Nieuwsbrief 935: André Swertz

Begin 1980 of 1981, ik was vijftien of zestien jaar en bevlogen van literatuur, bezocht ik met mijn vader de Europese Antiquarenbeurs in Maastricht. Ik was diep onder de indruk van de boeken en de prijzen die ervoor gevraagd werden. Ergens halverwege de tweede rij was de stand van antiquariaat Reflex. ‘Pappa, die man lijkt op Karel Appel’, fluisterde ik tegen mijn vader. Er stond een rijtje eerste drukken van Achterberg in de stand en de man die op Karel Appel leek hoorde geamuseerd aan hoe ik alle jaartallen en oplages van die bundels uit mijn hoofd opdreunde. Hij vond me vast een wijsneus.

Af en toe kwam ik met mijn vader in zijn indrukwekkende winkel aan Achter Sint Pieter 4 in Utrecht. Meestal kocht mijn vader wel iets, maar niet veel. Later werd ook ik geen beste klant, tijdens mijn studie had ik immers geen cent te makken, zoals het hoort. Maar zijn catalogi las ik van a tot z en ik leerde er enorm veel van.

Toen ik in 1994 mijn antiquariaat begon, had ik wel een doel voor ogen: ooit zo’n zaak te hebben als André, en zo’n antiquaar te worden als André, het leek me onmogelijk, maar het was mijn ideaal. Vanaf het moment dat ik antiquaar werd leerde ik André op een andere manier kennen: iemand die heel collegiaal en enorm betrouwbaar was, die me iets gunde en me af en toe een inkoop toeschoof, terwijl we toch in dezelfde, tamelijk kleine vijver aan het vissen waren. In 1998 werd ik lid van de antiquarenvereniging, de NVvA, en al snel vroeg hij me lid te worden van de beurscommissie. Dat was altijd gezellig, het eindigde vaak in uitbundige etentjes. André was een harde werker, maar ook een gangmaker, zowel in zijn werk als tijdens de feesten en partijen van de NVvA. We handelden af en toe samen, begonnen zelfs samen aan een groot project dat gelukkig niks geworden is en het leven ging jaren door alsof het nooit zou veranderen.

Toen André in 2017 getroffen werd door een herseninfarct was de schok groot, bij iedereen. Hij stuurde een mail rond waarin hij beloofde over een paar maanden weer de oude te zijn. Begin 2018 was ik ontroerd hem onverwacht te zien tijdens de nieuwjaarsborrel van de NVvA. We hebben toen lang gepraat en op een bepaald moment zei hij: ik kan niet meer werken en mijn voorraad gaat naar de veiling, of heb jij interesse? Nou, voor de literatuur en bibliofilie wel. Een week later bezocht ik hem en binnen vijf minuten waren we er in grote lijnen uit, maar het ging hem duidelijk aan het hart toen we met een bus kwamen voorrijden.

Natuurlijk had hij nog last van zijn infarct, maar ik vond hem nog steeds de André zoals ik die kende, misschien nog wat meer ontremd in zijn uitspraken dan vroeger, al vond hij het zelf maar niks dat hij niet meer kon werken. We telefoneerden af en toe en een jaar later kocht ik nog wat appeltjes voor de dorst van hem, die hij nog bewaard had.

Op nieuwjaarsdag is André onverwacht overleden. Ik hield van hem, maar dat kon niet anders, ik ben hem dankbaar voor van alles en zal hem enorm missen.

Fokas Holthuis / mede namens Paul Snijders

Gedenkwebsite voor André Swertz met bijdragen van nabestaanden en andere meelevenden

1. ACHTERBERG, Gerrit Collectie van 46 door Achterberg beschreven kaartjes afkomstig uit de kaartenbakken van de Dialecten commissie / Instituut voor Dialectologie van de Akademie van Wetenschappen. Elk 12,8 x 8,8 cm. Circa 1950.
€ 400
* Achterberg was voor het Instituut werkzaam vanaf 1947. Op de kaartjes noteerde Achterberg onder welke namen diverse akkers, gronden en weilanden in de betreffende regio (voornamelijk Friesland en Noord-Holland) bekend waren. Op de kaartjes staan die namen, de plaatsen en soms met toevoegingen als ‘bouwland’, ‘wei of hooiland’ of bronvermeldingen. We komen poëtische benamingen tegen als ‘Huftelingesloot genaamd de boerenjans’, ‘Aaltjeland naast Jetskereed’, ‘Eeuwige Leven Achter Honk’, ‘Achteruit bij ’t Doodsveld’ en ‘aan de Bilhofreed’. 32 kaartjes dragen het stempel ‘Form. N.A.K. 1948/1949’.
Antiquaar André Swertz noteert: ‘De vorige eigenaar heeft mij verklaard dat hij dagen op het Instituut duizenden kaartjes heeft doorgekeken en van de bibliothecaris toestemming heeft gekregen de kaartjes te wisselen voor door hem gekopieerde kaartjes. Was een monnikenwerk!!, dat hierbij toch nog te gelde is gemaakt!’
Zie ook Wim Hazeu, Gerrit Achterberg, p. 444.

