Nieuwsbrief 1027: Credo

Wij geloven in boeken, vooral in geschriften zoals ze in deze laatste zendbrief van het jaar staan, wij hopen dat er nog een stuk of 1027 nieuwsbrieven bij komen in de nakende decennia!

1. (INCUNABEL). AYTINGER, Wolfgang Tractatus super Methodium. Augsburg, Johann Froschauer, 1 september 1496. Karton bekleed met goud-lichtblauw sierpapier. 28 bladen, het laatste blanco, tussen twee oude blanco schutbladen van dunner papier en twee schutbladen van modern papier. Het laatste blad van de incunabel is blanco (zoals het hoort), maar er is een diepe moet van andere teksten in te ontwaren, ik meen er brede, ruim gezette kapitalen ‘MXDVI’ in te ontwaren (zie de derde afbeelding). Brede marges. Vijf vergulde en met de hand versierde initialen plus vele houtgesneden kapitalen. 1e druk. Zeer gaaf en netjes, alleen in de laatste twee pagina’s een vage watervlek.
Verkocht
* Dit essay is gewoonlijk gevoegd als tweede deel van een boek na het werk van (Pseudo-)Methodius, Revelationes divinae a sanctis angelis factae. ‘Goddelijke onthullingen gedaan door heilige engelen’, waar het dan ook een commentaar op is. De tekst van de Revelationes is in een groter corps gezet met commentaren aan de weerszijden in de katernen a-c, zonder grote initialen; het tweede deel bestaat uit katernen d-h en begint met een apart incipit en een grote sierlijk gebeeldhouwde initiaal. Het is geheel gezet uit een kleine letter, maar voorzien van sierkapitalen en kleinere functionele kapitalen.
Methodius van Olympos leefde rond 300 na Christus en aan hem wordt onterecht deze tekst, een Apocalyps toegeschreven die het einde der tijden beschrijft in het licht van de islamitische verovering van het Midden-Oosten. Deze vond plaats in de zevende eeuw en de tekst dateert dan ook uit ongeveer 690, lang na het leven van de echte Methodius. Dit is echter pas bewezen in 1931, en Aytinger was onkundig van het verschil van vier eeuwen tussen Methodius en zijn anonieme pseudo. Aytinger (uit Augsburg, ca. 1465-1513) schetst de gevaren van zijn eigen tijd, de vijftiende eeuw, in het licht van de oude Onthullingen van Methodius en bespreekt het gevaar van de Turken die Constantinopel hadden veroverd en de christelijke naties bedreigden.
Mihaly Kmosko publiceerde in Byzantion 6 (1931) op p. 273-96 een artikel over de Revelationes en zijn auteur. Goff M522. Polain (B) 2681. ISTC im00522000. 71 instellingen bezitten een of meer exemplaren, waarvan 8 incompleet en daarvan drie exemplaren die alleen de Revelationes van Methodius bevatten, niet het commentaar van Aytinger. Het boek is niet in Nederlandse bibliotheken, maar wel in België (Brugge en Luik).
De vijf in hout gesneden kapitalen zijn waarschijnlijk in later tijd voorzien van goud en de kleuren groen en rood. Iemand in de twintigste eeuw heeft getracht een mooi geheel van dit boekje te maken, en is daar goed in geslaagd: een inhoudelijk interessante en mooi gedrukte incunabel in een feestelijk jasje. Tevens een boek dat aan moderne tijdsproblemen raakt en waar, als vijftiende-eeuws voorwerp, nog aan te studeren valt.

2. BLOY, Léon Brieven aan Abbé Cornuau en Frère Dacien. (Voorwoord van Jeanne Léon Bloy. Vertaling Martin van Heerlen). Typoscript van een Nederlandse vertaling van de correspondentie van Bloy met Cornuau en Dacien, die in 1923 in druk verscheen. In een in linnen gebonden schrift. (6), 114 p. Gedateerd ”s Gravenhage 21 Augustus 1952′.
€ 100
* Inliggend twee bladen overgeschreven, gekopieerde ‘inédite’ brieven van Bloy, de ‘dragonder van de mystiek’, een aan Cornuau (29-XI-15) en een aan Dacien (24-8-1906), in exacte reproductie van het handschrift van Bloy.
Curieus en moeilijk te plaatsen. ‘Van Heerlen’ is een niet-bestaande achternaam. Het regelmatige handschrift van Bloy is bedrieglijk echt gekopieerd op twee bladen, die niet bij elkaar kunnen horen.
Het bestuderen waard!

