEHMANN, L.Th.). J. BERNLEF en K. SCHIPPERS Gesprek met L.Th. Lehmann. Drukproef van het interview, verschenen in De Gids van juni 1964. (18) p.
€ 12
* Drukproef met een twaalftal typografische correcties in inkt door een redacteur.

23. NIJLEN e.a., Jan van Liber amicorum A.A.M. Stols. 1922-1947. Den Haag, 1947. Losbladig (als uitgegeven). 8 p. Gedrukt in blauw en zwart in een zeer beperkte oplage. Uiterst zeldzaam.
Verkocht
* In 1947 was het 25 jaar geleden dat Stols zijn eerste boek uitgaf. ‘Een Liber amicorum dat had moeten verschijnen bracht het niet tot boekvorm. Toen de eerste proeven waren getrokken bleek dat er niet genoeg geld was om er een uitgave van te maken, Stols waardig qua uitvoering. Stols zelf had de helpende hand kunnen bieden, maar hij liet het na omdat de inhoud hem niet beviel: een deel ervan bestond uit louter zouteloze stereotiepe loftuitingen’ (C. van Dijk, Alexandre A.M. Stols. 1900-1973. Uitgever typograaf (Zutphen 1992)).
Deze proef bevat drie gedichten, van P.N. van Eyck, Pierre Kemp en Jan van Nijlen. Uit het colofon: ‘Bij de gelegenheid van het 25 jarig jubileum van de uitgever A.A.M. Stols wordt door de samenwerking van vrienden in binnen- en buitenland een Liber Amicorum voorbereid. Mogen deze enkele proefpagina’s hiervan een voorloopigen indruk geven’. Niet in de NCC.

24. TOERGENJEW, I.S. De huisgeest. Een fragment op papier opgedragen en aangeboden door de Papierhistorische Collectie aan haar oprichter Henk Voorn ter gelegenheid van zijn 75ste verjaardag 29 september 1996. [Den Haag, Koninklijke Bibliotheek], 1996. 23 x 15 cm. Cahiersteek. 8 p. Gedrukt in 30 exemplaren door Kees Thomassen met assistentie van Veronica van Verschuer en Henk Porck.
Verkocht
* Mooi uitgevoerd papierhistorisch grapje met een tekst die speelt in een lompenmolen (voor de fabricatie van papier). Dit is éen van de 5 Romeins genummerde luxe-exemplaren, gedrukt ‘op papier dat in de zomer van 1996 gemaakt is van gebruikte kleding van KB-medewerkers’, extravagant kersenbloesemkleurig papier met franjedraden, gemalen op de Papierhistorische afdeling in de ‘Peter Beater’ van Peter Gentenaar, en geschept onder leiding van Aliza Thomas. Het watermerk in het omslag werd ontworpen door Rens Top, het watermerk in het binnenwerk door Robert Eksteen. Onder het colofon gesigneerd door Veronica van Verschuer, Henk Porck en door de drukker, Kees Thomassen. Bizar boekje, én zeer fraai uitgevoerd!

25. TOERGENJEW, I.S. De huisgeest. Een fragment op papier opgedragen en aangeboden door de Papierhistorische Collectie aan haar oprichter Henk Voorn ter gelegenheid van zijn 75ste verjaardag 29 september 1996. [Den Haag, Koninklijke Bibliotheek], 1996. 20x 15 cm. Cahiersteek. 8 p. Gedrukt in 30 exemplaren door Kees Thomassen met assistentie van Veronica van Verschuer en Henk Porck.
Verkocht
* Mooi uitgevoerd papierhistorisch grapje met een tekst die speelt in een lompenmolen (voor de fabricatie van papier). De luxe-editie van 5 exemplaren werd gedrukt ‘op papier dat in de zomer van 1996 gemaakt is van gebruikte kleding van KB-medewerkers’, gemalen op de Papierhistorische afdeling in de ‘Peter Beater’ van Peter Gentenaar, en geschept onder leiding van Aliza Thomas. Dit is echter een van 25 exemplaren gedrukt op handgeschept lichtgroen ‘KB papier’, gesigneerd door Van Verschuer.
Bijgevoegd: de tekst van het binnenwerk (pagina 3-6), wél gedrukt op van gebruikte kleding van KB-meewerkers gemaakt papier.

26. VESTDIJK, S. Kermisorgels & smetteloze helden. (Met een niet ondertekende verantwoording). Zonder plaats, Innocente, 1986. Verguld halfperkament met met glanzend Japans sierpapier overtrokken platten (Binderij Phoenix). (32) p. Met de hand gezet en gedrukt in blauw en zwart op Immortal Fire in een oplage van 60 genummerde exemplaren. 1e druk.
Verkocht
* Zonder toestemming uitgegeven gedichten, naar (vrijwel) ongepubliceerde handschriften, fraai gedrukt door Pim Witteveen. Eén van de slechts 5 romeins genummerde luxe-exemplaren in een fantastische band van David Simaleavich. Dit is nummer V.

27. VESTDIJK, S. Kermisorgels & smetteloze helden. (Met een niet ondertekende verantwoording). Zonder plaats, Innocente, 1986. Linnen (Binderij Phoenix). (32) p. Met de hand gezet en gedrukt in blauw en zwart op Immortal Fire in een oplage van 55 genummerde exemplaren. 1e druk.
Verkocht
* Eén van de 20 door Binderij Phoenix in linnen gebonden exemplaren.

28. (VREE (vert.), Freddy de). Pierre LOUYS Geheime Gedichten. (Vertaald en ingeleid door Freddy De Vree). (Utrecht, Uitgeverij Lion, 1980). Geniet. 32 p.
Verkocht
* Erotische gedichten in het Frans en het Nederlands. Met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de vertaler op de titelpagina: ‘Voor Jan van de Watering/ deze (gedrukt: Geheime Gedichten)/ in vriendschap./ (sign.)/ XI 80”

29. WISSEN, Driek van Europese verkiezingen. Zoeterwoude-Dorp, De Uitvreter, 2004. Ingenaaid. 12 x 11 cm. Cahiersteek. (4) p. Met de hand gezet en gedrukt ter ere van de 61ste verjaardag van Beertje Brom in een beperkte oplage.
€ 15
* De Uitvreter A 180.

30. ZWAGERMAN, Joost Je gaf me. (Amsterdam, Amsterdam Book Fair, 2013). 28,1 x 19,2 cm. Tweezijdig bedrukte plano. Met de hand gezet uit de Goudy Old Style en gedrukt in rood en zwart door De Carbolineum Pers op geschept papier in een oplage van 75 genummerde exemplaren (‘bestemd voor alle deelnemende antiquaren en tien waeraghtige bibliophielen’). 1e druk.
Verkocht
* Uitgedeeld (selectief) op de jaarlijkse International Amsterdam Book and Print Fair in de Passenger Terminal (PTA) te Amsterdam, 2013.