2. BERG, Arie van den Hondeleven. (Met illustraties van Rinke Doornekamp). Utrecht, Reflex, 1979. Linnen met stofomslag. 40 p. 1e druk.
€ 25
* Eén van de 30 genummerde en gesigneerde luxe-exemplaren, gedrukt op 120-grams Florence en gebonden in linnen. Novellen-reeks 3.

3. BRÜLL, Jean Overzicht van de bijdragen van en over S. Vestdijk in letterkundige- en algemeen kulturele tijdschriften uit de jaren 1930-1972. (Vijf delen met opdracht aan André Swertz). Utrecht, HES Publishers, 1977-1980. Vijf delen. 100; 88; 136; 160; 216 p. 1e druk. Ruggen verbleekt.
€ 40
* Alle delen met handgeschreven, gesigneerde opdracht aan André Swertz. De uitvoerigste in deel 1: ‘Niet voor de verkoop/ wel voor André Swertz/ als tegenprestatie voor de/ t.s. lenerij’. Er bestaat ook een deel 6, Register, maar dat is niet voorhanden.

4. BUDDINGH’, C. 5 gedichten. (Met vijf ingeplakte foto’s van schilderijen van Piet de Koning). Utrecht, Reflex, 1983. Ingenaaid in omslag. (16) p. Gedrukt in een oplage van 150 genummerde en door auteur en kunstenaar gesigneerde exemplaren. 1e druk. Heeft wat vocht gehad aan de onderzijde.
€ 40

5. (COUPERUS, Louis). BREUGELMANS, R. Louis Couperus in den vreemde. Tweede herziene en aangevulde druk. Leiden, Eigen beheer (distributie Antiquariaat André Swertz), 2008. Ingenaaid. 132 p. Geïllustreerd. Gedrukt in een oplage van 125 exemplaren. 2e druk.
€ 15
* Nuttige en zeer informatieve bibliografie van de Couperusvertalingen in alle talen. Gedrukt in groot lettertype. N.B. Dezer dagen verscheen de sterk aangevulde en fraai in kleur geïllustreerde derde druk, van de hand van Ruud Veen! Deze is te bestellen via de website Couperus-Collectie.

6. FERWERDA, Frits Tweehonderd anagrammen. Utrecht, Reflex, 1983. Ing. 24 p. Oplage 250 genummerde (plus 100 ongenummerde) exemplaren.
€ 10
* Tweehonderd anagrammen op basis van het gezegde ‘de kip met de gouden eieren slachten’. Een leuke: ‘Uncle Sam heet in Peking ‘De tere dode” Nog een: ‘Mulisch tekende een God die peren at’. En zo nog 198 meer, de één nog krankzinniger dan de ander. Knap hoor! Jaarwisselingsgeschenk 1983/1984. Niet in de handel.

7. HART e.a., Maarten ‘t Avondretour Utrecht 20 april 1978. Gedichten van Arie van den Berg, Chr.J. van Geel, Nol Gregoor, Maarten ’t Hart, Wouter Kotte (en) J.W. Oerlemans. Uitgegeven ter gelegenheid van een poëzie-avond van Salix Alba. Utrecht, Reflex, 1978. Ingenaaid met omslag. (32) p. Gedrukt in een oplage van 250 genummerde exemplaren. 1e druk.
Verkocht

8. HARTEN, Jaap De pruim van Mae West en de Kop van Jut. Utrecht, Reflex, 1979. Linnen met stofomslag. 40 p. 1e druk.
Verkocht
* Eén van de 30 genummerde en gesigneerde luxe-exemplaren, gedrukt op Cleopatra van Bührmann-Ubbens en gebonden in linnen. Novellen-reeks 1.

9. HOLSBERGEN, J.W. De neef uit Canada. Utrecht, Reflex, 1979. Linnen met stofomslag. 40 p. 1e druk
Verkocht
* Eén van de 30 genummerde en door de auteur gesigneerde luxe-exemplaren op 120 grams Florence van Lutkie en Smit en gebonden in linnen. Novellen-reeks 2.