3. (BOEKBAND). GEBEDENBOEKJE God is mijn heil! Een gebedenboek voor Roomsch-Katholijken. Antwerpen, D. Spitaels, ca. 1862. 12 x 8 cm. Boekband van been of ivoor met reliëf: een kelk met een hostie rijst op uit een mand die rijk gevuld is met de vruchten des velds – korenaren, rozen, druiventrossen en vruchten. Alle sneden verguld met gedreven botanische versiering. Zilveren sluiting. In bijpassend zwart doosje, bekleed met in blinddruk versierd leder, van binnen versierd met satijngedekte kussens.
Het boek heeft moiré-zijden schutbladen en een titel in rijkvergulde chromolitho plus drie staalgravures van [Jean Vincent] Dopter in Parijs. Alle pagina’s met rood Victoriaans kader. Met tijdrekening (beginnend in 1862), heiligenkalender, gebeden en litanieën. De boekband mist een hoekje en een reepje aan de onderrand; de gesneden versiering is onbeschadigd. Het doosje vertoont enkele sporen des tijds: roestvlekjes en tekens van gebruik.
€ 150
* Het bijzonder verfijnde romantische ivoorsnijwerk maakt dit boek tot een hoogtepunt van rijk-roomsche commerciële religieuze gebruikskunst-voor-allen.

4. BOUTENS, P.C. Vergeten liedjes. (Met opdracht aan J. van Oudshoorn). Bussum, Van Dishoeck, 1921. Verguld linnen. (8), 108 p. Niet afgesneden. 5e druk. Rug verbleekt.
Verkocht
* Op het schutblad een mooi geschreven opdracht: ‘aan den Heer J.K. Feylbrief/ vriendsch. van/ P.C. Boutens/ Aug. 1922.’. Feylbrief publiceerde sinds 1914 proza onder het pseudoniem J. van Oudshoorn. Hij werkte lange tijd bij het Nederlandse gezantschap in Berlijn en kwam pas in 1933 in Den Haag wonen. Over het bezoek van Van Oudshoorn aan Boutens schrijft Nico Rost in 1966, dat Boutens zich zeer lovend over Van Oudshoorns proza uitte en hem een stapel eigen uitgaven met handgeschreven opdracht gaf. Maar deze vroeg de dichtervorst of hij de helft van de boeken nog even mocht laten staan tot een volgend bezoek, want hij ging ‘meteen naar het station en er moeten ook nog sigaren in het koffertje.’
Er is een tiental opdrachtexemplaren van Boutens aan Feylbrief bekend, allemaal met dezelfde datum en nagenoeg dezelfde tekst. Door het optreden van een doortastende buurman bleven ze bewaard toen de inboedel van Feylbrief na diens dood als afval aan de straat werd gezet.