10. KUIK, Dirkje De nachtcactus bloeit. Utrecht, Reflex, 1982. Linnen met stofomslag. 148 p. 1e druk.
Verkocht
* Eén van de 30 genummerde en gesigneerde luxe-exemplaren, gedrukt op 140 grams Hollands luxe druk van Van Gelder, gebonden in linnen en, los bijgevoegd, voorzien van twee originele, genummerde en gesigneerde etsen. Dit exemplaar bevat helaas maar éen originele ets.

11. KUIK, Dirkje Het zwart konijn. (Met twee oorspronkelijke, genummerde en gesigneerde etsen door de auteur (los bijgevoegd)). Sub Signo Libelli, 1983. Ingenaaid met omslag. 8 p. Met de hand gezet en gedrukt in een oplage van 140 exemplaren.
Verkocht
* Bloedmooie SSL-uitgave. De ene ets is los ingevoegd achterin de uitgave, de andere ets is afgedrukt op groot formaat: 50 x 35 cm. Gedrukt ter gelegenheid van het verschijnen van het eerste deel van de SSL-bibliografie door R. Breugelmans, 107 maal Sub Signo Libelli bij uitgeverij Reflex. Breugelmans 107.

12. MARSMAN, H. Brieven aan die zeer ver en zeer nabij is/ beide. [Utrecht], (Reflex, 1978). Ingenaaid. (16) p. Gedrukt in paars op Hahnemühle-papier in een oplage van 175 exemplaren.
€ 15
* Facsimile-uitgave van Marsmans eigenlijke debuut, dat de dichter in 1920 uitschreef in 25 exemplaren. Tekst niet in het Verzameld Werk. Jaarwisselingsgeschenk 1978/1979. Niet in de handel.

13. MILLER, Henry ‘Myself, I never buy expensive books’… [Hoogeveen, De Breukenpers, 1997]. Twee vouwbladen. (8) p. Kleurige illustratie. Met de hand gezet en gedrukt in een beperkte oplage op geschept Roma-papier. 1e druk.
€ 45
* Citaat uit een ongepubliceerde brief, gedrukt ter gelegenheid van de 50e verjaardag van antiquaar André Swertz. Met een mooi contramine-plaatje, waarvan de maker helaas niet wordt vermeld.

14. MORGENSTERN, Christian De knie en andere gedichten. Vertaald door Johan van Nieuwenhuizen. (Deutsch mit niederländischer Übersetzung). Vianen, Kwadraat, 1980. Linnen met stofomslag. 48 p. 1e druk. Rug zoals gewoonlijk wat verkleurd, maar verder mooi.
Verkocht
* Eén van 48 luxe-exemplaren die in linnen gebonden werden, gesigneerd door de vertaler. Deze schreef bovendien onder het colofon ‘Voor André’ [Swertz]. Met Nederlandstalige inleiding.

15. (REVE, Gerard) Dossier rond vier door André Swertz in 2001 en 2002 uitgegeven bibliofiele uitgaven.
Verkocht
* 1. De vier originele contracten van Broer Wolf Zijn Kamer, Zalig Pasen, Dromen Zijn Geen Bedrog, Een handleiding voor ‘La Grâce’ (dit is de werktitel). Alle vier ondertekend door auteur en uitgever.
2. Zeven handgeschreven brieven en kaarten van Joop Schafthuizen met ideeën en voorstellen over de uitgaven, de voortgang van de uitgaven etc. 11 bladen (waarvan éen fax).
3. De aangeleverde kopij van drie van de vier uitgaven in fotokopie van de oorspronkelijke handschriften.
4. Diverse prospectussen van de uitgaven.
5. Zeven bladen met verkooplijsten, berekeningen etc.
6. Correspondentie met Jan Keijser (Avalon Pers) en Philipp Janssen (Binderij Phoenix). 2 bladen.

16. REVE, Gerard Slager Crolus koopt een oude viool. (Met 10 rasterafdrukken van foto’s van Vincent Mentzel). New York, Kunst Editions New York, 1997. Losbladig in linnen map. 14 bladen. Vervaardigd in opdracht van JBR Organisatie-adviseurs te Zeist in een oplage van 999 genummerde exemplaren, die niet in de handel kwamen.
Verkocht
* Dit exemplaar, gemerkt ‘H.C.’ werd onder het colofon gesigneerd door Gerard Reve en Vincent Mentzel. Bovendien met een fantastische, handgeschreven opdracht van de auteur op het voorste blad: ‘Voor André Swertz,/ met Smackeluk Eeten van/ Slager Crolus./ Zulte, 13 Juli 1997.’ Zelf Reve verzamelen 75.