5. BOUTENS, P.C. (vert.). OMAR KHAYYAM Rubaiyat. Honderd kwatrijnen van Omar Khayyam, vertaald door P.C. Boutens. Bussum, Van Dishoeck, 1913. Rijkverguld bruin goudleer (bandontwerp C.A. Lion Cachet). (8), 104 p. Op geschept papier. 1e druk. Rug bovenaan beschadigd.
Verkocht
* Met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de uitgever, C.A.J. van Dishoeck, aan Rie Cramer: ‘Voor de voortreffelijke artieste Rie Cramer/ dit bijzonder Ex mijner uitgave/ 19/11 1914/ (handt.)’. Rie Cramer had in 1908 Boutens’ meest populaire boek, Beatrijs, dat eveneens bij Van Dishoeck was uitgegeven, van een tekening voorzien.
Goudleer wordt gemaakt door leer te bedekken met zilverfolie en het vervolgens te bewerken met gele vernis; daardoor krijgt het een doffe gouden schijn, maar verliest het soepelheid. Bij slijtage, vooral bij de knepen, schijnt het zilver door het vernis heen. Het is een bijzondere techniek die zelden voor boeken gebruikt wordt, wel voor behang – althans in vroeger tijd.
Deze Omar Khayyam was verkrijgbaar ingenaaid (fl 1.90), gebonden (fl. 2,50) en ‘in goudled.’ (fl 6,-) aldus de Brinkman – goudleder. Deze luxe bindwijze werd besproken in De Gooi- en Eemlander van 15 september 1915 naar aanleiding van een ‘tentoonstelling van door den heer Van Dishoeck uitgegeven boekwerken en oorspronkelijke teekeningen voor die werken, in de Openbare Leeszaal en Bibliotheek te Hilversum’. Goudleer was in deze tijd in de mode; zo werd de techniek in het Nederlandse paviljoen op de grote grafische tentoonstelling BuGra te Leipzig (mei 1914) getoond door de binder Jan Mensing – ook Van Dishoeck was daar vertegenwoordigd. Mensing was er na vele proefnemingen in 1909 in geslaagd de achttiende-eeuwse techniek voor meubels te doen herleven. Boekbanden volgden, maar perfect werkte de techniek toch niet: de knepen van de boekbanden verliezen altijd hun goede sier, omdat het leer door het vernissen minder soepel is. Wel komt het rijke goud van Lion Cachets bandontwerp er bijzonder mooi tegen uit. Boutens-collectie Zeeuwse Bibliotheek 2.37, 1e ex. Zie ook de catalogus van Antiquariaat Schuhmacher (2011): P.C. Boutens. 100 Bijzondere Boeken.

6. CUYCK, J.F. van Onder vrienden. Verhalen en novellen. Antwerpen, L. Dela Montagne, 1881. Verguld halfleer met gemarmerde platten. 184 p. 1e druk. Rug wat vervaagd. Boekbindersmerkje van Vander Jonckheijdt, Lombaardstraat 13 in Antwerpen op het schutblad.
€ 45
* De eersteling van de schrijvende onderwijzer Jan Frans van Cuyck (1857-1952) in eerste druk. Kortere en langere verhalen, voorafgegaan door de invocatie, in een droom, van Apollo en de negen Muzen. Frans van Cuyck liet een grote verzameling boeken na aan de Antwerpse Stadsbibliotheek, vooral ‘romantisch werk’, waaronder de vroege werken van Couperus en Hélène Swarth.

7. DOUGLAS, Norman In the Beginning. New York, The John Day Company, 1928. Decoratief karton. 310 p. Niet afgesneden. 1e Amerikaanse uitgave. Rug verbruind. Hoeken wat gebutst, spoor van verwijderd exlibris.
€ 35
* Onderhoudende fantasy-roman, spelend in de Dagen van Ooit.

8. DOWSON, Ernest Selected Poems. [Amsterdam], eigen beheer, 1946. Drukproef zonder omslag. 40 p. Niet afgesneden. Papier verbruind. Flinke scheur in Franse titel (=voorblad). Met vele correcties (en ook fouten die nog niet verbeterd zijn), deels in het herkenbare handschrift van Huib van Krimpen.
€ 250
* Deze gezamenlijke uitgave van schrijver Max de Jong en typograaf-uitgever Huib van Krimpen is nooit tot stand gekomen en bleef vermoedelijk in de drukproeffase steken. Op de titelpagina staat het jaartal 1945, dat is veranderd in 1946. Volgens het colofon was de oplage 500: ‘Five hundred copies have been pronted [sic] by Messrs G.J. Thieme at Nijmegen for the publisher of. [sic]’. Het boekje sluit aan bij de gedichten van Langston Hughes die Van Krimpen in 1944 had uitgegeven, en bij Plaquette van Max de Jong, eveneens een uitgave van Huib van Krimpen. Niet in Brinkman, NCC of Worldcat.

9. EXLER, M.J.J. Levensleed. Een boek voor ouders. Psychologische roman. Met eene inleiding van Magnus Hirschveld [sic], voorzitter van het “Wissenschaftlich-humanitäre Komitee” te Berlijn Den Haag, C. Harms Tiepen, 1911. Tweekleurig linnen. 248 p. 1e druk. Band iets versleten. Voorschutblad uitgescheurd. Eerste blad verbruind.
€ 300
* De allereerste, wat houterig geschreven Nederlandse tendenzroman over homoseksualiteit, bedoeld om de lezer een beetje begrip bij te brengen voor homoseksuelen. Marie Jacobus Johannes Exler (1877-1939) was een jonge idealist, die zich ook interesseerde voor spiritisme. Van beroep was hij later kippenfokker. Hij was bevriend met Greet Hofmans, die van 1948-1956 koningin Juliana spiritueel adviseerde, en daarbij naar eigen zeggen bijgestaan werd door de geest van Exler.
Met een Duitstalig voorwoord van Magnus Hirschfeld (op de titel per ongeluk gespeld als ‘Hirschveld’) en aan het eind een lijst met boeken over homoseksualiteit. ‘Levensleed’ werd in het Duits vertaald en door Max Spohr (de vaste uitgever van Hirschfeld) uitgegeven als ‘Lebensleid’.

10. GRAFSTENEN Grafsteenhouwerij “De Zuil”. Amsterdam, Grafsteenhouwerij “De Zuil”, (ca. 1960). Geniet. 20 p. Geheel met foto’s geïllustreerd. 5e druk. Uitstekende staat.
Verkocht
* Reclame-uitgave van dit steenhouwersbedrijf, gevestigd Leidseplein 14, Amsterdam. Met foto’s van grafstenen op kerkhoven (de laatste uit 1955) en modellen, ook een met biddende engel. Datering uiterlijk 1963 (vanwege 5-cijferig telefoonnummer dat met 3 begint). Deze steenhouwerij figureert als achtergrond op de foto die W.F. Hermans van Jan Wolkers maakte, te zien op het stofomslag van Serpentina’s Petticoat.

11. HONGAARSE ALMANAK NEDERLANDSE LITERATUUR A Literatura Almanachja 1929. Boedapest, Lantos R.-T. Kiadása, 1929. Halflinnen. 128 p. Geïllustreerd. 1e druk. Wat stoffig. Mooi.
€ 65
* Hongaarse literaire almanak met aandacht voor literatuur in verschillende ‘kleine’ talen (Nederlands, Fins, Tsjechisch, Pools, Grieks, Jiddisch, Roemeens) en stromingen. Met een hoofdstuk ‘Hollandiai irodalom’, Nederlandse literatuur, op p. 50-57, waarin we portretten zien van Multatuli en Couperus, en waarin ook de namen genoemd worden van Johannes Secundus, Verwey, Heijermans, Gerard van Hulzen en ‘Willem Klost’. Curieus!

12. LEEUW, Aart van der Het aardsche paradijs. Santpoort, Mees, 1927. Perkament (enkele kleine vlekjes). Kop verguld. 108 p. Gedrukt in een oplage van 350 exemplaren op geschept papier van Van Gelder (dit is nummer 5!). 1e druk.
Verkocht
* Eén van de waarschijnlijk slechts weinige exemplaren in perkament. Volgens de Brinkman was de nieuwprijs destijds 20 harde zilveren guldens, terwijl de gewone gebonden uitgave fl. 3,85 kostte.

13. MORGAN DE GROOT, J. Bouton de Rose. Amsterdam, Ten Brink & De Vries, 1895. Twee delen. Wit linnen met versiering in goud, rood en zwart. (4), 284; (4), 328 p. Niet afgesneden. Koppen verguld. 1e druk. Enkele vlekjes, maar zeer mooie exemplaren.
Verkocht
* Vrij bizar geschreven, omvangrijke roman over de lotgevallen van een Zweeds meisje in Nederland. ‘(Men zag) dat in hem ondanks die soupelheid iets rechtafs, iets inéénsigs was, dat zóó kon komen’. ‘En Emile had heur voor-hemme sympathie gevoeld’, ‘want Gerard hél-weten dat ook Emile dan nooit meer gelukkig zou zijn’, ‘Toen over Hilda vloeien ’n smachten naar Gerard’. Op de duur werkt dat komisch. Opvallende bandtekening, zeer goede staat.