17. (SALIX ALBA) ‘Proza-avond Theater T’Hoogt’. Affiche. Karton. 56 x 17 cm. [Gedrukt door Eric Wittenberns (Salix Alba), deels met forse biljetletters].
Gratis af te halen (vanwege portokosten: kan niet door de bus)
* Aankondiging van een literaire avond met optredens van Arie van den Berg, Willem Brakman, C. Buddingh’ en J.W. Holsbergen, georganiseerd door Salix Alba en Reflex.

18. (SALIX ALBA) ‘Uitgeverij Reflex. Nieuw’. Affiche. Karton. 48 x 27 cm. Irisdruk. [Gedrukt door Erc Wittenberns (Salix Alba), deels met forse biljetletters].
€ 20
* Aankondiging van werk van Willy Corsari en Paul Citroen. Leverbaar op zwart en blauw karton.

19. SANDBERG, W. Experimenta typografica 3: Gnothi se auton. Utrecht, Uitgeverij Reflex, 1979. Ingenaaid met een onbedrukt omslag van Zaans Bord. (32) p. Facsimile van de clandestiene uitgave van 1945. Gedrukt in 750 exemplaren. Omslag wat roestvlekkig.
Verkocht
* “Know Thyself”. Reprint of the first edition, which was devised in secret during the Nazi oppression of the Netherlands, set, but printed after the Liberation. In Dutch. Original special unprinted paperboard covers. Printed in 750 copies. Cover partly a bit foxed.

20. SANDBERG, W. Homo socialis. (Experimenta typographica 4). Utrecht, Reflex, 1981. Original wrappers. 36 p. Printed in 775 copies. 1st edition. Fine copy.
Verkocht
* Conceived and designed by Willem Sandberg. Printed on thick, rough grey and ordinary white laid paper.

21. SCHIPPERS, K. Het formaat van Man Ray. Utrecht, Reflex/Salix Alba, (1979). Geniet in omslag. (12) p. 1e handelseditie (tegelijk met deze uitgave verscheen in een oplage van 12 exemplaren een bibliofiele reuzeneditie (67,5 x 150 cm.). Daar is deze uitgave (8,3 x 15 cm.) een kaboutertje bij.).
Verkocht
* Bijgevoegd: Originele zwart-witfoto van het ANP door K. Suyk van een medewerkster van de Koninklijke Bibliotheek die lachend opkijkt uit de bibliofiele reuzeneditie van onderhavig werk, ter gelegenheid van de tentoonstelling ’10 jaar Depot van Nederlandse Publikaties & Nederlandse Bibliografie’.

22. (SIEBELINK (vert.), Jan). J.K. HUYSMANS De Bièvre. (Luxe-uitgave). Vertaald door Jan Siebelink. Met inleiding door Rein Bloem. Utrecht, Reflex, 1983. 20 x 12 cm. Ingenaaid met stofomslag. 48 p. 1e druk.
€ 18
* Eén van de 30 luxe-exemplaren op 110 grams Hollands luxe druk. Dit exemplaar bleef echter ongenummerd en is niet gesigneerd. Mooi uitgegeven met uitgebreide inleidingen.

23. (SIEBELINK (vert.), Jan). J.K. HUYSMANS De Bièvre. (Luxe-uitgave). Vertaald door Jan Siebelink. Met inleiding door Rein Bloem. Utrecht, Reflex, 1983. 20 x 12 cm. Ingenaaid met stofomslag. 48 p. 1e druk.
Verkocht
* Eén van de 30 genummerde en door Siebelink gesigneerde luxe-exemplaren op 110 grams Hollands luxe druk. Mooi uitgegeven met uitgebreide inleidingen.

24. SLAUERHOFF, J. Slauerhoff over Archipel. (Utrecht, Reflex, 1982). Cahiersteek met omslag. 12 p. Gedrukt in een oplage van 250 exemplaren. 1e druk.
Verkocht
* Brief aan Roel Houwink uit de tijd dat Slauerhoff zijn debuutbundel voorbereidde. Jaarwisselingsgeschenk 1982-1983, niet in de handel.