14. NOOSE, Melita Blondes Prefer Gentlemen. The Ingenuous Diary of an Amateur. Translated into English by “Melita Noose”. Londen, Stanley Paul & Co., Ltd., 1926. Ingenaaid (ontwerp gesigneerd ‘Moorsum’). 126 p. 2e druk. Rugje sleets, omslag met ezelsoor – gelezen, naam in potlood voorin, lichte gebruikssporen.
€ 45
* Parodie in dagboekvorm op Gentlemen Prefer Blondes, de roman van Anita Loos die eerder in 1926 was verschenen. Het luchthartige boek van Loos was een grote bestseller en werd op het moment van publicatie van deze parodie (oktober 1926) al als succesrijk toneelstukopgevoerd. In werkelijkheid is het geen vertaling; de schrijfster is Nora Kathleen Begbie Stanley (1885-1978), die een aantal romans publiceerde onder de naam Nora K. Strange. Grappige omslagtekening met blonde meisjes en hun attributen.

15. REVE, Gerard Albvm Gerard Reve / Album Gerard Reve. Amsterdam/ Brussel, Elsevier, 1983. Linnen met stofomslag. Rijk geïllustreerd. 160 p. 1e druk.
€ 275
* Eén van de 150 door Joop Schafthuizen genummerde en door Gerard Reve gesigneerde exemplaren, die verrijkt werden met een blad origineel handschrift, een kladfragment uit de recensie die Reve schreef over Mulisch toneelstuk Tanchelijn, gepubliceerd in 1960 in Tirade onder de titel ‘Zwaar overschat debuut Tanchelijn: intrigeloos ideeënstuk’. 14 regels tekst met veel doorhalingen (vooral véél doorhalingen!) en correcties. Zelf Reve Verzamelen 46.

16. REVE, Gerard Credo. Zandvoort, Eliance Pers, 1973. 29 x 19 cm. Ingenaaid met stofomslag. (32) p. Gezet uit de Spectrum en gedrukt op de handpers in een oplage van 50 genummerde exemplaren. Niet opengesneden. 1e druk. Omslag langs de rand licht verschoten.
Verkocht
* Briljante dichtbundel van Gerard Reve in serene vormgegeving. Achterin zijn twee pagina’s aantekeningen van Reve gedrukt met datumschattingen en ironisch commentaar. Zelf Reve Verzamelen 22 (‘De fraaie editie van Credo in 50 genummerde exemplaren van de Eliance Pers is door het grotere formaat en de gebruikte kleur van het omslag helaas vrijwel altijd ongelijk verkleurd’). Eliance-reeks 21.

17. T’HOOFT, Jotie Junkieverdriet. [Brussel/ Den Haag], Manteau, (1976). Ingenaaid met flappen. 56 p. 1e druk. Omslag wat geschaafd.
€ 450
* Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde opdracht van de auteur: ‘voor Jacques Kersten, ter/ herinnering aan een aangename/ kennismaking op 26 mei te/ Heerlen,/ Jotie’.
Jotie T’Hooft (1956-1977) was een wonderkind in de poëzie, dat echter aan drugs en idealen ten onder ging: op 6 oktober 1977 overleed hij, 21 jaar jong, aan een overdosis cocaïne. Opdrachten van deze cultdichter zijn zeer zeldzaam.
Jacques Kersten (1947-1991) was leraar Nederlands aan het Bernardinuscollege in Heerlen. Hij was een bevlogen leraar met een voorliefde voor de Vlaamse Letteren. Hij publiceerde monografieën over Hubert Lampo en Hugo Raes. Kersten kende veel schrijvers persoonlijk en soms wist hij ze over te halen voor een optreden op de middelbare school waar hij werkte. Op 26 mei 1977 organiseerde Kersten een literaire avond met Jotie T’Hooft in de kantine van het Bernardinuscollege. In 1992 verscheen er een boek over Kersten: Als ik dan ga. Documentatie Jacques Kersten. In dit boek haalt een oud-leerling op pagina 161-164 herinneringen op aan de avond met Jotie T’Hooft.

18. VICTORIA, QUEEN Victoria R.I. A Collection of Books, Manuscripts, Autograph Letters, Original Drawings, etc., by the Lady Herself and her Loyal Subjects, Produced During her Long and Illustrious Reign. (Compleet in drie delen). San Francisco, David Magee, 1970. A4-formaat. Samen 308 p. Geïllustreerd. Gedrukt in 625 exemplaren. In alle delen een gedrukt briefje dat aangeeft dat de hele collectie vóór de publicatie van deze catalogi is verkocht aan de Brigham Young University in Provo, Utah. 1e druk. Rug wat verkleurd, verder mooi.
€ 50
* Rijke collectie, prachtig vormgegeven, met veel reproducties.

19. (WERKMAN, H.N.) The Camp Magazine. Groningen, Holland. Being the Periodical of the 1st Royal Naval Brigade, interned in Holland. 1915-1918 (37 van de 44 nummers). Groningen, H.N. Werkman, 1915-1918. Geniet. De meeste nummers met omslag. Sommige zijn in druk verkeerd genummerd, dat is dan in handschrift verbeterd. Ca. 16 bladzijden per nummer. Geïllustreerd. 1e druk. Deze nummers zijn afkomstig uit de drukkerij van Werkman; zijn opvolger Bos heeft na de oorlog een flinke stapel aan Werkmans dochter Fie gegeven, maar niet voordat er een terpentijnlekkage was opgetreden: de eerste vier nummers en ook drie latere zijn daardoor in meerdere of mindere mate gevlekt – edoch goed leesbaar en inmiddels geurloos.
€ 350
* Tijdschrift van in Groningen geïnterneerde uit Schotland afkomstige militairen, die van 1915-1918 in een afgesloten kamp van houten barakken (‘Timbertown’) nabij het Sterrebos moesten blijven. Gedichten, verhalen, interne gebeurtenissen, verslagen van sportwedstrijden, en de ‘Timbertown Follies’, theater en muziek door de geïnterneerde zeelui opgevoerd in Groningse schouwburgen. Tevens met een serie geschiedkundige artikelen over de ‘Schotse Brigade’ in de Nederlanden van de 18e eeuw door M.E. de Meester.
De ontbrekende nummers zijn 4 t/m 9 en 26.
Veel van deze tijdschriften zijn in opvallend luxe papieren omslagen genaaid. Het drukwerk is prima en veel van de illustraties zijn professioneel getekend. Hendrik Nicolaas Werkman was gedurende de Eerste Wereldoorlog nog een vrij succesvol commercieel drukker; van de latere kunstenaar is in deze tijdschriften niets te vinden.

20. ZIJL, Hans van Zelfportret. Haarlem, J.H. de Bois, (1939). 24 x 15 cm. Ingenaaid. 56 p. Met als frontispice een in potlood gesigneerde en genummerde originele litho van Otto B. de Kat (fluitspelende faun bij standbeeld). Gedrukt in 300 genummerde exemplaren. 1e druk. Wat roestvlekkig aan de buitenkant.
Verkocht
* Nr. 11 van de oplage. De dichteres Hans van Zijl (1910-1963) was gehuwd met de kunstenaar Otto B. de Kat (1907-1995).

& & & &&&&&& & & &

Op deze nieuwe pagina kunt u zien wat er zoal voor leverbaar nieuws in onze voorraad bij is gekomen. Het is deels oogst uit de nieuwsbrieven, deels ook daarbuiten gebleven. Het betreft zo ongeveer de laatste zes weken en we werken deze nieuwste voorraad regelmatig bij.

Binnenkort verschijnt er (na twee jaar) een nieuwe Alert-lijst met boeken die vooral voor het buitenland meer interessant zijn. U kunt zich erop abonneren door ons een mailtje te sturen.