25. (SUB SIGNO LIBELLI). BREUGELMANS, R. 107 maal Sub Signo Libelli. Een bibliografie van de pers, zomer 1974 – oktober 1983. Met uittreksels uit het logboek van de pers tot eind 1980 door Ger Kleis en een inleiding van Rudi Ekkart. Utrecht, Reflex, 1983. Ingenaaid. 108 p. Geïllustreerd. Gedrukt in een oplage van 400 genummerde exemplaren.
€ 15

26. (SUB SIGNO LIBELLI). Ronald BREUGELMANS, Paul van CAPELLEVEEN en André SWERTZ De laatste loodjes. De uitgaven van Sub Signo Libelli 1999-2010. Utrecht/ Amsterdam, André Swertz/ De Buitenkant, 2013. Ingenaaid met stofomslag. 168 p. Geïllustreerd. Gedrukt in een oplage van 300 exemplaren.
Gratis bij een bestelling

27. (SUB SIGNO LIBELLI). Ronald BREUGELMANS, Paul van CAPELLEVEEN en André SWERTZ De laatste loodjes. De uitgaven van Sub Signo Libelli 1999-2010. Utrecht/ Amsterdam, André Swertz/ De Buitenkant, 2013. Verguld halfperkament met linnen voorrand en platten van versierd papier (Erik Schots). 168 p. Geïllustreerd. Gedrukt in een oplage van 300 exemplaren.
Verkocht
* Eén van de 20 genummerde luxe-exemplaren die door Erik Schots in halfperkament werden gebonden.

28. (SWERTZ, André) Amusements Philologiques Pour Le Sexagénaire André Swertz. (Met een portret van de jubilaris). (Sub Signo Libelli, 2007). Cahiersteek. (4) p. Met de hand gezet en gedrukt door Ger Kleis en Henk Gies in groen en zwart [in een oplage van 36 exemplaren].
Verkocht
* Franse vogelgeluiden met een olijk portretje van André. Eén van de 29 exemplaren op henneppapier, daarbinnen éen van de 8 exemplaren met het portret van André Swertz in zwart-wit. Breugelmans 282.

29. (SWERTZ, André) Amusements Philologiques Pour Le Sexagénaire André Swertz. (Met een portret van de jubilaris). (Sub Signo Libelli, 2007). Cahiersteek. (4) p. Met de hand gezet en gedrukt door Ger Kleis en Henk Gies in groen en zwart [in een oplage van 36 exemplaren].
Verkocht
* Eén van de 5 exemplaren op Bütten Werkdruck. Breugelmans 282.

30. (SWERTZ, André) Amusements Philologiques Pour Le Sexagénaire André Swertz. (Met een portret van de jubilaris). (Sub Signo Libelli, 2007). Cahiersteek. (4) p. Met de hand gezet en gedrukt door Ger Kleis en Henk Gies in groen en zwart [in een oplage van 36 exemplaren].
€ 45
* Eén van de 29 exemplaren op henneppapier, daarbinnen éen van de 21 exemplaren met het portret van André Swertz in kleur. Breugelmans 282.

31. SWERTZ, André Collectie van 25 antiquariaatscatalogi. Utrecht, Antiquariaat Reflex / André Swertz, 1977-2003. Deels geïllustreerd. 1e drukken. Gebruikssporen (zoals het antiquariaatscatalogi betaamt).
€ 90
* Van nr. 3, Clandestiene drukken (november 1977) tot 154 (2003). Vooral uit de eerste periode: 3-26, maar ook bekende catalogi als Het wit ziet zwart voor de drukker (50), Een keuze uit de hoogtepunten (100), Vijftigers (126B) en SSL (128).

32. SWERTZ, André Collectie van 5 antiquariaatscatalogi. Utrecht, Antiquariaat Reflex / André Swertz, 1980-2001. 1e drukken. Gebruikssporen.
Verkocht
* Nr. 8 (mei 1980), 26, Het wit ziet zwart voor de drukker (50), 73 en 149.

33. VESTDIJK, S., (Als:) Petit MOUNE Droom. (Met een verantwoording door Jean Brüll). Utrecht, Reflex, 1979. Ingenaaid met omslag. 4to. 16 p. Gedrukt in een oplage van 250 exemplaren. 1e afzonderlijke druk.
€ 10
* De tekst verscheen eerder in de Almanak van de Amsterdamse studentenvereniging U.S.A. van 1922. Jaarwisselingsgeschenk 1979-1980.

34. (WERKMAN, H.N.). Ate ZUITHOFF De volledige brieven aan Ate en Wiea Zuithoff. (&) Reilen en zeilen van de Blauwe Schuit. De brieven die August Henkels tussen 1939 en 1944 schreef aan mede-schipper Ate Zuithoff. = Twee brievenboeken. Utrecht, André Swertz, 1995-1997. Verschillende formaten. Ingenaaid. 104; 92 p. Geïllustreerd.
€ 20
* Over de clandestiene uitgeverij van Hendrik Nicolaas Werkman, Henkels en Zuithoff, die in de oorlogsjaren een groot aantal wonderbaarlijk mooie boeken produceerde. Een schat aan informatie!